Ὁ Δ΄ Ἀποστολικὸς Κανόνας. Κυριακάτικο ἐγκύκλιο κήρυγμα. Μητροπολίτης Γόρτυνος Ἰερεμίας

Δημητσάνα - Μεγαλόπολη, Kυριακή 12 Ὀκτωβρίου 2014

Οἱ  ἀπαρχὲς  τῶν ἄλλων καρπῶν στὸ Ἐπισκοπεῖο

1. Στό σημερινό μου κήρυγμα, ἀδελφοί μου χριστιανοί, θά σᾶς ἑρμηνεύσω τόν Τέταρτο Ἀποστολικό Κανόνα καί παρακαλῶ νά προσέξετε τήν ἑρμηνεία του.

Στήν Παλαιά Διαθήκη εἶχε δοθεῖ ἐντολή οἱ πρωτοφανήσιμοι καρποί, οἱ «ἀπαρχές», ὅπως λέγονταν, νά προσφέρονται στόν Θεό (βλ. Ἐξ. 23,19. 34,26), ὡς εὐχαριστία σ᾽ Αὐτόν πού τούς χάρισε, καί γιά νά εὐλογηθεῖ ὅλη ἡ ποσότητα τῶν καρπῶν, πού περίμεναν στήν συνέχεια νά ἐμφανισθεῖ. Ὁ προηγούμενος Τρίτος Ἀποστολικός Κανόνας μᾶς εἶπε ὅτι μόνο τά στάχυα τοῦ σιταριοῦ καί τά σταφύλια πρέπει νά προσφέρονται στόν Ναό. 

Καί τό ἐξηγήσαμε αὐτό γιατί. Γιατί ἀπό τό σιτάρι βγαίνει τό ψωμί καί ἀπό τά σταφύλια βγαίνει τό κρασί, καί αὐτά τά δύο, ψωμί καί κρασί, τό πρόσφορο καί τά νάμα, εἶναι ἀναγκαῖα γιά νά γίνει ἡ Θεία Λειτουργία.
Τά πρωτοφανήσιμα ὅμως τῶν ἄλλων καρπῶν τί θά γίνουν; Δέν θά προσφέρονται στόν Ναό, γιά εὐχαριστία πάλι στόν Θεό καί γιά εὐλογία τῶν ὑπολοίπων καρπῶν, πού θά ἐμφανίζονταν στήν συνέχεια; Ὄχι! 

Οἱ ἀπαρχές τῶν ἄλλων καρπῶν, μᾶς λέγει ὁ Τέταρτος Κανόνας τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων, δέν θά προσφέρονται στόν Ναό, ἀλλά, γιά εὐχαριστία πάλι στόν Θεό πού εὐλόγησε τούς ἀγρούς καί ἐμφανίστηκαν νέοι καρποί, θά προσφέρονται στόν οἶκο τοῦ Ἐπισκόπου, στό Ἐπισκοπεῖο. Τό ἴδιο λέγουν καί οἱ Διαταγές τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων, στό Β´ βιβλίο τους, στό 27 κεφ.

2. Ὅμως, ἀδελφοί, οἱ Διαταγές τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων λέγουν, καί μάλιστα τό λέγουν μέ αὐστηρότητα, ὅτι πρέπει νά προσέχει ὁ Ἐπίσκοπος ἀπό ποιούς θά δέχεται προσφορές καρπῶν. «Χρή τόν Ἐπίσκοπον εἰδέναι τίνων ὀφείλει δέχεσθαι καρποφορίας καί τίνων οὐκ ὀφείλει». Δέν πρέπει, δηλαδή, νά εἶναι δεκτές οἱ προσφορές ὅλων. 

Στό βιβλίο αὐτό τῶν Διαταγῶν ὑπάρχει ὁλόκληρο κεφάλαιο (τό 6ο) ἀφιερωμένο στό «τίνων αἱ καρποφορίαι δεκταί καί τίνων ἄδεκτοι». Στό κεφάλαιο αὐτό, ἀλλά καί σέ ἄλλα σημεῖα τοῦ βιβλίου, λέγεται ὅτι δέν πρέπει οἱ Ἐπίσκοποι νά δέχονται προσφορές (εἴτε καρπῶν εἴτε χρηματικές προσφορές) ἀπό ἀνθρώπους πού ζοῦν ἀνήθικο βίο, ἀπό ἀνθρώπους πού διαπράττουν ἀδικίες καί μετέχουν σέ τελετές πού ἔκαναν οἱ εἰδωλολάτρες. «Ἔλαιον ἁμαρτωλοῦ μή λιπανάτω τήν κεφαλήν μου», λέγει ὁ Ψαλμωδός (Ψαλμ. 140,5)! 

Οἱ προσφορές αὐτῶν εἶναι «μυσαραί», λέγει τό κείμενο, ἔστω ἀκόμη καί ἄν προσφέρονται γιά καλά ἔργα. «Οἱ γάρ (οἱ Ἐπίσκοποι)παρά τῶν τοιούτων δεχόμενοι καί τρέφοντες χήρας καί ὀρφανούς, ὑπεύθυνοι τῷ κριτηρίῳ τοῦ Θεοῦ γενήσονται» (MPG 1,814). Ἐκτός βέβαια ἄν αὐτοί οἱ σκανδαλοποιοί πρῶτα πλούσιοι ἔχουν τώρα μετανοήσει γιά τά πονηρά τους ἔργα καί προσφέρουν στόν Ἐπίσκοπο χρήματα ὑπέρ τῶν πτωχῶν γιά τήν ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν τους.

3. Ἀλλά, ἄς ἐπανέλθουμε στόν Τέταρτο Ἀποστολικό Κανόνα πού ἑρμηνεύουμε. Ὁ Κανόνας εἴπαμε λέγει ὅτι οἱ «ἀπαρχές» τῶν καρπῶν θά προσφέρονται στόν οἶκο τοῦ Ἐπισκόπου, ἐκτός ἀπό τίς «ἀπαρχές» τοῦ σίτου καί τῶν σταφυλῶν, πού προσφέρονται στόν Ναό. Ὅπως ὅμως τό καταλαβαίνουμε, ἄν κάθε χριστιανός προσφέρει στόν Ἐπίσκοπο τούς πρωτοφανήσιμους καρπούς του, θά συγκεντρωθοῦν στό ἐπισκοπεῖο σωρός πολλῶν καρπῶν. 

Τί θά τούς κάνει ὅλους αὐτούς ὁ Ἐπίσκοπος; Θά τούς μοιράζει, λέγει ὁ Κανόνας πού ἑρμηνεύουμε, μέ τούς Ἱερεῖς, τούς Διακόνους καί τούς ἄλλους κατωτέρους κληρικούς, δηλαδή, μέ τούς ὑποδιακόνους καί μέ τούς ἱεροψάλτες. 

Ὅπως λέγαμε καί στό προηγούμενο κήρυγμα, ὑπάρχουν δύο εἰδῶν κληρικοί. Εἶναι οἱ κληρικοί οἱ ἔσω τοῦ Ἱεροῦ Βήματος καί εἶναι καί οἱ κατώτεροι κληρικοί, οἱ ἔξω τοῦ Ἱεροῦ Βήματος. Στό βιβλίο τῶν Ἀποστολικῶν Διαταγῶν, πού μνημονεύσαμε παραπάνω, λέγεται ὅτι οἱ ἔσω τοῦ ἱεροῦ Βήματος κληρικοί θά παίρνουν δύο μερίδες, οἱ δέ ἔξω τοῦ Ἱεροῦ Βήματος κληρικοί θά λαμβάνουν μία μερίδα. 

4. Ἡ προσφορά ἀπό τούς χριστιανούς τῶν πρωτοφανησίμων καρπῶν τους στόν Ἐπίσκοπο, γιά νά τούς μοιράζει καί στούς ὑπολοίπους κληρικούς, πέρα ἀπό τήν ἔννοια τῆς εὐχαριστίας στόν Θεό γιά τήν εὐλογία πού ἔδωσε νά καρποφορήσουν οἱ ἀγροί τους, εἶναι καί μία προσφορά γιά τόν Ἐπίσκοπο καί τούς Ἱερεῖς γιά τήν διατροφή τους. 

Πρέπει νά λάβουμε ὑπ᾽ ὄψιν ὅτι οἱ κληρικοί τότε ἦταν ὅλοι ἄμισθοι. Τήν συντήρηση δέ τῶν Ἱερέων τήν ἀναλάμβανε ὁ λαός. Ἔτσι εἶναι! Τόν πατέρα τόν τρέφουν τά παιδιά του. Καί ἀφοῦ ὁ Ἱερέας εἶναι πατέρας («πάτερ» προσφωνοῦμε τόν Ἱερέα) πρέπει νά φροντίσει τό ποίμνιό του γι᾽ αὐτόν. Αὐτό ὅμως ὑποθέτει καί ὁ Ἱερέας νά εἶναι ἀφιερωμένος στό ποίμνιό του, νά θεωρεῖ τούς χριστιανούς  παιδιά του, νά φορτώνεται τίς ἀγωνίες τους. 

Ἔτσι, ἕνα τέτοιο ἱερέα - πατέρα, πού νοιάζεται καί θυσιάζεται ἀκόμη γιά τό ποίμνιό του, δέν θά τόν ἀφήσει ποτέ ὁ λαός νά πεινάσει καί θά εἶναι δίπλα του σέ ὅλες τίς ἀνάγκες του. Γνώρισα ἐγώ, χριστιανοί μου, ὅταν ἤμουν νεαρός ἕναν τέτοιο ἱερέα, πραγματικό πατέρα στά πνευματικά του τέκνα, τόν μακαριστό πατέρα Ἐπιφάνιο Θεοδωρόπουλο, πού καταγόταν ἀπό ἐδῶ κοντά μας, ἀπό τήν Καλαμάτα. Δέν πληρωνόταν μέ μηνιαῖο μισθό καί ὅμως τά πνευματικά του παιδιά, ἐπειδή τούς ἦταν στοργικός πατέρας, τόν εἶχαν «στήν χούφτα»· φρόντιζαν νά μήν τοῦ λείπει τίποτε. 

Καί ἦταν τόσες οἱ προσφορές πού λάμβανε ἀπό αὐτά, ὥστε ἔτρεφε μ᾽ αὐτές οἰκογένειες καί ὅλοι οἱ πένητες κατέφευγαν σ᾽ αὐτόν. Δηλαδή, τηροῦσε καί ὑπερέβαινε ἀκόμη τήν ἐντολή τοῦ Τετάρτου Ἀποστολικοῦ Κανόνα πού ἑρμηνεύσαμε: Διένεμε στούς ἀδελφούς κληρικούς καί στούς πένητες ἀδελφούς ὅλα τά προσφερόμενα σ᾽ αὐτόν. Ἄς ἔχουμε τήν ἁγία Του εὐχή.

Μέ πολλές εὐχές,

† Ὁ Μητροπολίτης Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας