Ἅγιος Ἀπόστολος Ὀνήσιμος, ὁ προστάτης τῶν φυλακισμένων
Λάμπρου Κ. Σκόντζου, Θεολόγου – Καθηγητοῦ
Καταγόταν ἀπὸ τὴν περιοχή της Φρυγίας τῆς Μ. Ἀσίας καὶ ἦταν δοῦλος τοῦ πλούσιου Ρωμαίου ἄρχοντα Φιλήμονα, στὴν μικρασιάτικη πόλη Κολοσσαίς.
Νὰ σημειώσουμε πὼς ἡ δουλεία στὸν ἀρχαῖο κόσμο ἦταν διαδεδομένη καὶ ἑδραιωμένη ὡς κοινωνικὸς θεσμός.
Οἱ δοῦλοι ἦταν πολυάριθμοι, ὑπερβαίνοντας κατὰ πολὺ τὸν ἀριθμὸ τῶν ἐλευθέρων, καθότι μποροῦσε ὁ κάθε ἐλεύθερος, εὐκατάστατος πολῖτες νὰ διαθέτει πολλοὺς δούλους, οἱ ὁποῖοι δούλευαν γι’ αὐτὸν ἀμισθὶ καὶ ζοῦσαν ζωὴ μαρτυρική.
Προέρχονταν κυρίως ἀπὸ αἰχμαλώτους πολέμων, τοὺς ὁποίους πωλοῦσε τὸ κράτος σὲ δημόσια δημοπρασία.
Δοῦλοι γινόταν ἐπίσης καὶ ὅσοι δὲν μποροῦσαν νὰ ἐξοφλήσουν τὰ χρέη τους. Κι ἀκόμα δοῦλοι γινόταν τὰ τέκνα τῶν δούλων.
Δὲν εἶχαν κανένα δικαίωμα, δὲν ἀμείβονταν γιὰ τὴν ἐργασία τους καὶ ἡ μόνη ἀπολαβή τους ἦταν τὸ πενιχρὸ φαγητὸ καὶ ἡ ἄθλια στέγη ποὺ τοὺς παρεῖχαν οἱ κύριοί τους.
Δὲν μποροῦσαν νὰ ἐγκαταλείψουν τὸν κύριό τους, διότι ἀποτελοῦσαν περιουσία του καὶ κάθε ἀπόπειρα δραπέτευσης ἐπέσειε βαριὲς ποινές, ἀκόμα καὶ τὸ θάνατο ἀπὸ τοὺς νόμους τῶν πόλεων καὶ τῶν κρατῶν.
Μάλιστα στὴν ἀρχαία Ἑλλάδα ἡ δουλεία εἶχε καὶ θρησκευτικὸ χαρακτῆρα, ἀφοῦ οἱ ἀγοραπωλησίες τῶν δούλων γινόταν στὰ «ἱερὰ» τῆς ἀρχαίας θρησκείας καὶ κύρια στὸ «ἱερὸ» νησὶ τῆς Δήλου, στὸ ναὸ τοῦ Ἀπόλλωνα!
Φιλόσοφοι, ὅπως ὁ Ἀριστοτέλης θεωροῦσαν «φυσικὴ» τὴν δουλεία καὶ «χρήσιμη», ἀφοῦ ἔδινε τὴ δυνατότητα στοὺς ἐλευθέρους νὰ μὴν ἐργάζονται καὶ νὰ φιλοσοφοῦν!
Κάπως ἔτσι αἰσθανόταν καὶ ὁ Ὀνήσιμος στὴν πλούσια ἔπαυλη τοῦ Φιλήμονα, ὁ ὁποῖος ἦταν χριστιανὸς καὶ συμπεριφέρονταν μὲ στοργικότητα στοὺς οἰκείους καὶ τοὺς δούλους του. Ὁ Ὀνήσιμος ἦταν εἰδωλολάτρης καὶ δύστροπος χαρακτῆρας καὶ ἔρεπε πρὸς τὴν ἄσωτη ζωὴ καὶ γι’ αὐτὸ ἤθελε νὰ δραπετεύσει καὶ νὰ πάει στὴ Ρώμη γιὰ νὰ κάνει τὴ ζωὴ ποὺ ἤθελε.
Κάποτε βρῆκε τὴν εὐκαιρία νὰ δραπετεύσει καὶ μάλιστα νὰ ὑπεξαιρέσει χρήματα τοῦ κυρίου του καὶ νὰ καταφύγει στὴ Ρώμη.
Φτάνοντας στὴν μεγαλούπολη γύριζε ἀπεγνωσμένα στοὺς δρόμους, μὴ βρίσκοντας ἐργασία καὶ γι’ αὐτὸ τὸν κατέλαβε μεγάλη στενοχώρια.
Ἦρθε σὲ ἐπαφὴ μὲ ἄλλους δούλους, οἱ ὁποῖοι εἶχαν γνωρίσει τὸν Χριστιανισμὸ καὶ ἔγιναν χριστιανοί.
