Ἡ ἀνθρώπινη σοφία. Πατερικές διδαχές

Ὁ Ἅγιος Κύριλλος Ἀλεξανδρείας στόν λόγο του “Κατά Ἰουλιανοῦ”, λέγει γιά τήν φιλοσοφία: «Δέν ἀναδεικνύουν ἔνδοξο κι ἀξιομίμητο ἡ γεωμετρία καί ἡ ἀστρονομία καί οἱ ἄλλες παρόμοιες ἐπιστῆμες ἐκεῖνον πού ἄσκησε αὐτές, ἀλλά μόνη μᾶλλον ἡ ἀκριβής καί λεπτή καί ἄμεμπτη γνώση τοῦ Θεοῦ, καί τό ὅτι πρέπει νά φροντίζουμε τό ἀγαθό καί νά ἀπορρίπτουμε τό ἀντίθετό του, αὐτά θά μποροῦσα νά πῶ ὅτι εἶναι τά καυχήματα τῆς γνήσιας καί ἀδιάβλητης φιλοσοφίας. Ἐνῶ τά τῶν Ἑλλήνων εἶναι ψυχρά, περιέχουν πολλή ματαιότητα καί κόπο ἱδρώτων γιά τό τίποτε»1.

Ὁ Μ. Βασίλειος μιλώντας γιά τήν ψυχή τῶν ἀλόγων ζώων, τονί- ζει: «Μή νομίζης ὅτι εἶναι ἀρχαιοτέρα ἀπό τήν ὕπαρξιν τοῦ σώματός των, μήτε ὅτι μένει διαπαντός μετά τήν ἀποσύνθεσιν τοῦ σώματος. Διῶξε μακριά τάς φλυαρίας τῶν “σοβαρῶν” φιλοσόφων, πού δέν ἐντρέπονται νά ὑποστηρίζουν, ὅτι αἱ ψυχαί των καί αἱ σκυλίσιαι ψυχαί εἶναι ὁμοειδεῖς μεταξύ των∙ πού λέγουν ὅτι οἱ ἴδιοι ὑπῆρξαν κάποτε καί γυναῖκες καί θάμνοι καί ψάρια θαλασσινά.
Ἐγώ δέ δέν λέγω μέν ὅτι ὑπῆρξαν ποτέ ψάρια∙ τό λέγω ὅμως καί τό ὑποστηρίζω ὅτι, ὅταν ἔγραφαν αὐτά τά πράγματα ἦσαν ἀλογώτεροι καί ἀπό τά ψάρια»2.

Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος σέ ὁμιλία του στήν Α΄ Κο- ρινθίους, λέγει γιά τούς σκανδαλοποιούς: «Εἶχον ἐπίσης αὐτοί προ- βλήματα μέ τό θέμα τῆς ἀναστάσεως∙ μερικοί δηλαδή ἀπό αὐτούς δέν ἐπίστευον πολύ ὅτι ὑπάρχει ἀνάστασις τῶν σωμάτων, διότι ἔπασχον ἀκόμη ἀπό τήν ἑλληνικήν μωρίαν. Διότι πράγματι ὅλα αὐτά προήρ- χοντο ἀπό τήν ἀνοησίαν τῆς φιλοσοφίας τῶν Ἐθνικῶν καί αὐτή ἦτο ἡ μήτηρ ὅλων∙ ἀπό ἐδῶ προήρχοντο καί αἱ διαιρέσεις, καί αὐτό ἀκριβῶς τό ἔμαθαν ἀπό τούς φιλοσόφους. Ἐκεῖνοι, ὡς γνωστόν, ἐφιλονίκουν με- ταξύ των καί πάντοτε ὁ κάθε ἕνας ἠναντιοῦτο εἰς τάς ἀπόψεις τοῦ ἄλλου ἀπό φιλαρχίαν καί κενοδοξίαν καί προσεπάθουν νά ἐφεύρουν κάτι ἐπί πλέον. Αὐτά τά ἐπάθαιναν, ἐπειδή ἐστήριζον τήν λύσιν τῶν προβλημάτων των εἰς τήν λογικήν»3.

Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης ἑρμηνεύοντας ἀλληγορικά τόν Βίο τοῦ Μωυσέως, σημειώνει: «Κι ἄν ἡ κόρη τοῦ βασιλιᾶ, ἡ στείρα κι ἡ ἄτεκνη, καί μέ αὐτήν ἐννοῶ κυρίως τήν ἀνθρώπινη σοφία, ἐπιδιώ- ξει ὑποκριτικά νά ὀνομασθεῖ μητέρα αὐτοῦ τοῦ παιδιοῦ (τήν ἐνά- ρετη ζωή), ἡ διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας ἐπιτρέπει νά μή ἀπορρί- πτεται ἡ συγγένεια μέ τήν πλασματική μητέρα μέχρι τότε, πού θά διακρίνει κανείς μέσα του τήν ἀνωριμότητα τῆς ἡλικίας του. Ἀλλά ἐκεῖνος πού ἤδη ἀνέβηκε ψηλά, ὅπως γνωρίζουμε γιά τόν Μωυσῆ, θά θεωρήσει ντροπή νά ἀποκαλεῖται παιδί τῆς φυσικά ἄτεκνης. Ἐπει- δή πραγματικά ἡ ἀνθρώπινη σοφία εἶναι ἄτεκνη, ἀφοῦ πάντοτε κοι- λοπονάει καί ποτέ δέν ζωογονεῖ μέ τήν γέννα. Γιατί ἡ ἀνθρώπινη σο- φία μέ τίς μακροχρόνιες κυοφορίες ποιόν καρπό ἔχει νά παρου- σιάσει πού νά εἶναι ἀντάξιος τῶν τόσων καί τέτοιον κόπων; Δέν πα- ραμένουν ὅλοι τρυφεροί καί ἀτελεῖς καί, πρίν ἀκόμη ἔλθουν στό φῶς τῆς θεογνωσίας, καταστρέφονται ὡς ἔμβρυα, μολονότι θά μπο- ροῦσαν ἴσως νά γίνουν τέλειοι ἄνθρωποι, ἄν βέβαια δέν ἔμεναν ἐντελῶς κλεισμένοι στούς κόλπους τῆς στείρας σοφίας»4;

Καί σέ ἄλλο σημεῖο ὁ Ἅγιος Γρηγόριος γράφει: «Ἐπειδή κι ἡ κο- σμική παιδεία ἔχει κάτι πού δέν εἶναι ἀπόβλητο, ἀρκεῖ νά συζευ χθεῖ μαζί μας γιά τήν τεκνοποίηση τῆς ἀρετῆς. Γιατί θά μποροῦσε κι ἡ ἠθική κι ἡ φυσική φιλοσοφία νά γίνουν κατά κάποιο τρόπο σύζυγος καί φίλη καί σύντροφος τῆς ζωῆς γιά τόν ἀνώτερο βίο, μέ τήν προ- ϋπόθεση μόνο ὅτι τά παιδιά της δέν θά ἔχουν ἐπάνω τους κανένα ἀπό τά εἰδωλολατρικά μιάσματα. Γιατί ἄν αὐτό δέν ἀποκοπεῖ καί δέν ἀφαιρεθεῖ, ὥστε κάθε ἀκάθαρτο καί βλαβερό νά πεταχθεῖ, ὁ ἄγγελος πού θά ἔρχεται σέ συνάντηση θά προκαλέσει τό φόβο τοῦ θανάτου»5.

Ὁ Ἅγιος Νεῖλος σέ λόγο του τονίζει «Φιλοσοφία εἶναι ἡ ὀρθή τοποθέτηση τοῦ χαρακτήρα, ἑνωμένη μέ τήν ἀληθινή γνώση περί τοῦ Ὄντος, δηλαδή τοῦ Θεοῦ. Ἀπ᾽ αὐτή πλανήθηκαν καί οἱ Ἰουδαῖοι καί οἱ Ἕλληνες, γιατί ἀποποιήθηκαν τήν Σοφία πού ἦλθε ἀπό τόν Οὐρανό καί προσπάθησαν νά φιλοσοφήσουν χωρίς τόν Χριστό, πού εἶναι ὁ μόνος πού μᾶς ἔδειξε μέ ἔργο καί μέ λόγο τήν ἀληθινή φι- λοσοφία. Πρῶτος αὐτός χάραξε τό δρόμο της μέ τήν καθαρή καί ἀναμάρτητη ζωή Του καί κράτησε τήν ψυχή Του πάντοτε ἀνώτερη ἀπό τά πάθη τοῦ σώματος. Τέλος τήν καταφρόνησε κι αὐτή ὅταν ἡ σωτηρία τῶν ἀνθρώπων, πού ὁ Ἴδιος οἰκονομοῦσε, ἀπαιτοῦσε τόν θάνατό Του»6.

 Σημειώσεις: 1. Κυρίλλου Ἀλεξανδρείας Ἐκδ. “Τό Βυζάντιο” τόμ. 12 σελ. 159.
2.Μ. Βασιλείου Ε.Π.Ε. τόμ. 4 σελ. 303.
3.Ἰ. Χρυσοστόμου Ε.Π.Ε. τόμ. 18 σελ. 15.
4.Ἁγ. Γρηγορίου Νύσσης Εἰς τόν βίον τοῦ Μωυσέως Ἐκδ. Ἀποσολικῆς Διακονίας σελ. 99.
5.Ὅ. π. σελ. 111.
6. Φιλοκαλία Ἐκδ. Τό περιβόλι τῆς Παναγίας τόμ. Α´ σελ. 236.

 Ὀρθόδοξος Τύπος ἀρ. φύλ. 2020 2 Μαίου 2014