Ἐξ ἀφορμῆς τῆς ἀπάντησης τῆς ΔΙΣ διά τον Ἐσταυρωμένον. Βασιλείου Χαραλάμπους

Ἐξ ἀφορμῆς τῆς ἀπάντησης τῆς ΔΙΣ διά τον Ἐσταυρωμένον

Βασιλείου Χαραλάμπους, θεολόγου

Ἡ ἀπόφαση τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδας, γιὰ τὸ ζήτημα τὸ ὁποῖο δημιουργήθηκε ἐξ ἀφορμῆς τῆς ἀπομάκρυνσης τοῦ Ἐσταυρωμένου ἀπὸ τὴ θέση του στὴν ἀνατολικὴ πλευρὰ τῆς Ἁγίας Τράπεζας, ἦταν ἐπιβεβλημένη.

Ἀπὸ τὴ στιγμὴ τὴν ὁποία ἀποδόθηκε ἡ θεολογικὴ ἑρμηνευτικὴ τῶν ρωμαιοκαθολικῶν καὶ τῶν προτεσταντῶν, γιὰ τὸν Ἐσταυρωμένο καὶ τὴν Ἀνάσταση, ἡ ἀπάντηση ἦταν ἀκόμα πιὸ ἐπιβεβλημένη.

Ἡ ἀπάντηση τῆς ΔΙΣ τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδας, σχετικὰ μὲ αὐτὸ τὸ θέμα, ἀνέφερε μεταξὺ ἄλλων καὶ τὰ ἀκόλουθα : ‘’Ὁ Σταυρός τοῦ Χριστού στὴν θεολογία τῆς Ἐκκλησίας, ὃπως ἐκφράζεται στὰ ἔργα των Πατέρων καὶ στὴν ἱερά ὑμνογραφία, εἶναι ἂρρηκτα συνδεδεμένος μὲ τὴν Ἀνάστασή Του καὶ δὲν διαχωρίζονται: «Τὸν Σταυρόν σου προσκυνούμεν, Δέσποτα, καὶ τὴν ἁγίαν σου Ἀνάστασιν δοξάζομεν». Εἶναι ἑνιαῖο τὸ μυστήριο τοῦ Σταυροῦ καὶ τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ. Δὲν νοεῖται ὁ Σταυρὸς τοῦ Χριστοῦ χωρὶς τὴν Ἀνάστασή Του, οὔτε Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ χωρὶς τὸν Σταυρό’’.

Οὐδέποτε στὴ θεολογία τῆς Ἐκκλησίας εἶχε γίνει ἀποδεκτὴ μιὰ τέτοια θεολογικὴ ἑρμηνεία, ὅπως αὐτὴ ἡ ὁποία προβάλλεται ὡς ἐπιχείρημα γιὰ τὴν ἀπομάκρυνση τοῦ Ἐσταυρωμένου ἀπὸ τὴν ἀνατολικὴ πλευρὰ τῆς Ἁγίας Τράπεζας.
Ἐφόσον τὰ ἐπιχειρήματα ἔδωσαν μιὰ τέτοια θεολογικὴ ἑρμηνεία, μὲ βάση τὴν ὁποία εἶχε γίνει ἡ ἀπομάκρυνση τοῦ Ἐσταυρωμένου ἀπὸ τὴ θέση του στὴν Ἁγία Τράπεζα, ὀρθὰ τέθηκε τὸ θέμα στὴ Διαρκῆ Ἱερὰ Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδας.

Δὲν θὰ ἔπρεπε νὰ ληφθεῖ ὑπόψη, ἀπὸ ὅσους θεωροῦν ὀρθὴ τὴν ἀπομάκρυνση τοῦ Ἐσταυρωμένου ἀπὸ τὴν ἀνατολικὴ πλευρὰ τῆς Ἁγίας Τράπεζας, ἡ μαρτυρία τοῦ Ἁγίου Συμεῶν Ἀρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης (1429 μ.Χ.) γιὰ τὸν Τίμιο Σταυρό, γιὰ τὸν ὁποῖο τονίζει τὸ σημαντικό, ‘’ὄπισθεν ἱστάμενον τοῦ ἱεροῦ θυσιαστηρίου’’;
Εἶναι ξεκάθαρη ἡ μαρτυρία τοῦ Ἁγίου Συμεῶν Ἀρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης. Αὐτὴ ἡ μαρτυρία τοῦ μεγάλου αὐτοῦ Ἁγίου ἀρκεῖ.

‘’Ἡ τοποθέτηση του Σταυροῦ τοῦ Χριστοῦ ὃπισθεν τῆς Ἁγίας Τραπέζης εἶναι γενικά καθιερωθεῖσα παράδοση, ὃπως παρατηροῦμε στὰ Πατριαρχεῖα καὶ τὶς Αὐτοκέφαλες Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες, καθώς, ἐπίσης, παράδοση εἶναι καὶ ἡ περιφορά τοῦ Ἐσταυρωμένου καὶ ἡ προσκύνησή Του τὴν Μεγά¬λη Πέμπτη, καθὼς καὶ τοῦ ἱεροῦ Ἐπιταφίου την Μεγάλη Παρασκευή’’, τονιζόταν στὴν ἀνακοίνωση τῆς ἀπόφασης τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδας.

Ἔπρεπε νὰ δοθεῖ μιὰ ἀπάντηση, καθότι μὲ βάση τὴν ἑρμηνευτικὴ ἡ ὁποία προβαλλόταν, θὰ ἐθεωροῦντο ὅσοι τοποθετοῦν τὸν Ἐσταυρωμένο στὴν ἀνατολικὴ πλευρὰ τῆς Ἁγίας Τράπεζας, ὡς δεχόμενοι τὴ ἑρμηνευτικὴ θεολογία τῶν ρωμαιοκαθολικῶν καὶ τῶν προτεσταντῶν.
Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἡ ὁποία ἐφαρμόζει αὐτὴ τὴν πρακτική, ἀποδέχεται τέτοια θεολογικὴ ἑρμηνευτική;
Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία οὐδέποτε ἀλλοίωσε τὴ θεολογία της σὲ σχέση μὲ τὸν Σταυρὸ καὶ τὴν Ἀνάσταση.
Εἰς τὸν Ὄρθρον τῆς Κυριακῆς τῆς Σταυροπροσκυνήσεως ψάλλουμε, ‘’Προσκυνήσεως ἡμέρα τοῦ Τιμίου Σταυροῦ δεῦτε πρὸς τοῦτον πάντες τῆς γὰρ Ἐγέρσεως Χριστοῦ, τὰς αὐγὰς φωτοβολών, προτίθεται νῦν· Αὐτὸν ἀσπασώμεθα ψυχικῶς ἀγαλλόμενοι’’.
Αὐτὸ τὸ ὁποῖο ψάλλουμε στὴν Ἐκκλησία, αὐτὸ καὶ φρονοῦμε.

Στὴ σχετικὴ ἐγκύκλιο τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Περιστερίου, ἀναφέροντο μεταξὺ ἄλλων καὶ τὰ ἑξῆς : ‘’...καὶ δὲν ξαναγυρίζουμε πίσω, στὴν Σταύρωση τῆς μιᾶς μέρας!...Αν ξαναγυρίζουμε πίσω, καὶ μάλιστα σὲ μόνιμη κατάσταση λατρείας, δὲν εἶναι αὐτὸ ἐπαναφορὰ σὲ εἰδωλολατρικὲς καταστάσεις;’’*
Πότε χρησιμοποιήθηκαν τέτοιες ἐκφράσεις στὴν Ἐκκλησία; Τό ‘’δὲν ξαναγυρίζουμε πίσω, στὴν Σταύρωση τῆς μιᾶς μέρας!...’’, δὲν δημιουργεῖ προβληματισμό; Ἡ θέση ‘’ἂν ξαναγυρίζουμε πίσω, καὶ μάλιστα σὲ μόνιμη κατάσταση λατρείας, δὲν εἶναι αὐτὸ ἐπαναφορὰ σὲ εἰδωλολατρικὲς καταστάσεις;’’*, δὲν ἔπρεπε νὰ ἀπαντηθεῖ ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδας;

Αὐτὸ τὸ ὁποῖο κατελόγιζε ὁ Σεβ. Περιστερίου στὴν Ἐγκύκλιό του, ὅτι δηλαδή ‘’ἡ τοποθέτησή του πίσω ἀπὸ τὴν Ἁγία Τράπεζα, ποὺ ἀλλοιώνει τὴν πίστη μας καὶ προξενεῖ μεγάλη σύγχυση’’*, ὁδηγοῦσε σὲ παρεπόμενη τοποθέτηση ἀπὸ τὴν Ἱερὰ Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδας.
Αὐτὸ τὸ ὁποῖο ψάλλουμε κατὰ τὸν Μεγάλο Ἑσπερινὸ τῆς Σταυροπροσκυνήσεως, ‘’Χαίροις ὁ ζωηφόρος Σταυρός...κραταίωμα ἄρρηκτον τῶν βασιλέων τὸ νῖκος, τῶν ἱερέων τὸ καύχημα, Χριστοῦ νῦν τὰ πάθη καὶ ἡμῖν δίδου προφθάσαι, καὶ τὴν Ἀνάστασιν’’, αὐτὸ πρεσβεύουμε οἱ Ὀρθόδοξοι.

‘’Σὲ τί ἐμποδίζει ἡ παρουσία τοῦ Σταυροῦ στὴν Ἁγία Τράπεζα; Τί ἀρνητικὸ ἔχει γιὰ μένα ἡ παρουσία στοῦ Σταυροῦ στὴν Ἁγία Τράπεζα; Ἀπεναντίας. Δὲν μοῦ δημιουργεῖ κανένα ἀρνητικό, ἀλλὰ μοῦ δημιουργεῖ μόνο θετικά’’**, ἀναφέρει σὲ σχετικὴ τοποθέτησή του ὁ καθηγητὴς κ. Δ. Τσελεγγίδης.

Στὰ ἐρωτήματα τὰ ὁποῖα τόσο εὔστοχα ἀπευθύνει ὁ καθηγητὴς κ. Δ. Τσελεγγίδης, ἂς ἀφήσουμε ἕνα ἱερέα ἀπὸ τὴν Κύπρο τὸν μ. π. Σάββα Ἀχιλλέως, νὰ δώσει τὴν ἀπάντηση. Ὁ μακαριστὸς π. Σάββας Ἀχιλλέως, μὲ τὴν ἁπλότητα ἡ ὁποία τὸν χαρακτήριζε, δίνει τὴν ἀπάντηση σὲ ὅσους ἀποδίδουν ἄλλα θεολογικὰ ἐλατήρια καὶ ἑρμηνεῖες, στὴ ἐπιμονὴ νὰ παραμείνει ὁ Ἐσταυρωμένος στὴ θέση του στὸ Ἱερὸ Βῆμα.

(Ἀπὸ βίντεο στὸ youtube, τὸ ὁποῖο τιτλοφορεῖται ‘’Πατὴρ Σάββας Ἀχιλλέως – Ὁ Ἐσταυρωμένος πρέπει νὰ εἶναι μέσα εἰς τὸ Ἱερό’’), ἀναφέρονται μεταξὺ ἄλλων τὰ ἀκόλουθα : ‘’Βλέπουμε μέσα εἰς τὴν Ἁγίαν Τράπεζαν πάντοτε τὸν Σταυρό, εἶναι ὁ Σταυρός, ὁ Ἐσταυρωμένος μέσα στὸ Ἅγιο Βῆμα, ἐπάνω ἀκριβῶς ἀπὸ τὴν Ἁγία Τράπεζα καὶ πάνω...όταν μὲ τὴ βοήθεια τοῦ Θεοῦ θὰ ἀνέβουμε καὶ θὰ ἁγιογραφήσουμε τὸν Ἅγιο Γεώργιο μὲ τὴν χάρη τοῦ Θεοῦ μας καὶ μὲ τὴν δική σας ἀγάπη καὶ τὸ ὑστέρημά σας, θὰ προσέξουμε εἰς τὸν τροῦλο τοῦ Ναοῦ νὰ εἶναι ὁ Χριστός. Μετὰ τὸ μάτι μας πέφτει ἀμέσως καὶ πηγαίνει εἰς τὴν κόγχη τοῦ Ἱεροῦ. Ἐκεῖ εἶναι ἡ Παναγία μας καὶ ἀμέσως ἀπὸ ἐκεῖ κατεβαίνει στὸ Σταυρὸ καὶ ἀμέσως ἀπὸ τὸν Σταυρὸν ἡ Ἁγία Τράπεζα καὶ γίνεται αὐτὴ αὕτη ἡ ἀνακύκληση. Κατέβηκε δηλαδὴ ἀπὸ τοὺς οὐρανοὺς ὁ Θεός, ἐγεννήθηκε ἀπὸ τὴν Παναγία μας, ἐσταυρώθηκε στὸν Σταυρὸ καὶ ἐτάφη ἐπάνω στὴν Ἁγία Τράπεζα καὶ ἀνεστήθηκε. Ἐκεῖ ὁ Τάφος καὶ ἡ Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ. Αὐτὴ εἶναι ἡ σειρὰ τὴν ὁποία ἀκολουθεῖ πάντοτε ἡ Ἐκκλησία μας’’.

Ἕνα ἄλλο ποὺ μᾶς λύπησε στὸ διαδίκτυο ἦταν μιὰ ἀναφορὰ ἡ ὁποία καλοῦσε τὸν Ἐσταυρωμένο ὡς ‘‘πεθαμένο Θεό’’.
Ἐνθυμοῦμαι κάποτε σὲ ὁμιλία τοῦ Γέροντος Γεωργίου Καψάνη τέθηκε τὸ ἐρώτημα, ‘’κάποιοι προβάλλουν τὸ ἐπιχείρημα ὅτι ὁ Θεός σας ἦταν στὸν τάφο νεκρὸς ἐπὶ τρεῖς ἡμέρες’’.
Ὁ Γέροντας ἀντὶ ἄλλης ἀπάντησης πρόταξε το, ‘’Ἐν τάφῳ σωματικῶς, ἐν Ἅδου δὲ μετὰ ψυχῆς ὡς Θεός, ἐν Παραδείσῳ δὲ μετὰ ληστοῦ, καὶ ἐν θρόνῳ ὑπῆρχες Χριστέ, μετὰ Πατρὸς καὶ Πνεύματος, πάντα πληρῶν ὁ ἀπερίγραπτος’’.
Ἀπάντηση στά περί δῆθεν ‘’νεκροῦ Θεοῦ’’ ποὺ εἴδαμε στὸ διαδίκτυο, εἶναι καὶ τὸ τροπάριο, ‘’Ἄνω σὲ ἐν θρόνῳ, καὶ κάτω ἐν τάφῳ τὰ ὑπερκόσμια καὶ ὑποχθόνια, κατανοοῦντα, Σωτήρ μου, ἐδονεῖτο τὴ νεκρώσει σου· ὑπὲρ νοῦν ὠράθης γάρ, νεκρὸς ζωαρχικότατος’’.

Ὀρθὰ λοιπὸν τονίστηκε στὴν ἀνακοίνωση τῆς ἀπόφασης τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, ὅτι ‘’δὲν νοείται ὁ Σταυρός του Χριστοῦ χωρίς τὴν Ἀνάστασή Του, οὗτε Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ χωρίς τὸν Σταυρό’’. ‘’Σωτήρ μου...υπέρ νοῦν ὠράθης γάρ, νεκρὸς ζωαρχικότατος’’, λέγει τροπάριο τῆς Ἐκκλησίας μας.

‘’Οἱ λειτουργικές ἀλλαγές τοῦ τυπικοῦ τῆς Ἐκκλησίας γὶνονται μὲ ἀποφάσεις τῶν Συνοδικῶν Ὀργάνων Της’’, τονίζεται στὴν ἀπόφαση τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδας. Αὐτὴ ἡ θέση εἶναι πολὺ σημαντικὴ καὶ δίνεται καὶ ὡς ἀπάντηση καὶ στὸν Κύπριο Ἱεράρχη, ποὺ σύμφωνα μὲ ἰσχυρισμὸ τοῦ, ἔπραξε τοῦτο πρὶν χρόνια χωρὶς καμιὰ συνοδικὴ ἀπόφαση καὶ ὁ ὁποῖος συμφωνεῖ τὸν Μητροπολίτη Περιστερίου, παρὰ τὸ ὅτι θεώρησε τοῦτο ὡς ἄκαιρο.
Γιὰ τὴν ὁμοιομορφία θεολογικῶν ἐπιχειρημάτων καὶ πρακτικῆς στὸ θέμα τοῦτο, εἶναι πρέπον καὶ ἡ Ἐκκλησία τῆς Κύπρου νὰ τοποθετηθεῖ συνοδικῶς ἐπὶ τούτου.

*   Ἀπὸ τὴ σχετικὴ Ἐγκύκλιο τοῦ Σεβ. Περιστερίου.
** Ἀπὸ τὸ βίντεο στὸ youtube τὸ ὁποῖο τιτλοφορεῖται ‘’Δημήτριος Τσελεγγίδης γιὰ τὴν ἀφαίρεση τοῦ Ἐσταυρωμένου...(HELLAS TIME).