Ἄλλωστε οἱ δυστυχισμένοι αὐτοὶ ἄνθρωποι ἔνιωσαν γιὰ πρώτη φορὰ ὡς ἄνθρωποι στὴν ἀγκαλιὰ τῆς Ἐκκλησίας, στὴν νέα κοινωνία τῆς ἀγάπης, τῆς εἰρήνης καὶ τῆς ἰσότητας ὅλων τῶν ἀνθρώπων χωρὶς καμιὰ διάκριση.
Τὸν ἔφεραν λοιπὸν σὲ ἐπαφὴ μὲ τὴν Χριστιανικὴ Κοινότητα, ὅπου ὁ ὀξυδερκὴς καὶ τολμηρὸς Ὀνήσιμος κατάλαβε ὅτι βρῆκε τὸ ἀπάγκιο καὶ τὴν ἀσφάλεια ποὺ ζητοῦσε. Ἡ βοήθεια ποὺ τοῦ προσφέρουν οἱ Χριστιανοὶ ἦταν σημαντική. Ἀρχίζει νὰ μετανοεῖ γιὰ τὸν πρότερο βίο του καὶ γιὰ τὴν μεγάλη κλοπὴ ποὺ ἔκανε στὸν κύριό του καὶ γι’ αὐτὸ ζήτησε νὰ κατηχηθεῖ, νὰ βαπτιστεῖ καὶ νὰ ἐνταχτεῖ στὴν χριστιανικὴ κοινότητα τῆς Ρώμης.
Πληροφορήθηκε ἐπίσης πὼς στὴ Ρώμη βρισκόταν φυλακισμένος ὑπόδικος ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, τὸν ὁποῖο ἔχει γνωρίσει στὸ σπίτι τοῦ Φιλήμονα καὶ εἶχε ἐντυπωσιαστεῖ ἀπὸ τὴν παρουσία του παρ' ὅλο ποὺ τότε ἦταν εἰδωλολάτρης. Τὸν ἐπισκέφτηκε στὸ δεσμωτήριο του καὶ ὁ μεγάλος Ἀπόστολος τοῦ φέρθηκε στοργικὰ καὶ πατρικὰ καὶ οἱ δύο ἄνδρες συνδέθηκαν μὲ ἐγκάρδια καὶ πραγματικὴ φιλία (Φιλήμ.10).
Τὸν χαρακτηρίζει μάλιστα ὁ Παῦλος «πιστὸ καὶ ἀγαπητὸ ἀδερφὸ» (Κολοσ.4,9).
Ἀλλὰ ὅταν γνωστοποίησε στὸ Παῦλο τὸ παρελθόν του, τὴν κλοπὴ τῶν χρημάτων τοῦ κυρίου τοῦ Φιλήμονα καὶ τὴν δραπέτευσή του, αὐτός του ζήτησε νὰ ἐπανορθώσει. Τοῦ ζήτησε νὰ ἐπιστρέψει στὸν κύριό του, τὸν ἀπέστειλε πίσω στὸν Φιλήμονα μὲ ἐπιστολὴ του, στὴν ὁποία ἀνέφερε γιὰ τὸν Ὀνήσιμο τὰ ἀκόλουθα: «Τέτοιος ποὺ εἶμαι, ἐγὼ ὁ Παῦλος ὁ ἡλικιωμένος, καὶ τώρα φυλακισμένος τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, σὲ παρακαλῶ γιὰ τὸ παιδί μου, τὸν Ὀνήσιμο, ὁ ὁποῖος ἄλλοτε σοῦ ἦταν ἄχρηστος, τώρα ὅμως εἶναι χρήσιμος καὶ σὲ ἐσένα καὶ σὲ ἐμένα.
Σοῦ τὸν ἀποστέλλω πάλι καὶ σὺ δέξου αὐτὸν ποὺ εἶναι ἡ καρδιά μου. Θὰ ἤθελα νὰ τὸν κρατήσω κοντά μου, γιὰ νὰ μὲ ὑπηρετεῖ, ἀντί σου, στὴν φυλακὴ ποὺ εἶμαι χάριν τοῦ Εὐαγγελίου, ἀλλὰ δὲν ἤθελα νὰ κάνω τίποτε χωρὶς τὴν δική σου συγκατάθεση, γιὰ νὰ μὴν γίνει ἡ ἀγαθή σου πράξη ἀναγκαστικὰ ἀλλὰ μὲ τὴν θέλησή σου.
Ἴσως γι’ αὐτὸ ἀποχωρίσθηκε προσωρινὰ ἀπὸ ἐσένα, γιὰ νὰ τὸν ἔχεις παντοτινά, ὄχι πλέον σὰν δοῦλο, ἀλλὰ περισσότερο ἀπὸ δοῦλο, σὰν ἀδελφὸ ἀγαπητό, ἰδιαίτερα γιὰ μένα, πόσο μᾶλλον γιὰ σένα καὶ σὰν ἄνθρωπο καὶ σὰν Χριστιανό. Ἐὰν λοιπόν, μὲ θεωρεῖς φίλο, δέξου τον σὰν νὰ ἤμουν ἐγώ». Τὴν ἐπιστολὴ αὐτὴ τὴ μετέφερε ἀπὸ τὴ Ρώμη ὁ Ὀνήσιμος καὶ ὁ Τυχικός, μαζὶ μὲ τὴν ἐπιστολὴ πρὸς Κολοσσαεὶς (Κόλ.4,7-8).
Ὁ Φιλήμονας τὸν δέχτηκε μὲ ἀγάπη, τὸν συγχώρεσε καὶ τὸν ἀπελευθέρωσε, κάνοντάς τον ἀδελφό του ἀγαπητὸ ἐν Χριστῷ.
Μετὰ ἀπὸ καιρὸ ὁ Ὀνήσιμος ξαναγύρισε στὴ Ρώμη, γιὰ νὰ συναντήσει ξανὰ τὸν Ἀπόστολο Παῦλο καὶ νὰ τεθεῖ στὴν διακονία τὴ δική του καὶ τῆς Ἐκκλησίας. Ἔμεινε μαζί του ὑπηρετῶντας τον καὶ βοηθῶντας στὸ ἱεραποστολικό του ἔργο.
Μετὰ τὸ μαρτύριο τοῦ Ἀποστόλου Παύλου συνελήφθη ἀπὸ τὸν ἔπαρχο τῆς Ρώμης Τερτύλο, βασανίστηκε καὶ ἐξορίσθηκε στοὺς Ποτιόλους τῆς Μ. Ἀσίας. Ἀλλὰ οἱ διώξεις καὶ ἡ ἐξορία δὲν πτόησαν τὸν ἡρωικὸ Ὀνήσιμο, ὁ ὁποῖος συνέχισε μὲ ζῆλο νὰ κηρύττει τὸν Εὐαγγέλιο τῆς σωτηρίας. Μάλιστα δὲ χειροτονήθηκε ἐπίσκοπος τῆς πόλεως.
Ὅταν ὁ ἔπαρχος Τέρτυλος ἐπισκέφθηκε τὸν τόπο ἐξορίας του καὶ πληροφορήθηκε τὴ χριστιανική του δράση, διέταξε νὰ συλληφθεῖ καὶ νὰ βασανιστεῖ ἐκ νέου μὲ σκληρότερα βασανιστήρια. Τὸν κτύπησαν ἀλύπητα καὶ μὲ ραβδισμούς του ἔσπασαν τὰ σκέλη.
Στὸ τέλος, μετὰ ἀπὸ φρικτὰ καὶ ἀπάνθρωπα βασανιστήρια παρέδωσε ἡρωικὰ τὴν ψυχή του στὸν Κύριο, λαμβάνοντας τὸν στέφανο τοῦ μαρτυρίου. Τὸ τίμιο λείψανό του ἔλαβε μιὰ πλούσια καὶ εὐλαβὴς Ρωμαία Χριστιανή, ἡ ὁποία τὸ ἐνταφίασε μὲ τιμές.
Ἡ μνήμη του ἑορτάζεται στὶς 15 Φεβρουαρίου καὶ ὁρίστηκε ὡς ὁ προστάτης τῶν φυλακισμένων. Πρὸς τιμήν του εἶχε ἀνεγερθεῖ, κατὰ τὸν 10ο αἰῶνα, περικαλλὴς ναὸς στὴν Κωνσταντινούπολη.
Ἡ ἁγία μορφὴ καὶ ὁ βίος τοῦ ἁγίου Ὀνησίμου φανερώνει τὸ μεγαλεῖο τῆς χριστιανικῆς πίστεως, ἡ ὁποία ἀγκαλιάζει τὸν κάθε ἄνθρωπο, ἀνεξάρτητα ἀπὸ τὸ φῦλο του, τὴν ἐθνικότητά του, τὴν καταγωγή του, τὴν κοινωνικὴ καὶ οἰκονομική του κατάσταση, μεταποιῶντας τὸν ἰσάξιο, μὲ τὰ ἄλλα ἀνθρώπινα πρόσωπα, μέλος τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ.
Στὸ πρόσωπό του ἁγίου Ὀνησίμου, ὅπως καὶ μυριάδων ἄλλων καταφρονεμένων ἀπὸ τὴν ἀνθρώπινη κοινωνία προσώπων, ἐφαρμόστηκε ὁ περίφημος λόγος τοῦ ἀποστόλου Παύλου, ὅτι στὴν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ «οὐκ ἔνι Ἰουδαῖος οὐδὲ Ἕλλην, οὐκ ἔνι δοῦλος οὐδὲ ἐλεύθερος, οὐκ ἔνι ἄρσεν καὶ θῆλυ· πάντες γὰρ ὑμεῖς εἰς ἐστε ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ». (Γάλ.3:28)!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου