Κυριακή Δ΄ Ματθαίου. Ἁγίου Ἰωάννου Χρυσοστόμου

Κυριακὴ Δ΄ τοῦ Ματθαίου (Ματθ. η΄ 5-13)

Ὑπόμνημα εἰς τὸν Ἅγιον Ματθαῖον τὸν Εὐαγγελιστὴν

ὁμιλία κστ΄

 Ἁγίου Ἰωάννου Χρυσοστόμου

α. Ὁ μὲν λεπρὸς καταβάντι ἀπὸ τοῦ ὅρους προσῆλθεν· ὁ δὲ ἑκατόνταρχος οὗτος εἰσελθόντι εἰς τὴν Καπερναούμ. Τίνος οὖν ἕνεκεν οὔτε οὗτος, οὔτε ἐκεῖνος εἰς τὸ ὄρος ἀνέβησαν; Οὐ διὰ ρᾳθυμίαν· καὶ γὰρ  ἀμφοτέρων ἡ πίστις θερμή·  ἀλλ’ ὥστε μὴ ἐγκόψει τὴν διδασκαλίαν Προσελθὼν δὲ φησίν·  Ὁ παῖς μου βέβληται ἐν τῇ οἰκίᾳ παραλυτικός, δεινῶς βασανιζόμενος. Τινὲς μὲν οὖν φασιν, ὅτι ἀπολογούμενος καὶ τὴν αἰτίαν εἴρηκε, δι’ ἥν αὐτὸν οὐκ ἤγαγεν. Οὐδὲ  γὰρ δυνατόν ἦν, φησί, παραλελυμένον καὶ βασανιζόμενον καὶ πρὸς ἐσχάτας ὄντα ἀναπνοάς φοράδην κομίζειν. Ὅτι γὰρ καὶ ἀποπνεῖν ἔμελλεν, ὁ Λουκᾶς φησιν, ὅτι καὶ ἔμελλε τελευτᾷν. Ἐγὼ δὲ τοῦ μεγάλην αὐτὸν ἔχειν πίστιν τοῦτο σημεῖον εἶναι φημι, καὶ πολλῷ μείζονα τῶν διὰ τοῦ στέγους χαλασάντων. Ἐπειδὴ γὰρ ἤδει σαφῶς, ὅτι καὶ ἐπίταγμα ἀρκεῖ μόνον εἰς τὴν ἀνάστασιν τοῦ κειμένου, περιττὸν εἶναι ἐνόμισεν αὐτὸν ἀγαγεῖν. Τί  οὖν ὁ Ἰησοῦς; Ὁ μηδαμοῦ πρότερον ἐποίησεν, ἐνταῦθα ποιεῖ. Πανταχοῦ γὰρ ἑπόμενως τῇ προαιρέσει τῶν ἱκετευόντων, ἐνταῦθα καὶ ἐπιπηδᾷ καὶ οὐχὶ θεραπεῦσαι ἐπαγγέλεται μόνον, ἀλλὰ καὶ παραγενέσθαι εἰς τὴν οἰκίαν. Ποιεῖ δὲ τοῦτο, ἵνα μάθωμεν τὴν ἀρετὴν τοῦ ἑκατόνταρχου. Εἰ γὰρ μὴ τοῦτο ἐπηγγείλατο, ἀλλ’ εἶπειν, Ὕπαγε, ἰαθήτω ὁ παῖς σου, οὐδὲν τούτων ἔγνωμεν. Τοῦτο γοῦν καὶ ἐπὶ τῆς Φοινικίσσης ἀπεναντίας ἐποίησε γυναικός. Ἐνταῦθα μὲν γὰρ μὴ καλούμενος εἰς τὴν οἰκίαν, αὐτεπάγγελτός φησιν ἥξειν, ἵνα μάθῃς τοῦ ἑκατοντάρχου τὴν πίστιν καὶ τὴν πολλὴν ταπεινοφροσύνην· ἐπὶ δὲ τῆς Φοινικίσσης καὶ ἀρνεῖται τὴν δόσιν, καὶ ἐπιμένουσαν ἐξαπορεῖ. Σοφὸς γὰρ ὤν καὶ εὐμήχανος ἰατρός, διὰ τῶν ἐναντίων τὰ ἐναντία κατασκευάζειν οἶδε. Καὶ ἐνταῦθα μὲν διὰ τῆς αὐτεπαγγέλτου παρουσίας, ἐκεῖ δὲ διὰ τῆς ἐπιτεταμένης ὑπερθέσεως καὶ παραιτήσεως τὴν πίστιν ἐκκαλύπτει τῆς γυναικός. Οὕτω καὶ ἐπὶ τοῦ Ἀβραάμ ποιεῖ λέγων· Οὐ μὴ κρύψω ἀπὸ τοῦ παιδός μου Ἀβραάμ· ἵνα μάθῃς ἐκείνου τὴν φιλοστοργίαν, καὶ τὴν ὑπὲρ Σοδόμων πρόνοιαν. Καὶ ἐπὶ τοῦ Λὼτ ἀρνοῦνται εἰσελθεῖν πρὸς αὐτὸν οἰ πεμφθέντες, ἵνα τοῦ δικαίου μάθῃς τῆς φιλοξενίας τὸ μέγεθος. Τί οὖν ὁ ἑκατόνταρχος φησιν; Οὐκ εἰμὶ ἱκανός, ἵνα μου ὑπὸ τὴν στέγην εἰσέλθῃς. Ἀκούσωμεν ὅσοι τὸν Χριστὸν μέλλομεν ὑποδέχεσθαι· δυνατὸν γὰρ αὐτὸν ὑποδέχεσθαι καὶ νῦν. Ἀκούσωμεν καὶ ζηλεύσωμεν, καὶ μετὰ τοσαύτης δεξώμεθα τῆς σπουδῆς· καὶ γὰρ ὅταν πένητα ὑποδείξῃ πεινῶντα καὶ γυμνόν, ἐκεῖνον ὑπεδέξω καὶ ἔθρεψας. Ἀλλ’ εἰπὲ λόγῳ μόνον, καὶ ἰαθήσεται ὁ παῖς μου. Ὅρα καὶ τοῦτον, ὥσπερ τὸν λεπρόν, τὴν προσήκουσαν περὶ αὐτοῦ δόξαν ἔχοντα. Οὐδὲ γὰρ οὗτος εἶπε, Παρακάλεσον, οὐδὲ γὰρ εἶπεν,  Εὖξαι ἱκέτευσον· ἀλλ’  Ἐπίταξον μόνον. Εἶτα δεδοικὼς μὴ μετριάζων ἀνανεύσῃ φησί· Καὶ γὰρ ἐγὼ ἄνθρωπός εἰμι ὑπὸ ἐξουσίαν, ἔχων ὑπ’ ἑμαυτὸν στρατιώτας· καὶ λέγω τούτῳ. Πορεύθητι, καὶ πορεύεται· καὶ τῷ ἄλλῳ Ἔρχου, καὶ ἔρχεται· καὶ τῷ δούλῳ μου, Ποίησόν τοῦτο, καὶ ποιεῖ. Καὶ τὶ τοῦτο, φησίν, εἰ ὁ ἑκατοντάρχης ὑπώπτευσεν οὕτω; Τὸ γὰρ ζητούμενον, εἰ ὁ Χριστὸς τοῦτο ἀπεφήνατο καὶ ἐκύρωσε. Καλῶς καὶ σφόδρα λέγεις συνεπῶς. Οὐκοῦν ἴδωμεν τοῦτο αὐτό· καὶ εὑρήσομεν, ὅπερ ἐπὶ τοῦ λεπροῦ γέγονε, τοῦτο καὶ ἐνταῦθα γεγενημένον. Ὥσπερ γὰρ ὁ λεπρὸς εἶπεν, Ἐὰν θέλῃς καὶ οὐκ ἀπὸ τοῦ λεπροῦ διισχυριζόμεθα μόνον περὶ τῆς ἐξουσίας, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τῆς τοῦ Χριστοῦ φωνῆς· οὐ γὰρ μονο οὐ κετέλυσε τὴν ὑπόνοιαν, ἀλλὰ καὶ ἐβεβαίωσε μειζόνως, ὅ περιττὸν ἦν εἰπεῖν προσθείς, καὶ εἰπών, Θέλω, καθαρίσθητι, ἵνα κυρώσῃ τὸ δόγμα ἐκείνου)·  οὕτω δὴ καὶ ἐνταῦθα σκορπεῖν δίκαιον, εἴ τι τοιοῦτον γέγονε· καὶ γὰρ εὑρήσομεν τὸ αὐτὸ τοῦτο πάλιν συμβεβηκός. Τοιαῦτα γὰρ τοῦ ἑκατοντάρχυ εἰρηκότος, καὶ μαρτυρήσαντος ἐξουσίαν τοσαύτην, οὐ μόνον οὐκ ἀνεκάλεσεν, ἀλλὰ καὶ ἀπεδείξατο, καὶ πλέον τί ἐποίησεν ἤ ἀπεδέξατο. Οὐδὲ γὰρ εἶπεν ὁ εὐαγγελιστὴς ὅτι ἐπήνεσε τὸ εἰημένον μόνον, ἀλλὰ καὶ ἐπίτασιν δηλῶν τοῦ ἐπαίνου φησίν, ὅτι καὶ ἐθαύμασε· καὶ οὐδὲ ἁπλῶς ἐθαύμασεν, ἀλλὰ καὶ τοῦ δήμου παντὸς παρόντος, καὶ τοῖς ἄλλοις ὑπόδειγμα δέδωκεν, ὥστε αὐτὸν ζηλοῦν. Ὁρᾷς πῶς ἕκαστος τῶν μαρτυρησάντων αὐτῷ ἐξουσίαν θαυμάζεται; Καὶ ἐξεπλήττοντο οἱ ὄχλοι ἐπὶ τῇ διδαχῇ αὐτοῦ, ὅτι ὡς ἐξουσίαν ἔχων ἐδίδασκε· καὶ οὐ μόνον οὐκ ἐνεκάλεσεν, ἀλλὰ καὶ λαβὼν αὐτοὺς κατῆλθε, καὶ δι’ ὧν τὸν λεπρὸν ἐκάθηρεν, ἐκύρωσεν αὐτῶν τὴν  γνώμην. Πάλιν ἔλεγεν ἐκεῖνος· Ἐὰν θέλῃς δύνασαι με καθαρίσαι·  καὶ οὐ μόνον οὐκ ἐπτίμησε, ἀλλὰ καὶ θεραπεύων αὐτὸν οὕτως, ὡς ἐκεῖνος εἶπεν, ἐκάθηρε. Πάλιν ὁ ἑκατοντάρχης οὗτός φησιν· Εἰπὲ λόγῳ μόνον, καὶ ἰαθήσεται ὁ παῖς μου· καὶ θαυμάζων αὐτὸν ἔλεγεν· Οὐδὲ ἐν τῷ Ἰσραὴλ τοσαύτην πίστιν εὗρον. β. Ἵνα δὲ καὶ ἐκ τοῦ ἐναντίου τοῦτο μάθῃς· ἐπειδὴ ἡ Μάρθα τούτων οὐδὲν εἶπεν, ἀλλὰ τοὐναντίον, ὅτι Ὅσα ἄν αἰτήσῃ τὸν Θεόν, δώσει σοι· οὐ μόνον οὐκ ἐπῃνέθη, καίτοι καὶ γνώριμος οὗσα καὶ ἀγαπητὴ καὶ τῶν σφόδρα περὶ αὐτὸν ἐσπουδακότων, ἀλλὰ καὶ ἐπετιμήθη καὶ διωρθώθη παρ’ αὐτοῦ, ὡς οὐ καλῶς εἰρηκυῖα. Καὶ γὰρ ἔλεγεν αὐτῇ· Οὐκ εἶπόν σοι, ὅτι ἐὰν πιστεύσῃς, ὄψει τὴν δόξαν τοῦ Θεοῦ; ὡς μηδέπω πιστευσάσῃ ἐγκαλῶν.  Καὶ πάλιν, ἐπειδὴ ἔλεγεν, Ὅσα ἄν αἰτήσῃ τὸν Θεόν, δώσει σοι· ἀπάγων τῆς τοιαύτης ὑπονοίας αὐτήν, καὶ διδάσκων ὅτι παρ’ ἑτέρου οὐ δέεται λαβεῖν, ἀλλ’ αὐτὸς ἐστιν ἡ πηγὴ τῶν ἀγαθῶν, φησίν·  Ἐγὼ εἰμι ἡ ἀναστασις καὶ ἡ ζωή· τοὐτέστιν, Οὐκ ἀναμένω δέξασθαι ἐνέργειαν, ἀλλ’ οἴκοθεν πάντα ἐργάζομαι. Ὅθεν τὸν ἑκατοντάρχην καὶ θαυμάζει, καὶ τοῦ δήμου παντὸς προτίθησι, καὶ τῇ τῆς βασιλείας δόσει τιμᾷ, καὶ τοὺς ἄλλους εἰς τὸν αὐτὸν ζῆλον καλεῖ. Καὶ ἵνα  μάθῃς ὅτι διὰ τοῦτο ταῦτα εἶπεν, ἵνα καὶ τοὺς ἄλλους παιδεύσῃ πιστεύειν οὕτως, ἄκουσον τοῦ εὐαγγελιστοῦ τὴν ἀκρίβειαν, πῶς αὐτὸ ἠνίξατο· Στραφεὶς γάρ, φησίν, ὁ Ἰησοῦς εἶπε τοῖς ἀκολουθοῦσιν αὐτῷ· Οὐδὲ ἐν τῷ Ἰσραήλ τοσαύτην πίστιν εὗρον. Ἄρα τὸ μεγάλα περὶ αὐτοῦ φαντάζεσθαι, τοῦτο μάλιστα πίστεως, καὶ βασιλείας καὶ τῶν ἄλλων πρόξενον ἀγαθῶν. Οὐδὲ γὰρ μέχρι λόγων αὐτῷ γέγονεν ὁ ἔπαινος, ἀλλὰ καὶ τὸν νοσοῦντα ὑγιῇ ἀπέδωκεν ἀντὶ τῆς πίστεως, καὶ λαμπρὸν αὐτῷ πλέκει τὸν στέφανον, καὶ μεγάλας ἐπαγγέλλεται δωρεάς, οὕτω λέγων· Πολλοὶ ἀπὸ ἀνατολῶν καὶ δυσμῶν ἥξουσι, καὶ ἀνακλιθήσονται εἰς τοὺς κόλπους Ἀβραάμ καὶ Ἰσαάκ καὶ Ἰακώβ· οἱ δὲ υἱοὶ τῆς βασιλείας ἐκβληθήσονται ἔξω. Ἐπειδὴ γὰρ πολλὰ ἐπεδείξατο θαύματα, μετὰ πλείονος αὐτοῖς λοιπὸν διαλέγεται παρρησίας. Εἶτα, ἵνα μή τις νομίσῃ κολακείας εἶναι τὰ ρήματα, ἀλλὰ μάθωσι ἅπαντες, ὅτι οὕτω διέκειτο ὁ ἑκατοντάρχης, φησὶν Ὕπαγε· ὡς ἐπίστευσας γεννηθήτω σοι. Καὶ εὐθέως τὸ ἔργον ἠκολούθησε μαρτυροῦν τῇ προαιρέσει. Καὶ ἰάθη ὁ παῖς αὐτοῦ ἀπὸ τῆς ὥρας ἐκείνης. Ὅπερ καὶ ἐπὶ τῆς Συροφοινικίσσης συνέβη· καὶ γὰρ ἐκείνῃ φησίν·  Ὦ γύναι, μεάγλη σου ἡ πίστις· γεννηθώτω σοι ὡς θέλεις. Καὶ ἰάθη ἡ θυγάτηρ αὐτῆς. Ἐπειδὴ δὲ καὶ ὁ Λουκᾶς τοῦτο τὸ θαῦμα ἀπαγγέλων παρεντίθησιν ἕτερα πλείονα, ἅ δοκεῖ διαφωνίαν ἐμφαίνειν, ἐπιλῦσαι καὶ ταῦτα ἀναγκαῖον ὑμῖν. Τί οὖν φησιν ὁ Λουκᾶς;  Ἔπεμψε πρεσβυτέρους τῶν Ἰουδαίων πρὸς αὐτὸν, παρακαλῶν αὐτὸν ἐλθεῖν. Ὁ δὲ Ματθαῖος φησιν, ὅτι αὐτὸν προελθὼν ἔλεγεν, ὅτι Οὐκ εἰμὶ ἄξιος. Καί τινες μὲν φασιν, ὅτι οὐκ ἔστιν οὗτος ἐκεῖνος, εἰ καὶ πολλὰ ἐοικότα ἔχει. Περὶ μὲν γὰρ ἐκείνου φησίν, ὅτι καὶ τὴν συναγωγὴν ἡμῶν ἔκτισε, καὶ τὸ ἔθνος ἀγαπᾷ· περὶ δὲ τούτου αὐτός φησιν ὁ Ἰησοῦς· Οὐδὲ ἐν τῷ Ἰσραὴλ τοσαύτην πίστιν εὗρον. Καὶ ἐπ’ ἐκείνου μὲν οὐκ εἶπεν, ὅτι Πολλοὶ ἤξουσιν ἀπὸ ἀνατολῶν, ὅθεν εἰκὸς Ἰουδαῖον αὐτὸν εἶναι. Τί οὖν ἐροῦμεν; Ὅτι αὕτη μὲν εὔκολος ἡ λύσις· τὸ δὲ ζητούμενον, εἰ ἀληθής. Ἐμοὶ δοκεῖ οὗτος ἐκεῖνος εἶναι. Πῶς οὖν, φησίν, ὁ μὲν Ματθαῖος λέγει, ὅτι αὐτὸς εἶπεν, Οὐκ εἰμὶ ἄξιος, ἵνα μου ὑπὸ τὴν στέγην εἰσέλθῃς· ὁ δὲ Λουκᾶς, ὅτι ἔπεμψεν ἵνα ἔλθῃ; Ἐμοὶ δοκεῖ τὴν κολακείαν τὴν Ἰουδαϊκὴν αἰνίττεσθαι ἡμῖν ὁ Λουκᾶς, καὶ ὅτι οἱ ἐν συμφορᾷ ἀκατάστατοι ὄντες πολλὰ μεταβουλεύονται. Εἰκὸς γὰρ τὸν ἑκατόνταρχον βουλόμενον ἀπελεθεῖν κωλυθῆναι ὑπὸ τῶν Ἰουδαίων, κολακευόντων αὐτὸν καὶ λεγόντων, ὅτι Ἡμεῖς ἀπελθόντες ἄξομεν αὐτόν. Ὅρα νοῦν αὐτῶν καὶ τὴν παράκλησιν κολακείας οὗσαν μεστήν. Ἀγαπᾷ γὰρ τὸ ἔθνος ἡμῶν φησί, καὶ τὴν συναγωγὴν αὐτὸς ὠκοδόμησεν· οὐδὲ ἴσασιν ὅθεν ἐπαινοῦσι τὸν ἄνδρα. Δέον γὰρ εἰπεῖν, ὅτι Ἐβουλήθη μὲν αὐτὸς ἐλθεῖν καὶ παρακαλέσαι, ἡμεῖς  δὲ ἐκωλύσαμεν, τὴν συμφορὰν ἰδόντες, καὶ τὸ πτῶμα τὸ ἐπὶ τῆς οἰκείας κείμενον, καὶ οὕτω παραστῆσαι τῆς πίστεως αὐτοῦ τὸ μέγεθος· τοῦτο μὲν οὐ λέγουσιν· οὐδὲ γὰρ ἤθελον διὰ τὸ βασκαίνειν ἐκκαλύψαι τοῦ ἀνδρὸς τὴν πίστιν· ἀλλ’ ἠροῦντο μᾶλλον συσκιάσαι τὴν ἀρετήν, ὑπὲρ οὗ τὴν ἱκεσίαν ἦλθον προιησόμενοι, ἵνα μὴ δόξῃ μέγας τις εἶναι ὁ παρακαλούμενος, ἤ τὴν πίστιν ἀνακηρύξαντες τὴν ἐκείνου, ἀνύσαι τοῦτο, δι’ ὅπερ ἦσαν ἀφιγμένοι. Ἱκανὸν γάρ ἡ βασκανία πηρῶσαι διάνοιαν . Ἀλλ’ ὁ τὰ ἀπόρρητα εἰδώς, καὶ ἀκόντων αὐτῶν ἐκεῖνον ἀνεκήρυξε. Καὶ ὅτι τοῦτον ἐστιν ἀληθὲς, ἄκουσον αὐτοῦ τοῦ Λουκᾶ πάλιν αὐτὸ ἑρμηνεύοντος. Αὐτὸς γὰρ οὕτω φησίν, ὅτι Οὐ μακρὰν ἀπέχοντος αὐτοῦ ἔπεμψε λέγων·  Ὦ Κύριε μὴ σκύλου· οὐ γὰρ εἰμι ἄξιος, ἵνα μου ὑπὸ τὴν στέγην εἰσέλθῃς. Ὅτε γὰρ ἀπηλλάγη τῆς ἐπαχθείας αὐτῶν, τότε πέμπει λέγων Μὴ νομίσῃς ὅτι δι’ ὄκνον οὐ παρεγενόμην, ἀλλ’ ἑμαυτὸν ἀνάξιον εἶναι ἐνόμισα του δέξασθαί σε ἐν τῇ οἰκίᾳ. γ. Εἰ δὲ μὲν ὁ Ματθαῖός φημι μὴ διὰ τῶν φίλων, ἀλλὰ δι’ ἑαυτοῦ τοῦτο αὐτὸν εἰρηκέναι, οὐδὲν τοῦτο ποιεῖ· τὸ γὰρ ζητούμενον, εἰ τὴν προθυμίαν ἑκάτερος παρέστησε τοῦ ἀνδρός, καὶ ὅτι τὴν προσήκουσαν περὶ τοῦ Χριστοῦ δόξαν εἶχεν. Εἰκὸς δὲ καὶ αὐτὸν μετὰ τὸ πέμψαι τοὺς φίλους παραγενόμενον ταῦτα εἰπεῖν. Εἰ δὲ μὴ εἶπε τοῦτο ὁ Λουκᾶς, ἀλλ’ οὐδὲ ἐκεῖνο ὁ Ματθαῖος· ὅπερ οὐ μαχομένων ἑαυτοῖς ἦν, ἀλλὰ τὰ ὑπ’ ἀλλήλων παραλιμπανόμενα ἀναπληροῦντων μᾶλλον. Ὅρα δὲ αὐτοῦ πῶς καὶ ἑτέρωθεν τὴν πίστιν ὁ Λουκᾶς ἀνεκήρυξεν εἰπών, ὅτι ἔμελλε τελευτᾷν ὁ παῖς. Ἀλλ’ ὅμως οὐδὲ τοῦτο εἰς ἀπόγνωσιν αὐτὸν ἐνέβαλεν, οὐδὲ ἀπελπίσαι καὶ παρασκεύασεν· ἀλλὰ καὶ οὕτως ἤλπισε περιέσεσθαι. Εἱ δὲ ὁ μὲν Ματθαῖὸς φησι τὸν Χριστὸν εἰρηκέναι, Οὐδὲ ἐν τῷ Ἰσραήλ τοσαύτην πίστιν εὗρον, καὶ ταύτῃ δηλοῦν οὐκ ὄντα αὐτὸν Ἰσραηλίτην, ὁ δὲ Λουκᾶς, ὅτι ὠκοδόμησε τὴν συναγωγήν· οὐδὲ τοῦτο ἐναντίον. Δυνατὸν γὰρ καὶ Ἰουδαῖον οὐκ ὄντα, καὶ τὴν συναγωγὴν οἰκοδομῆσαι, καὶ τὸ ἔθνος ἀγαπᾷν. Σὺ δέ μοι μὴ ἀπλῶς ἐξέταζε τὰ εἰρημένα παρ’ αὐτοῦ, ἀλλὰ καὶ τὴν ἀρχὴν αὐτοῦ προστίθει, καὶ τότε ὄψει τὴν ἀρετὴν τοῦ ἀνδρός. Καὶ γὰρ πολὺς ὁ τύφος τῶν ἐν ἀρχαῖς ὄντων, καὶ οὐδὲ ἐν συμφοραῖς καταβαίνουσιν. Ὁ γοῦν παρὰ τῷ Ἰωάννῃ κείμενος ἕλκει αὐτόν πρὸς τὴν οἰκίαν, καὶ φησί· Κατάβηθι· μέλλει γὰρ μου τὸ παιδίον τελευτᾷν. Ἀλλ’ οὐχ οὕτως οὗτος· ἀλλὰ καὶ ἐκείνου καὶ τῶν διὰ τοῦ στέγους καθέντων τὴν κλίνην πολὺ βελτίων. Οὐ γὰρ σωματικὴν παρουσίαν ἐπιζητεῖ, οὐδὲ ἐγγὺς τοῦ ἰατροῦ τὸν κάμνοντα ἤνεγκεν· ὅπερ οὐ μικρὰ φανταζομένου ἦν περὶ αὐτοῦ, ἀλλὰ θεοπρεπῆ τὴν ὑπόνοιαν ἔχοντος καὶ φησιν· Εἰπὲ λόγῳ μόνον. Καὶ οὐδὲ ἐν ἀρχῇ λέγε, Εἰπὲ λόγῳ, ἀλλὰ μόνον τὸ πάθος διηγεῖται· οὐδὲ γὰρ προσεδόκηεν, ἀπὸ πολλῆς ταπεινοφροσύνης εὐθέως ἐπινεύσειν τὸν Χριστόν, καὶ τὴν οἰκίαν ἐπιζητήσειν. Διὰ τοῦτο, ὅτε ἤκουσεν, αὐτοῦ λέγοντος,  Ἐγὼ ἐλθὼν θεραπεύσω αὐτόν, τότε φησίν, Εἰπὲ λόγῳ. Καὶ οὐδὲ τὸ πάθος αὐτὸν συνέχεεν ἀλλὰ καὶ ἐν συμφορᾷ φιλοσοφεῖ, οὐ πρὸς τὴν ὑγείαν τοσοῦτον ὁρῶν τοῦ παιδός, ὅσον πρὸς τὸ μὴ δόξαι μηδὲν ἀνευλαβὲς ποιεῖν. Καίτοιγε οὐκ αὐτὸς ἠνάγκασεν, ἀλλ’ ὁ Χριστὸς ἐπηγγείλατο· ἀλλὰ καὶ οὕτω δέδοικε μή ποτε δόξῃ τὴν ἀξίαν ὑπερβαίνειν τὴν ἑαυτοῦ, καὶ βαρὺ πρᾶγμα ἐφέλκεσθαι. Εἶδες αὐτοῦ τὴν σύνεσιν; Σκόπει τῶν Ἰουδαίων τὴν ἄνοιαν λεγόντων· Ἄξιός ἐστιν ὧ παρέξει τὴν χάριν. Δέον γὰρ ἐπὶ τὴν φιλανθρωπίαν καταφυγεῖν τοῦ Ἰησοῦ, οἱ δὲ τὴν ἀξίαν τούτου προβάλλονται, καὶ οὐδὲ ὄθεν προβάλλεσθε δεῖ ἴσασιν. Ἀλλ’ οὐκ ἐκεῖνος  οὕτως· ἀλλὰ καὶ σφόδρα ἑαυτὸν ἀνάξιον εἶναι ἔφῃ, οὐ μόνον τῆς εὐεργεσίας, ἀλλὰ καὶ τοῦ τῇ οἰκίᾳ δέξασθαι τὸν Κύριον. Διὰ τοῦτο καὶ εἰπών. Ὁ παῖς μου βέβληται οὐκ ἐπήγαγεν.  Εἰπὲ, δεδοικὼς μὴ ἀνάξος εἴη τοῦ τυχεῖν τῆς δωρεᾶς, ἀλλὰ τὴν συμφορὰν ἀπήγγειλε μόνον. Ἐπειδὴ δὲ εἶδε τὸν Χριστὸν φιλοτιμούμενον, οὐδὲ οὕτως ἐπεπήδησεν, ἀλλ’ ἔτι μένει τὸ ἑαυτῷ προσῆκον διατηρῶν μέτρον. Εἰ δὲ λέγοι τις, Τίνος ἕνεκεν οὐκ ἀντετίμησεν αὐτὸν ὁ Χριστός; ἐκεῖνο ἄν εἴποιμεν ὅτι καὶ σφόδρα αὐτὸν ἀντετίμησε· πρῶτον μέν, τῷ δεῖξαι τὴν γνώμην, ὅπερ ἐκ τοῦ μάλιστα μὴ ἐλθεῖν αὐτὸν εἰς τὴν οἰκίαν ἐφάνη· δεύτερον δέ, τῷ εἰς τὴν βασιλείαν αὐτόν εἰσαγαγεῖν, καὶ προτιμῆσαι παντὸς τοῦ ἔθνους τοῦ Ἰουδαϊκοῦ. Ἐπειδὴ γὰρ καὶ τοῦ δέξασθαι τὸν Χριστὸν εἰς τὴν οἰκίαν ἀνάξιον ἑαυτὸν ἐποίησε, καὶ βασιλείας γέγονεν ἄξιος, καὶ τοῦ τῶν καλῶν ἐπιτυχεῖν, ὧν ἀπήλαυσεν ὁ Ἀβραάμ. Καὶ τίνος ἕνεκεν ὁ λεπρός, φησί, μείζονα τούτων ἐπιδειξάμενος, οὐκ ἐπηνέθη; Οὐδὲ γὰρ εἶπεν ἐκεῖνος, Εἰπὲ λόγῳ, ἀλλ’ ὅ πολλῷ μεῖζον ἦν, Θέλησον μόνον·  ὅ περὶ τοῦ Πατρὸς φησιν ὁ Προφήτης, ὅτι Πάντα ὅσα ἠθέλησεν, ἐποίησεν. Ἀλλὰ κἀκεῖνος ἐπῃνέθη. Ὅταν γὰρ εἴπῃ, Προσένεγκε τὸ δῶρον ὅ προσέταξε ὁ Μωϋσῆς, εἰς μαρτύριον αὐτοῖς, οὐδὲν ἕτερόν φησιν ἤ ὅτι Σὺ κατηγορήσεις αὐτῶν, ἐξ ὧν ἐπίστευσας. Ἄλλως δὲ οὐκ ἦν ἴσον Ἰουδαῖον ὄντα πιστεῦσαι, καὶ ἔξωθεν τοῦ ἔθνους. Ὅτι γὰρ οὐκ ἦν Ἰουδαῖος ὁ ἑκατοντάρχης, καὶ ἀπὸ τοῦ ἑκατοντάρχης εἶναι δῆλον, καὶ ἀπὸ τοῦ εἰρῆσθαι, Οὐδὲ ἐν τῷ Ἰσραήλ τοσαύτην πίστιν εὗρον. δ. Καὶ πολὺ μέγα ἦν, ἄνθρωπον ἐκτὸς ὄντα τοῦ Ἰουδαϊκοῦ καταλόγου τοσαύτην λαβεῖν εὔνοιαν. Καὶ γὰρ ἐφαντάσθη, ὡς ἔμοιγε δοκεῖ, τὰς ἐν οὐρανῷ στρατιάς· ἤ ὅτι αὐτῷ τὰ πάθη οὕτως ἐστὶν ὑποτεταγμένα, καὶ θάνατος, καὶ τὰ ἄλλα πάντα, ὡς αὐτῷ οἱ στρατιῶται. Διὸ καὶ ἔλεγε· Καὶ γὰρ ἐγὼ ἄνθρωπός εἰμι ὑπὸ ἐξουσίαν τασσόμενος· τοὐτέστι, Σὺ Θεός, ἐγὼ ἄνθρωπος· ἐγὼ ὑπ’  ἐξουσίαν, σὺ δὲ οὐ ὑπ’ ἐξουσίαν. Εἰ τοίνυ ἐγὼ, ἄνθρωπος καὶ ὑπ’ ἐξουσίαν ὤν, τοσαῦτα δύναμαι· πολλῷ μᾶλλον αὐτός, καὶ Θεός ὤν, καὶ οὐχ ὑπ’ ἐξουσίαν. Μετὰ γὰρ ὑπερβολῆς αὐτὸν θέλει πεῖσαι, ὅτι οὐχ ὡς ὅμοιον διδοὺς ὑπόδειγμα ταῦτα λέγει, ἀλλ’ ὡς σφόδρα ὑπερέχον. Εἰ γὰρ ἐγὼ ὁμότιμος ὤν τοῖς ἐπιταττομένοις, φησί, καὶ ὑπ’ ἐξουσίαν ὤν, ὅμως διὰ τὴν μικρὰν τῆς ἀρχῆς ὑπεροχὴν τοσαῦτα δύναμαι, καὶ οὐδεὶς ἀντερεῖ, ἀλλ’ ἅπερ ἐπιτάσσω, ταῦτα γίνεται, κἄν διάφορα ἦ τὰ ἐπιτάγματα (Λέγω γὰρ τούτῳ Πορεύου, καὶ πορεύεται· καὶ ἄλλῳ Ἔρχου καὶ ἔρχεται)· πολλῷ μᾶλλον αὐτὸς δυνήσῃ. Τινὲς δὲ καὶ οὕτως ἀναγινώσκουσι τοῦτο τὸ χωρίον· Εἰ γὰρ ἐγὼ ἄνθρωπος ὤν, καὶ μεταξὺ στίξαντες ἐπάγουσιν, Ὑπὸ ἐξουσίαν ἔχων ὑπ’ ἑμαυτὸν στρατιώτας. Σὺ δὲ μοι σκόπει, πῶς ἔδειξεν καὶ θανάτου κρατεῖν δύνανται ὡς δούλου, καὶ  ἐπιτάττειν ὡς δεσπότης. Ὅταν γὰρ εἴπῃ ὅτι Ἔρχου, καὶ ἔρχεται, καὶ Πορεύου, καὶ πορεύεται, τοῦτο λέγει, ὅτι Ἄν κελεύσῃς μὴ ἐλθεῖν τὴν τελευτὴν ἐπ’ αὐτὸν, οὐχ ἥξει. Εἶδες πῶς ἦν πιστός; Ὅ γὰρ ἔμελλεν ἅπασιν φανερὸν ὕστερον ἔσεσθαι, τοῦτο οὗτος ἤδη κατάδηλον κατέστησεν, ὅτι καὶ θανάτου καὶ ζωῆς ἐξουσίαν ἔχει, καὶ κατάγει εἰς πύλας ἅδου καὶ ἀνάγει. Καὶ οὐ περὶ στρατιωτῶν εἶπεν μόνον, ἀλλὰ καὶ περὶ δούλων· ὅπερ ἦν μείζονος ὑπακοῆς. Ἀλλ’ ὅμως καὶ τοσαύτην πίστιν ἔχων, ἔτι ἀνάξιον ἑαυτὸν ἐνόμιζεν. Ὁ δὲ Χριστὸς δεικνὺς, ὅτι ἄξιος ἐστι τοῦ εἰσελθεῖν εἰς τὴν οἰκίαν αὐτοῦ, πολλῷ μείζονα ἐποίησε, θαυμάζων αὐτόν καὶ ἀνακηρύττων, καὶ πλείονα διδοὺς ὧν ἤττησε. Καὶ γὰρ ἦλθεν ὑγιείαν ζητῶν τῷ παιδὶ σωματικὴ, καὶ βασιλείαν λαβὼν ἀπῆλθεν. Εἶδες πῶς ἤδη ἐπεπλήρωτο τό, Ζητεῖτε τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν, καὶ ταῦτα πάντα προστεθήσεται ὑμῖν; Ἐπειδὴ γὰρ πολλὴν πίστιν ἐπεδείξατο καὶ ταπεινοφροσύνη, καὶ τὸν οὐρανὸν ἔδωκε, καὶ τὴν ὑγίειαν αὐτῷ προσέθηκε· καὶ οὐ τούτῳ μόνον ἐτίμησεν, ἀλλὰ καὶ τῷ δεῖξαι, τίνων ἐκβαλλομένων αὐτὸς εἰσάγεται. Καὶ γὰρ ἐντεῦθεν ἤδη λοιπὸν πᾶσι ποιεῖ γνώριμον, ὅτι ἀπὸ πίστεως ἡ σωτηρία, οὐκ ἀπὸ ἔργων τῶν κατὰ νόμων. Διόπερ οὐκ Ἰουδαίους μόνον, ἀλλὰ καὶ ἔνθεσι τὸ τῆς δωρεᾶς ταύτης προκείσεται· καὶ ἐκείνοις μᾶλλον ἤ τούτοις. Μὴ γὰρ δὴ νομίσητε, φησίν, ὅτι ἐπὶ τούτου γέγονε τοῦτο μόνον· καὶ γὰρ ἐπὶ τῆς οἰκουμένης ἁπάσης τοῦτο ἔσται. Τοῦτο δὲ ἔλεγε, περὶ τῶν ἐθνῶν προφητεύων, καὶ χρηστὰς αὐτοῖς ὐποτείνων ἐλπίδας.  Καὶ γὰρ ἦσαν καὶ ἀπὸ Γαλιλαίας ἀκολουθοῦντες τῆς τῶν ἐθνῶν. Ταῦτα δὲ ἔλεγε, τούς τε ἐθνικοὺς οὐκ ἀφιεὶς ἀπογνῶναι, τῶν τε Ἰουδαίων καθαιρῶν τὰ φρονήματα. Ὥστε δὲ μὴ προστῆναι τὸ λεγόμενον τοῖς ἀκούουσι, μηδὲ παρασχεῖν αὐτοῖς λαβὴν μηδεμίαν, οὔτε προηγουμένως τὸν περὶ τῶν ἐθνῶν εἰσάγει λόγον, ἀλλ’ ἀφορμὴν λαβὼν ἀπὸ τοῦ ἑκατοντάρχου, οὔτε γυμνὸν τὸ ὄνομα τῶν ἐθνῶν τίθησιν. Οὐ γὰρ εἶπε, Πολλοὶ τῶν ἐθνῶν, ἀλλὰ, Πολλοὶ ἀπὸ ἀντολῶν καὶ δυσμῶν· ὅπερ ἦν δηλοῦντος τὰ ἔθνη, οὐ προσίστατο δὲ οὕτω τοῖς ἀκούσουσι· συνεσκιασμένον γὰρ  ἦν τὸ λεχθέν. Οὐ ταύτῃ δὲ μόνον παραμυθεῖται τὴν δοκοῦσαν εἶναι τῆς διδασκαλίας καινοτομίαν, ἀλλὰ καὶ τῷ τοὺς κόλπους Ἀβραάμ, ἀντὶ τῆς βασιλείας εἰπεῖν. Οὐδὲ γὰρ ἐκεῖνο γνώριμον αὐτοῖς τὸ ὄνομα ἦν, καὶ μειζόνως αὐτοὺς ἔδακνεν ὁ Ἀβραάμ εἰς τὸ μέσον τεθείς. Διὸ καὶ ὁ Ἰωάννης οὐδὲν εὐθέως περὶ γεένης εἶπεν, ἀλλ’ ὅ μάλιστα αὐτοὺς ἐλύπει φησίν·  Μὴ δόξητε λέγειν, ὅτι παῖδές ἐσμεν τοῦ Ἀβραάμ. Μετὰ δὲ τούτων καὶ ἕτερον κατασκευάζει, τὸ μὴ δόξαι ἐναντίοις τις εἶναι τῇ παλαιᾷ πολιτείᾳ. Ὁ γὰρ τοὺς πατριάρχας θαυμάζων, καὶ λῆξιν ἀγαθῶν τοὺς ἐκείνων κόλπους καλῶν, ἐκ πολλῆς τῆς περιουσίας καὶ ταύτην ἀναιρεῖ τὴν ὑπόνοιαν. Μηδεὶς οὖν μίαν εἶναι νομιζέτω τὴν ἀπειλήν· διπλῆ γὰρ ἐστι καὶ τούτοις μέν, οὐχ ὅτι ἐξέπεσον, ἀλλ’ ὅτι τῶν ἰδίων ἐξέπεσον· ἐκείνοις δέ, οὐχ ὅτι ἐπέτυχον, ἀλλ’ ὅτι ὧν οὐ προσεδόκων ἐπέτυχον· καὶ τρίτῃ μετὰ τούτων, ὅτι τὰ ἐκείνων ἔλαβον οὕτοι, Υἱοὺς δὲ βασιλείας φησίν, οἷς ἡ βασιλεία ἦν ἡτοιμασμένη· ὅ καὶ μάλιστα αὐτοὺς ἔδακνε. Δείξας γὰρ εἰς κόλπους ὄντας τῇ ἐπαγγελίᾳ καὶ τῇ ὑποσχέσει, τότε ἐξάγει. Εἶτα, ἐπειδὴ ἀπόφασις ἦν τὸ εἰρημένον, πιστοῦται αὐτὸ τῶ σημείῳ· ὥσπερ οὖν καὶ τὰ σημεῖα ἀπὸ τῆς προρρήσεως τῆς μετὰ γεγενημένης δείκνυσιν. Ὁ τοίνυν ἀπιστῶν τῇ ὑγιείᾳ τῇ γενομένῃ τῷ παιδί τότε, ἀπὸ τῆς προφητείας τῆς ἐξελοθούσης σήμερον πιστευέτω κἀκεῖνο. Καὶ γὰρ καὶ ἡ προφητεία καὶ πρὸ τῆς ἐκβάσεως ἀπὸ τοῦ σημείου τοῦ τότε δήλη πᾶσιν ἐγένετο. Διὰ τοι τοῦτο πρότερον ταῦτα προαναφωνήσας, τότε τὸν παραλελυμένον ἀνέστησεν, ἵνα τὰ μέλλοντα ἀπὸ τῶν παρόντων πιστώσηται, καὶ τὸ ἔλαττον ἀπὸ τοῦ μείζονος. Τὸ γὰρ ἐναρέτους ἀπολαύειν τῶν ἀγαθῶν, καὶ τοὺς ἐναντίους τὰ λυπηρὰ ὑπομένειν, οὐδὲν ἀπεικός, ἀλλὰ κατὰ λόγον καὶ κατὰ ἀκολουθίαν νόμων ἐγίνετο· τὸ δὲ παρειμένον σφίγξαι, καὶ νεκρὸν ἀναστῆσαι, μεῖζον ἡ κατὰ φύσιν ἦν. Ἀλλ’ ὅμως εἰς τὸ μέγα τοῦτο καὶ θαυμαστὸν οὐ μικρὸν καὶ ὁ ἐκατοντάρχης συνεισήνεγκεν· ὅπερ οὖν καὶ ὁ Χριστὸς δηλῶν ἔλεγεν· Ὕπαγε καὶ ὡς ἐπίστευσας γενηθήτω σοι, Εἶδες πῶς ἀνεκήρυξεν ἡ τοῦ παιδὸς ὑγιεία καὶ τὴν τοῦ Χριστοῦ δύναμιν, καὶ τὴν τοῦ ἑκατοντάρχου πίστιν, καὶ τὸ μέλλον ἐπιστώσατο; Μᾶλλον δὲ πάντα τὴν τοῦ Χριστοῦ δύναμιν, ἀνεκήρυττεν. Οὐδὲ γὰρ το σῶμα διωρθώσατο μόνον τοῦ παιδός, ἀλλὰ καὶ τὴν τοῦ ἑκατοντάρχου ψυχὴν εἰς τὴν πίστιν διὰ τῶν θαυμάτων αὐτὸς ἐφειλκύσατο. Σὺ δὲ μὴ τοῦτο σκόπει μόνον, ὅτι οὗτος ἐπίστευσε, καὶ ὅτι ἐκεῖνος ἰάθη, ἀλλὰ καὶ τὸ τάχος θαύμασον.  Καὶ γὰρ τοῦτο δηλῶν ὁ εὐαγγελιστὴς ἔλεγε· Καὶ ἰάθη ὁ παῖς αὐτοῦς ἐν τῇ ὥρᾳ ἐκείνῃ· ὥσπερ οὖν καὶ ἐπὶ τοῦ λεπροῦ εἶπεν, ὅτι Εὐθέως ἐκαθαρίσθη. Οὐδὲ γὰρ τῷ θεραπεύειν, ἀλλὰ καὶ τῷ παραδόξως τοῦτο ποιεῖν, καὶ ἐν ἀκαρεῖ ροπῇ τὴν δύναμιν ἐπεδείκυντο. Καὶ οὐ ταύτῃ μόνον ὠφέλει ἀλλὰ καὶ τῷ συνεχῶς ἐν τῇ τῶν θαυμάτων ἐπιδείξει τοὺς περὶ τῆς βασιλείας παρανοίγειν λόγους, καὶ πάντας ἐφέλκεσθαι πρὸς αὐτήν. Καὶ γὰρ οὕς ἐκβάλλειν, ἠπείλει, οὐχ ἵνα ἐκβάλῃ ἠπείλει, ἀλλ’ ἵνα τῷ φόβῳ πρὸς αὐτὴν διὰ τῶν ρημάτων ἐπισπάσηται. Εἰ δὲ μηδὲ ἐντεῦθεν ἐκέρδαναν, αὐτῶν τὸ ἔγκλημα ἅπαν, καὶ πάντων τῶν τὰ τοιαῦτα νοσούντων. Οὐδὲ γὰρ ἐπὶ Ἰουδαίων μόνον τοῦτο συμβὰν ἴδιοι τις ἄν, ἀλλὰ καὶ ἐπὶ τῶν πιστευσάντων. Καὶ γὰρ ὁ Ἰούδας υἱὸς βασιλείας ἦν, καὶ ἤκουσε μετὰ τῶν μαθητῶν, Ἐπὶ δώδεκα θρόνους, καθιεῖσθε, ἀλλὰ γέγονεν υἱὸς γεένης· ὁ δὲ Αἰθίοψ, βάρβαρος ἄνθρωπος ὤν, καὶ τῶν ἀπὸ ἀνατολῶν καὶ δυσμῶν, μετὰ Ἀβραάμ καὶ Ἰσαάκ καὶ Ἰακώβ ἀπολαύσεται τῶν στεφάνων. Τοῦτο καὶ ἐφ’ ἡμῶν γίνεται νῦν. Πολλοὶ γὰρ ἔσονται, φησί, πρῶτοι ἔσχατοι, καὶ ἔσχατοι πρῶτοι. Τοῦτο δὲ λέγει, ἵνα μήτε ἐκεῖνοι, ρᾳθυμῶσιν, ὡς οὐ δυνάμενοι ἐπανελθεῖν, μήτε οὗτοι θαρρῶσιν, ὡς ἐστῶτες. Τοῦτο καὶ ὁ Ἰωάννης ἄνωθεν προαναφωνῶν ἔλεγε· Δύναται ὁ Θεὸς ἐκ τῶν λίθων το΄τυων ἐγεῖραι τέκνα τῷ Ἀβραάμ. Ἐπειδὴ γὰρ τοῦτο ἔμελλε γίνεσθαι,    προανακηρύττεται πόρρωθεν, ὥστε μηδένα τῷ ξένῳ τοῦ πράγματος θορυβηθῆναι. Ἀλλ’ ἐκεῖνος μὲν ὡς ἐνδεχόμενον αὐτὸ λέγει· πρῶτος γὰρ ἦν· ὁ δὲ Χριστὸς ὡς πάντως ἐσόμενον, τὴν ἀπὸ τῶν ἔργων ἀπόδειξιν παρέχων. ε΄. Μὴ τοίνυν θαρρῶμεν, οἱ ἐστῶτες, ἀλλὰ λέγωμεν ἑαυτούς. Ὁ δοκῶν ἐστάναι, βλεπέτω μὴ πέσῃ· μηδὲ ἀπογινώσκωμεν οἱ κείμενοι, ἀλλὰ λέγωμεν ἑαυτοῖς· Μὴ ὁ πίπτων οὐκ ἀνίσταται; Καὶ γὰρ πολλοὶ εἰς αὐτὴν τοῦ οὐρανοῦ τὴν κορυφὴν ἀνελθόντες, καὶ πᾶσαν τὴν καρτερίαν ἐπιδειξάμενοι, καὶ τὰς ἐρήμους κατειληφόντες, καὶ οὐδὲ γυαῖκα ὄναρ ἰδόντες, ρᾳθυμήσαντες μικρὸν ὑπεσκελίσθησαν, καὶ πρὸς αὐτὸ ἦλθον τῆς κακίας τὸ βάραθρον. Ἕτεροι δὲ πάλιν ἐκεῖθεν πρὸς τὸν οὐρανὸν ἀνέβησαν, καὶ ἀπὸ τῆς σκηνῆς καὶ τῆς ὀρχήστρας πρὸς τὴν ἀγγελικὴν μετατάξαντος πολιτείαν· καὶ τοσαύτην ἐπεδείξαντο τὴν ἀρετήν, ὡς δαίμονας ἀπελάσαι, καὶ πολλὰ ἄλλα σημεῖα· τοιταῦτα ἐργάσασθαι. Καὶ τούτων μὲν πλήρεις εἰσὶν αἱ Γραφαί, πλήρης δὲ ὁ βίος τῶν παραδειγμάτων ἡμῖν. Καὶ πόρνοι καὶ μαλακοὶ τὰ Μανιχαίων ἐμφράττουσι στόματα, οἱ τὴν κακίαν ἀκίνητον εἶναί φασι, τῷ διαβόλῳ  τελούμενοι, καὶ τὰς τῶν σπουδάζειν βουλομένων χεῖρας ἐκλύοντες, καὶ τὴν ζωὴν, ἅπασαν ἀνατρέποντες. Οἱ γὰρ ταῦτα πείθοντες, οὐ πρὸς τὰ μέλλοντα παραβλάπτουσι μόνον, ἀλλὰ καὶ ἐνταῦθα πάντα ἄνω καὶ κάτω ποιοῦσι, τὸ γε αὐτῶν μέρος. Πότε γὰρ ἐπιμελήσεταί τις ἀρετῆς τῶν ἐκ κακίᾳ ζώντων, ὅταν ἀδύνατον τὴν πρὸς ἐκίνην ἐπάνοδον εἶναι νομίζῃ, καὶ τὴν ἐπὶ τὸ βέλτιον μεταβολήν; Εἰ γὰρ νῦν, καὶ νόμων ὄντων, καὶ κολάσεων ἠπειλημένων, καὶ δόξης τοὺς πολλοὺς ἐκκαλουμένης, καὶ γεένης προσδοκωμένης, καὶ βασιλείας ἐπηγγελμένης, καὶ τῶν κακῶν ὀνειδιζομένων, καὶ τῶν καλῶν ἐγκωμιαζομένων, μόλις αἱροῦνταί τινες τοὺς ὑπὲρ τῆς ἀρετῆς ἱδρῶτας· ἄν ταῦτα πάντα ἀνέλῃς τί τὸ κωλύον πάντα ἀπολέσθαι καὶ διαφθαρῆναι; στ΄. Συνειδότες τοίνυν τὴν κακουργίαν τὴν διαβολικὴν, καὶ ὅτι καὶ τοῖς ἔξω νομθέταις, καὶ τοῖς τοῦ Θεοῦ χρησμοῖς καὶ τοῖς τῆς φύσεως λογισμοῖς, καὶ τῇ καινῇ πάντων ἀνθρώπων δόξῃ, καὶ βαρβάροις, καὶ Σκύθαις, καὶ Θρᾳξὶ, καὶ πᾶσιν ἁπλῶς ἀπεναντίας οὗτοι καὶ οἱ τὰ τῆς εἰμαρμένης δόγματα νομοθετεῖν ἐπιχειροῦντες, νήφωμεν, ἀγαπητοί, καὶ πᾶσιν ἐκείνοις ἐρρῶσθαι εἰπόντες, ὁδεύωμεν διὰ τῆς στενῆς ὁδοῦ, καὶ θαρροῦντες, καὶ δεδοικότες· δεδοικότες μὲν διὰ τοὺς ἑκατέρωθεν κρημνούς· θαρροῦντες δὲ, διὰ τὸν προηγούμενον ἡμῶν Ἰησοῦν. Ὁδεύωμεν νήφοντες καὶ ἐγρηγορότες. Κἄν γὰρ μικρόν τις ἀπονυστάξῃ, κατηνέχθη ταχέως. Οὐ γὰρ ἐσμεν ἀκριβέστεροι τοῦ Δαυΐδ,ὅς μικρὸν ὀλιγωρήσας πρὸς αὐτὸ κατεκρημνίσθη τῆς ἁμαρτίας τὸ βάραθρον. Ἀλλ’ ἀνέστη ταχέως. Μὴ τοίνυν ὅτι ἥμαρτον ἴδῃς μόνον, ἀλλ’ ὅτι καὶ τὴν ἁμαρτίαν ἀπενίψατο. Διὰ γὰρ τοῦτο τὴν ἱστορίαν ἐκείνην ἀνέγραψεν, οὐχ ἵνα πεσόντα θεάσῃ, ἀλλ’ ἵνα ἀναστάντα θαυμάσῃς · ἵνα μάθῃς, ἐπειδὰν πέσῃς, πῶς ἀνίστασθαι χρή. Καθάπερ γὰρ οἱ ἰατροὶ τῶν νοσημάτων τὰ χαλεπώτατα ἐκλεγόμενοι ταῖς βίλοις ἐγγράφουσι, καὶ τῆς τοιαύτης διορθώσεως τὴν μέθοδον διδάσκουσιν, ἵνα ἐν τοῖς μείζοσι γυμνασάμενοι, ρᾳδίως τῶν ἐλαττόνων περιγένωνται· οὕτω δὴ καὶ ὁ Θεὸς τὰ μέγιστα τῶν ἁμαρτημάτων εἰς μέσον ἤγαγεν, ἵνα καὶ οἱ τὰ μικρὰ πταίοντες δι’ ἐκείνων ρᾳδίαν τὴν τούτων διόρθωσιν εὕρωσιν. Εἰ γὰρ ἐκεῖνα ἔσχεν ἴασιν, πολλῷ μᾶλλον τὰ ἐλάττονα. Ἴδωμεν τοίνυν πῶς καὶ ἠρρώστησε, πῶς καὶ ἀνέστη ταχέως ὁ μακάριος ἐκεῖνος. Τίς οὖν τῆς ἀρρωστίας ὁ τρόπος ἦν;  Ἐμοίχευσε καὶ ἐφόνευσεν. Οὐδὲν γὰρ ἐγκαλύπτομαι λαμπρᾷ ταῦτα ἀνακηρύττων τῇ φωνῇ. Εἰ γὰρ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον οὐκ ἐνόμισεν αἰσχύνην, ταύτην ἀναθεῖναι πᾶσαν τὴν ἱστορίαν, πολλῷ μᾶλλον οὐδὲ ἡμᾶς συσκιάζειν χρή. Διόπερ οὐ μόνον αὐτὰ ἀνακηρύπτω, ἀλλὰ καὶ ἕτερον προστίθημι. Καὶ γὰρ ὅσοι ταῦτα κρύπτουσιν, οὗτοι μάλιστα τὴν ἀρετὴν συσκιάζουσι τὴν ἐκείνου· καὶ ὥσπερ οἱ τὸν πόλεμον σιγῶντες τοῦ Γολιάθ οὐ μικρῶν ἀποστεροῦσι στεφάνων, οὕτω καὶ οἱ ταύτην παρατρέχοντες τὴν ἱστορίαν. Ἆρα οὐ δοκεῖ παράδοξον εἶναι τὸ λεγόμενον; Οὐκοῦν ἀναμείνατε μικρόν, καὶ τὸτε εἴσθε ὅτι δικαίως ταῦτα ἡμῖν εἴρηται. Διὰ γὰρ τοῦτο αὔξω τὸ ἁμάρτημα, καὶ παρδοξότερον ποιῶ τὸν λόγον, ἵνα ἐκ πλείους τῆς περιουσίας τὰ φάρμακα κατασκευάσω. Τί οὖν ἐστιν ὅ προστίθημι; Τὴν ἀρετὴν τοῦ ἀνδρός· ὅ μεῖζον ποιεῖ καὶ τὸ ἔγκλημα. Οὐ γὰρ ὁμοίως πάντα ἐπὶ πάντων κρίνεται· Δυνατοὶ γὰρ, φησι, δυνατῶς ἐτασθήσονται· καί, Ὁ εἰδὼς τὸ θέλημα τοῦ κυρίου αὐτοῦ, καὶ μῆ ποιῶν, δαρήσεται πολλάς. Ὥστε ἡ πλείων γνῶσις πλείονός ἐστι κολάσεως ὑπόθεσις. Διὰ δὴ ταοῦτο ὁ ἱερεὺς τὰ αὐτὰ τοῖς ἀρχομένοις ἁμαρτάνων, οὐ τὰ αὐτὰ πείσεται, ἀλλὰ πολλῷ χαλεπώτερα. Τάχα ὁρῶντες τὴν κατηγορίαν αὐξανομένην, τρέμετε καὶ ἐδοίκατε, καὶ θαυμάζετέ με ὡς κατὰ κρημνῶν ἐρχόμενον. Ἀλλ’ ἐγὼ οὕτω θαρρῶ ὑπὲρ τοῦ δικαίου, ὅτι καὶ περαιτέρω πρόειμι· ὅσῳ γὰρ ἄν αὔξω τὸ ἔγκλημα, τοσούτῳ μᾶλλον δεῖξαι δυνήσομαι τὸ ἐγκώμιον τοῦ Δαυΐδ. Καὶ τί τούτων πλέον ἔστι, φησίν, εἰπεῖν; Πάνυ γε πλέον. Ὥσπερ γὰρ ἐπὶ τοῦ Κάϊν οὐ φόνος μόνον τὸ γενόμενον ἦν, ἀλλὰ καὶ πολλῶν φόνων χεῖρον· οὐ γὰρ ἀλλότριον, ἀλλ’  ἀδελφόν, καὶ ἀδελφὸν οὐκ ἠδικηκότα, ἀλλ’ ἠδικημένον ἐφόνευσεν, οὐ μετὰ πολλοὺς φονέας, ἀλλὰ πρῶτος τὸ μύσος εὗρών· οὕτω δὴ καὶ ἐνταῦθα οὐ φόνον ἦν μόνον τόλμημα· οὐ γὰρ ὁ τυχὼν ἦν ἀνήρ ὁ πεποιηκώς, ἀλλὰ προφήτης καὶ οὐ ἠδικηκότα, ἀλλὰ τὸν ἠδικημένον ἀναιρεῖ· καὶ γὰρ ἠδίκητο ἐν τοῖς καιρίοις τῆς γυναικός ἁρπαγείσης· ἀλλ’ ὅμως μετ’ ἐκεῖνο καὶ τοῦτο προσέθηκεν. Εἴδετε πῶς οὐκ ἐφεισάμην τοῦ δικαίου; πῶς οὐδὲ μεθ’ ὑποστολῆς τινος εἶπον τὰ πεπλημμελημένα αὐτῷ; Ἀλλ’ ὅμως οὕτως ὑπὲρ τῆς ἀπολογίας θαρρῶ, ὅτι μετὰ τοσοῦτον ὄγκον τοῦ ἁμαρτήματος ἐβουλόμην παρεῖναι καὶ Μανιχαίους τοὺς μάλιστα ταῦτα κωμῳδοῦντας, καὶ τοὺς τὰ Μαρκίωνος νοσοῦντας, ἵνα ἐκ περιουσίας αὐτῶν ἐμφράξω τὰ στόματα. Ἐκεῖνοι μὲν γὰρ λέγουσιν, ὅτι ἐφόνευσε καὶ ἐμοίχευσεν·  ἐγὼ δὲ οὐ τοῦτο λέγω μόνον, ἀλλὰ καὶ διπλοῦν τὸν φόνον ἀπέφηνα, ἀπὸ τε τοῦ ἠδικημένου, ἀπὸ τε τῆς ποιότητος τοῦ προσώπου τοῦ πεπλημμεληκότος. ζ΄ Οὐ γὰρ ἐστιν ἴσον Πνεύματος, ἀξιωθέντα, καὶ τοσαῦτα εὐεργετηθέντα, καὶ τηλικαύτην ἐσχηκότα παρρησίαν, καὶ ἐν ἡλικίᾳ τοιαύτῃ τοιαῦτα τολμῶν, καὶ τούτων πάντων χωρὶς τὸ αὐτὸ τοῦτο ποιεῖν. Ἀλλ’ ὅμως καὶ ταύτη μάλιστα θαυμαστὸς ἐστιν ὁ γενναῖος ἐκεῖνος ἀνὴρ, ὅτι εἰς αὐτὸν τὸν πυθμένα τῆς κακίας καταπεσὼν οὐκ ἀνέπεσεν, οὐδὲ ἀπέγνω, οὐδὲ ἔρριψεν ἐαυτὸν ὕπτιον, οὕτω παρὰ τοῦ διαβόλου πληγήν, ἀλλὰ ταχέως, μᾶλλον δὲ εὐθέως καὶ μετὰ πολλῆς τῆς σφοδρότητος καιριωτέραν ἔδωκεν ἤ ἔλαβε τὴν πληγήν. Καὶ ταὐτὸν γέγονεν, οἷόν ἄν εἰ ἐν πολέμῳ καὶ παρατάξει βαρβάρου τινὸς εἰς ἀριστέως καρδίαν ἐμπήξαντος δόρυ, ἤ κατὰ τοῦ ἥπατος ἀφέντος βέλος, καὶ δεύτερον τῷ προτέρῳ τραῦμα προσθέντος ἐκείνου καιριώτερον, πεσὼν καὶ αἵματι πολλῷ παριρρεόμενος πάντοθεν ὁ τὰς χαλεπὰς ταύτας λαβὼν πληγάς, καὶ ἀνασταίῃ ταχέως, καὶ δόρυ κατὰ τοῦ τοξεύσαντος ἀφεὶς νεκρὸν ἐπὶ τοῦ πεδίου δείξειεν εὐθέως. Οὕτω δὴ καὶ ἐνταῦθα, ὅσῳ ἄν μείζονα εἴπῃς τὴν πληγήν, τοσούτῳ θαυμαστοτέραν δεικνύεις τοῦ πληγέντος τὴν ψυχήν, ὅτι ἴσχυσε μετὰ τὸ χαλεπὸν τοῦτο τραῦμα καὶ ἀναστῆναι, καὶ στῆναι ἐν αὐτῷ τῷ τῆς φάλαγγος μετώπῳ, καὶ τὸν τρώσαντα κατενεγκεῖν. Τοῦτο δὲ ἡλίκον ἐστίν, ἴασαι μάλιστα ὅσοι χαλεπαῖς περιπίτπουσιν ἁμαρτίας. Οὐ γὰρ οὕτω γενναίας καὶ νεανικῆς ἐστι ψυχῆς ὀρθὰ βαδίζειν καὶ διόλου τρέχειν (ἔχει γὰρ ἡ τοιαύτη συνοδοιπόρον τὴν ἀγαθὴν ἐλπίδα, ἀλείφουσαν, διεγείρουσαν, νευροῦσαν, προθυμοτέραν ἐργαζομένην), ὡς τὸ μετὰ  τοὺς μυρίους στεφάνους καὶ τὰ πολλὰ τρόπαια καὶ τὰς νίκας, τὴν ἐσχάτην ὑπομείνασαν ζημίαν, δυνηθῆναι πάλιν ἐπιλαβέσθαι τῶν αὐτῶν δρόμων. Καὶ ἵνα σαφέστερον ὅ λέγω γένηται, καὶ ἕτερον τοῦ προτέρου οὐδὲν ἔλαττον παραδείγματος εἰς μέσον ὑμῖν ἀγαγεῖν πειράσομαι. Ἐννόησον γὰρ μοί τινα κυβερνήτην μυρία διαλαβόντα πελάγῃ, μετὰ τὸ τὴν θάλασσαν διαπλεύσαι ἅπασαν, μετὰ τοὺς πολλοὺς χειμῶνας καὶ τοὺς σκοπέλους  καὶ τὰ κύματα, πολὺν ἔχοντα τὸν φόρτον ἐν αὐτῷ καταποντιζόμενον τῷ στόματι τοῦ λιμένος, καὶ γυμνῶ μόλις τῷ σώματι τὸ χαλεπὸν τοῦτο διαφυγόντα ναυάγιον· πῶς πρὸς τὴν θάλασσαν διακεῖσθαι εἰκός, καὶ τὴν ναυτιλίαν, καὶ τοὺς τοιούτους πόνους; Ἆρα αἰρήσεταί ποτε ὁ τοιοῦτος, εἰ μὴ σφόδρα γενναίας εἴη ψυχῆς, αἰγιαλὸν ἰδεῖν, ἤ πλοῖον ἤ λιμένα; Οὐκ ἔγωγε οἷμαι· ἀλλ’ ἐγκαλυψάμενος κείσεται, νύκτα τὴν ἡμέραν ὁρῶν, καὶ πρὸς πάντα ἀπαγορεύων· καὶ μᾶλλον αἰρήσεται προσαιτῶν ζῇν, ἤ τῶν αὐτῶν ἄψασθαι πόνων. Ἀλλ’ οὐχ ὁ μακάριος οὗτος τοιοῦτος·  ἀλλὰ τοιοῦτον ναυάγιον ὑπομείνας, μετὰ τοὺς μυρίους πόνους καὶ ἱδρῶτας ἐκείνους, οὐκ ἔμεινεν ἐγκεκαλυμμένος, ἀλλὰ καὶ τὸ πλοῖον καθείλυσε, καὶ τὰ ἰστία πετάσας, καὶ τὸ πηδάλιον μεταχειρίσας, τῶν αὐτῶν ἅπτεται πόνων, καὶ πλείονα τὸν πλοῦτον εἰργάσατο πάλιν. Εἰ δὲ τὸ στῆναι θαυμαστὸν οὕτω, καὶ τὸ μὴ κεῖσθαι διόλου πεσόντα, τὸ καὶ ἀναστῆναι καὶ τοιαῦτα ἐργάσασθαι, πόσων οὐκ ἄν εἴη στεφάνων ἄξιον; Καίτοιγε πολλὰ ἦν τὰ εἰς ἀπόγνωσιν αὐτὸν ἐμβάλλοντα· καὶ πρῶτον, τὸ μέγεθος τοῦ ἁμαρτήματος· δεύτερον, τὸ μὴ ἐν προοίμοις τῆς ζωῆς, ὅτε καὶ πλείους αἱ ἐλπίδες, ἀλλὰ πρὸς τῷ τέλει ταῦτα ποθεῖν. Οὐδὲ γὰρ ὁ ἔμπορος ἀπὸ λιμένος ἐξελθὼν εὐθέως καὶ ναυάγιον ὑπομείνας, ὁμοίως ἀλγεῖ τῷ μετὰ μυρίας ἐμπορίας προσαράσσοντι σκοπέλῳ. Τρίτον, τὸ πολὺν ἥδη συνειληχότα πλοῦτον τοῦτο παθεῖν. Καὶ γὰρ οὐ μικρὰ ἀπέκειτο αὐτῷ φορτίᾳ τότε· οἷον τὰ κατὰ τὴν πρώτην ἡλικίαν, ἡνίκα ἐποίμαινε· τὸ κατὰ τὸν Γολιάθ, ὅτε τὸ λαμπρὸν τρόπαιον ἔστησε· τὰ κατὰ τὴν φιλοσοφίαν τὴν ἐπὶ τοῦ Σαούλ. Καὶ γὰρ τὴν εὐαγγελικὴν ἐπεδείκνυτο μακροθυμίαν, μυριάκις τὸν ἐχθρὸν εἰς χεῖρας ἑλών, καὶ φεισάμενος διηνεκῶς καὶ μᾶλλον ἑλκόμενος ἐκπεσεῖν πατρίδος καὶ ἐλευθερίας καὶ αὐτῆς τῆς ζωῆς, ἤ τὸν ἀδίκως ἐπιβουλεύοντα ἀνελεῖν. Και μετὰ τὴν βασιλείαν δὲ οὐ μικρὰ ἦν αὐτῷ τὰ κατωρθωμένα. Μετὰ δὲ τῶν εἰρημένων, καὶ ἡ παρὰ τῶν πολλῶν ὑπόληψις, καὶ τὸ λαμπρᾶς οὕτω δόξης ἐκπεσεῖν, οὐ τὸν τυχόντα ἐπείει θόρυβον. Οὐδὲ γὰρ οὕτω αὐτὸν ἀκαλλώπιζεν ἡ πορφύρα, ὡς κατύσχυεν ἡ τῆς ἁμαρτίας κηλίς. η. Ἴστε δὲ πάντως ἡλικίαν ἐστὶν ἁμαρτήματα ἐκπορεύεσθαι, καὶ πῶς μεγάλης δεῖται ψυχῆς ὁ τοσοῦτος, ὥστε μετὰ τὴν τῶν πολλῶν κατηγορίαν, καὶ τὸ μάρτυρας ἔχειν τοσούτους τῶν οἰκείων πλημμελημάτων, μὴ ἀναπευεῖν ἀλλ’  ὅμως ἅπαντα ταῦτα ὁ γενναῖος τῆς ψυχῆς ἐξελκύσας τὰ βέλη, οὕτως ἔλαμψε μετὰ ταῦτα, οὕτως ἔσμηξε τὴν κηλίδα, οὕτως ἐγένετο καθαρός, ὡς τῶν ἐκγόνων τῶν αὐτοῦ καὶ τελευτήσας τὰ ἁμαρτήματα παραμυθήσασθαι· καὶ ὅπερ ἐλέγετο περὶ τοῦ Ἀβραάμ, καὶ περὶ τούτου φαίνεται ὁ Θεὸς λέγων μᾶλλον δὲ πολλῷ πλέον περὶ τούτου. Ἐπὶ μὲν γὰρ τοῦ πατριάρχουν φησίν, ὅτι Ἐμνήσθη τῆς διαθήκης τῆς πρὸς Ἀβραάμ·  ἐνταῦθα δὲ οὐ, τῆς διαθήκης φησίν, ἀλλὰ πῶς; Διὰ Δαυΐδ τὸν παῖδά μου ὑπερασπιῶ  τῆς πόλεως ταύτης. Καὶ τὸν Σολομῶντα δὲ διὰ τὴν πρὸς ἐκεῖνον εὔνοιαν οὐκ ἀφῆκε τηλικαύτην ἁμαρτήσαντα ἁμαρτίαν τῆς βασιλείας ἐκπεσεῖν. Καὶ τοσαύτῃ ἦν ἡ δόξα τοῦ ἀνδρός, ὥστε τὸν Πέτρον μετὰ τοιαῦτα ἕτη πρὸς Ἰουδαίους δημιουργοῦντα οὕτω λέγειν· Ἐξόν εἰπεῖν μετὰ παρρησίας πρὸς ὑμᾶς περὶ τοῦ πατριάρχου Δαυΐδ, ὅτι καὶ ἐτελεύτησε καὶ ἐτάφη. Καὶ ὁ Χριστὸς δὲ τοῖς Ἰουδαίοις διαλεγόμενος, δείκνυσι αὐτὸν μετὰ τὴν ἁμαρτίαν Πνεύματος ἠξιωμένον τοσοῦτον, ὡς καὶ περὶ τῆς αὐτοῦ θεότητος ἀξιωθῆναι προφητεῦσαι πάλιν·  καὶ ἐντεῦθεν αὐτοὺς ἐπιστομίζων ἔλεγε· Πῶς οὖ Δαυΐδ ἐν πνεύματι Κύριον αὐτὸν καλεῖ, λέγων·  Εἶπεν ὁ Κύριος τῷ Κυρίῳ μου· Κάθου ἐκ δεξιῶν μου; Καὶ ὅπερ ἐπὶ τοῦ Μωϋσέως γέγονε, τοῦτο καὶ ἐπὶ τοῦ Δαυΐδ. Καθάπερ γὰρ τὴν Μαρίαν, καὶ ἄκοντος τοῦ Μωϋσέως, ἐκόλασεν ὁ Θεὸς διὰ τὴν εἰς τὸν ἀδελφὸν ὕβριν, ἐπειδὴ σφόδρα ἐφίλει τὸν ἅγιον· οὕτω καὶ τούτῳ παρὰ τοῦ παιδὸς ὑβρισθέντι ταχέως ἥμυνε, καὶ ταῦτα μὴ βουλομένῳ. Ἱκανὰ μὲν οὖν καὶ ταῦτα, μᾶλλον δὲ πρὸ τῶν ἄλλων ταῦτα ἱκανὰ δεῖξαι τὴν ἀρετὴν τοῦ ἀνδρός. Ὅταν γὰρ ὁ Θεὸς ψηφίζηται, οὐδὲν δεῖ πλέον περιεργάζεσθαι. Εἰ δὲ βούλεσθε κατ’ εἶδος αὐτοῦ τὴν φιλοσοφίαν μαθεῖν, ἔθεστιν ὑμῖν ἐπελθοῦσι τὴν ἱστορίαν τὴν μετὰ τὴν ἁμαρτίαν, ἱδεῖν αὐτοῦ τὴν παρουσίαν τὴν πρὸς τὸν Θεόν, τὴν εὔνοιαν, τὴν τῆς ἀρετῆς ἐπίδοσιν, τὴν εἰς ἐσχάτας ἀναπνοὰς ἀκρίβειαν. Ταῦτ’ οὖν ἔχοντες τὰ παραδείγματα, νήφωμεν, καὶ σπουδάζωμεν μὴ καταπίπτειν· εἰ δὲ ποτε καὶ πέσοιμεν, μὴ κεῖσθαι. Οὐδὲ γὰρ ἵνα ὑμᾶς εἰς ρᾳθυμίαν ἐμβάλω, τὰ τοῦ Δαυΐδ ἁμαρτήματα εἶπον· ἀλλ’ ἵνα πλείονα φόβον ἐργάσωμαι. Εἰ γὰρ ὁ δίκαιος ἐκεῖνος ρᾳθυμήσας μικρὸν τοιαῦτα ἐδέξατο τραύματα, τί πεισόμεθα ἡμεῖς καθ’ ἑκάστην ὀλιγωροῦντες; Μὴ τοίνυν ὅτι ἔπεσεν ἴδῃς, καὶ ρᾳθυμίσῃς· ἀλλ’ ἐννόησον πόσα καὶ μετὰ ταῦτα εἰργάσατο, πόσους θρήνους ἐπεδείξατο, πόσην μετάνοιαν, τὰς νύκτας ταῖς ἡμέραις προστιθείς, πηγὰς δακρύων ἀφιείς, τὴν κλίνην λούων τοῖς δάκρυσι, πρὸς τούτοις σάκκον περιβαλλόμενος. Εἰ δὲ ἐκεῖνος τοσαύτην ἐδεήθη τῆς ἐπιστροφῆς, πότε δυνησόμεθα σωθῆναι ἡμεῖς, μετὰ τοσαῦτα ἁμαρτήματα ἀναλγήτως διακείμενοι; Ὁ μὲν γὰρ πολλὰ ἔχων κατορθώματα, ρᾳδίως ἄν καὶ ἐντεῦθεν τὰ ἁμαρτήματα συσκιάσειεν·  ὁ δὲ γυμνὸς,ὅπου ἄν δέξηται βέλος, καιρίαν δέχεται πληγήν. Ἵν’  οὖν μὴ τοῦτο γένηται, ὀπλίσωμεν ἑαυτοὺς ἀγαθοῖς ἔργοις, κἄν προσεγένηταί τι πλημμέλημα, ἀπονιψώμεθα· ἵνα καταξιωθῶμεν εἰς δόξαν Θεοῦ ζήσαντες τὸν παρόντα βίον, τῆς μελλούσης ἀπολαῦσαι ζωῆς· ἧς γένοιτο πάντας ἡμᾶς ἐπιτυχεῖν, χάριτι καὶ φιλανθρωπίᾳ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὧ ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

α.Ὁ λεπρός τὸν ἐπλησίασε, ὅταν κατέβηκε ἀπὸ τὸ βουνό· κι ὁ σημερινὸς ἐκατόνταρχος, ὅταν μπῆκε στὴν Καπερναούμ. Γιὰ ποιὸ λόγο οὔτε ὁ ἕνας οὔτε ὁ ἄλλος δὲν ἀνέβηκαν στὸ βουνό; Ὄχι ἀπὸ ἀδιαφορία γιατὶ καὶ τῶν δύο ἡ πίστη ἦταν θερμὴ ἀλλὰ γιὰ νὰ μὴ διακόψουν τὴ διδασκαλία του. Τὸν ἐπλησίασε καὶ τοῦ εἶπε· ὁ δοῦλος μου ἔπεσε παράλυτος στὸ σπίτι καὶ βασανίζεται φρικτά. Λένε μέρικοὶ γιὰ νὰ δικαιολογηθῆ εἶπε καὶ τὴν αἰτία γιὰ τὴν ὁποία δὲν τὸν ἔφερε. Γιατὶ δὲν ἦταν δυνατό, λένε, ἐνῶ εἶχε παραλύσει, βασανιζόταν κι  ἦταν στὰ τελευταῖα του νὰ τὸν φέρουν σηκώνοντάς τον. Ἐπειδὴ πλησίαζε τὸ ψυχομαχητό, γράφει ὁ Λουκᾶς, σὲ λίγο θὰ πέθαινε. Ἐγὼ ὅμως λέγω ὅτι αὐτὸ ἦταν σημεῖο ὅτι εἶχε μεγάλη πίστη, πολὺ μεγαλύτερη ἀπὸ κείνους ποὺ κατέβασαν τὸν ἀσθενῆ ἀπὸ τὴ στέγη. Ἐπειδὴ ἤξερε καλά, ὅτι κι ἁπλὴ διαταγὴ φτάνει γιὰ νὰ σταθῆ στὰ πόδια του ὁ πλαγιασμένος, θεώρησε περιττὸ νὰ τὸν φέρη. Κι ὁ Ἰησοῦς, κάνει τώρα ὅ,τι δὲν ἔκανε ποτὲ ἄλλοτε. Ἐνῶ δηλαδὴ πάντοτε περιμένει νὰ ἐκδηλωθῆ ἡ ἐπιθυμία ἐκείνων ποὺ τὸν ἱκετεύουν, ἐδῶ παίρνει τὴν πρωτοβουλία καὶ δὲν ὑπόσχεται πὼς θὰ θεραπεύση μονάχα ἀλλὰ ὅτι καὶ θὰ ρθῆ στὸ σπίτι. Αὐτὸ τὸ κάνει, γιὰ νὰ μάθωμε τὴν ἀρετὴ τοῦ ἑκατόνταρχου. Ἄν δὲν ἔδινε αὐτὴ τὴν ὑπόσχεση ἀλλὰ τοῦ ἔλεγε πήγαινε, ἄς θεραπευτῆ ὁ δοῦλος σου, τίποτα ἀπ’ αὐτὰ δὲ θὰ μαθαίναμε. Ἀντίθετα ἔπραξε στὴν περίπτωση τῆς Φοινίκισσας. Τώρα χωρὶς νὰ καλῆται στὸ σπίτι, ὁ ἴδιος ὑπόσχεται ὅτι θὰ ρθῆ, γιὰ νὰ μάθωμε τὴν πίστη τοῦ ἑκατόνταρχου καὶ τὴν πολλὴ ταπεινοφροσύνη. Στὴν περίπτωση τῆς Φοινίκισσας ὅμως καὶ νὰ δώση ἀρνεῖται καὶ στὴν ἐπιμονή της τὴ δυσκολεύει. Γιατὶ ὅπως εἶναι σοφὸς καὶ ἐφευρετικὸς γιατρὸς γνωρίζει μὲ τὰ ἀντίθετα νὰ ἐπιτυγχάνει τὰ ἀντίθετα. Κι ἐδῶ μὲ τὴν αὐτόθελη παρουσία, ἐνῶ ἐκεῖ μὲ τὴν ἐπίμονη ἄρνηση καὶ παραίτηση φανερώνει τὴν πίστη τῆς γυναίκας. Τὸ ἴδιο ἐφαρμόζει καὶ στὸν Ἀβραάμ «Δὲν θὰ κρατήσω κρυφὸ ἀπὸ τὸ παιδί μου τὸν Ἀβραάμ». Γιὰ  νὰ μάθωμε τὴ φιλοστοργία του καὶ τὴν πρόνοιά του σχετικὰ μὲ τὰ Σόδομα. Καὶ στὸ σπίτι τοῦ Λὼτ ἀρνοῦνται νὰ μποῦν οἱ ἀπεσταλμένοι, γιὰ νὰ μάθωμε  τὸ μέγεθος τῆς φιλοτιμίας τοῦ δικαίου. Τί εἶπε τότε ὁ ἑκατόνταρχος; Δὲν εἶμαι ἱκανὸς νὰ μπῆς στὸ σπίτι μου. Ἄς τὸ ἀκούσωμε ὅσοι εἶναι νὰ ὑποδεχτοῦμε τὸ Χριστό· μπορεῖ νὰ τὸν ὑποδεχτοῦμε τώρα. Ἄς ἀκούσωμε κι ἄς ζηλέψωμε καὶ μὲ τὸση προθυμία ἄς τὸν δεχτοῦμε. Γιατὶ καὶ φτωχὸ ὅταν ὑποδεχτῆς καὶ πεινασμένο καὶ γυμνό, ἐκεῖνον ὑποδέχτηκες κι ἔθρεψες. Πὲς μόνο μιὰ λέξη καὶ θὰ θεραπευτῆ ὁ δοῦλος μου. Πρόσεξε ὅτι καὶ τοῦτος, ὅπως κι ὁ λεπρὸς ἔχει γι’ αὐτὸν τὴ σωστὴ ἰδέα. Οὔτε τοῦτος δὲν εἶπε·  Παρακάλεσε· Κι οὔτε εἶπε προσευχήσου καὶ ἱκέτεψε ἀλλὰ πρόσταξε μονάχα. Κι ἐπειδὴ φοβήθηκε μήπως ἀπὸ μετριοφροσύνη ἀρνηθῆ, προσθέτει· «Γιατὶ κι ἐγὼ δέχομαι διαταγὲς καὶ διατάζω στρατιῶτες λέγοντας στὸν ἕνα πήγαινε, καὶ πηγαίνει καὶ στὸν ἄλλον ἔλα καὶ ἔρχεται καὶ στὸ δοῦλο μου κάνε τοῦτο καὶ τὸ κάμει. Καὶ τί σημαίνει ἄν ὁ ἑκατόνταρχος εἶχε αὐτὴ τὴ γνώμη; Τὸ ζήτημά μας εἶναι, ἄν ὁ Χριστὸς τὸ εἶπε καὶ τὸ ἐπιβεβαίωσε. Καλὴ καὶ πολὺ συνεπὴς ἀντίρρηση. Αὐτὸ λοιπὸν ἄς ἐξετάσωμε, καὶ θὰ δοῦμε νὰ ἔχη γίνει ὅ,τι ἔγινε καὶ στὸ λεπρό. Ὅπως ὁ λεπρὸς ἔτσι καὶ τοῦτος εἶπε «ἄν θέλης» (Καὶ δὲν μᾶς δίνει ὁ λεπρὸς μόνο ἀφορμὴ νὰ μιλήσωμε γιὰ τὴν ἐξουσία του. Κι ὁ ἴδιος ὁ Χριστὸς ὄχι μόνο διέλυσε τὴν ὑποψία ἀλλὰ ἔδωσε καὶ μεγαλύτερη ἀπόδειξη προσθέτοντας ἐκεῖνο ποὺ ἦταν περιττὸ νὰ τὸ πῆ· «θέλω ἄς καθαριστῆ». Γιὰ νὰ δώση κῦρος στὴ γνώμη ἐκείνου). Ἔτσι λοιπὸν κι ἐδῶ εἶναι δίκαιο νὰ ἐξετάσωμε, ἄν ἔγινε τίποτα τέτοιο καὶ θὰ δοῦμε ὅτι ἔγινε ἀκριβῶς τὸ ἴδιο. Γιατὶ μόλο ποὺ ὁ ἑκατόνταρχος μίλησε ἔτσι καὶ μαρτύρησε τὴν τὸση ἐξουσία καὶ ἔκανε καὶ κάτι περισσότερο ἀπὸ αὐτό. Τὸ βγάζομε αὐτὸ ἀπὸ τὰ γραφόμενα τοῦ Εὐαγγελιστοῦ. Δὲν εἶπε ὅτι ἐπαίνεσε μόνο τὸ λόγο ἀλλὰ φανερώνοντας ἀνώτερο βαθμὸ τοῦ ἐπαίνου ὅτι ἔδειξε θαυμασμὸ γι’ αὐτὸν.  Καὶ δὲν ἐθαύμασε μονάχα. Ἀλλὰ ὅπως ἦταν γύρω ὅλος ὁ λαός, τὸν ἔκαμε καὶ στοὺς ἴδιους παράδειγμα, ὥστε νὰ τὸν μιμηθοῦν. Βλέπετε πῶς κερδίζει τὸ θαυμασμὸ τοῦ Χριστοῦ ὅποιος μαρτυρήση γιὰ τὴν ἐξουσία του; Κι ἔνιωθαν ἔκπληξη οἱ ἄνθρωποι γιὰ τὴν διδασκαλία του, γιατὶ μιλοῦσε σὰν κάποιος ποὺ ἔχει ἐξουσία. Κι ὄχι μόνο δὲν τοὺς διέψευσε ἀλλὰ τοὺς πῆρε καὶ κατέβηκαν καὶ μὲ τὴ θεραπεία του λεπροῦ ἐβεβαίωσε τὴ γνώμη τους. Πάλι ἔλεγε ἐκεῖνος. Ἄν θέλης, μπορεῖς νὰ μὲ καθαρίσης. Κι ὄχι μονάχα δὲν τὸν ἐπιτίμησε ἀλλὰ τὸν ἐθεράπευσε καὶ ὅπως τοῦ ἐζήτησε τὸν ἐκαθάρισε. Κι ὁ ἐκατόνταρχος ὁ σημερινὸς λέγει: Πὲς μιὰ λέξη μόνο καὶ θὰ θεραπευτῆ ὁ δοῦλος μου. Καὶ ἐκδηλώνοντας τὸ θαυμασμὸ του γι’ αὐτὸν ἔλεγε· οὔτε ἀνάμεσα στοὺς Ἑβραίους δὲ βρῆκα τόσο μεγάλη πίστη. β. Ἄς τὸ κατανοήσωμε τώρα καὶ ἀπὸ τὸ ἀντίθετο. Ἐπειδὴ Μάρθα δὲν εἶπε τίποτ’ ἀπ’ αὐτὰ ἀλλὰ τὸ ἀντίθετο ὁλότελα, ὅτι «ὅσα ζητήσης ἀπὸ τὸ Θεὸ θὰ σοῦ τὰ δώση» ὄχι μόνο δὲ δέχτηκε ἔπαινο, μόλο ποὺ καὶ γνώριμη ἦταν κι ἀγαπητὴ κι ἀπὸ κείνους ποὺ τὸν εἶχαν θαυμάσει πολύ, ἀλλὰ ἄκουσε τὴν ἐπιτίμησή του καὶ δὲχτηκε τὴ διόρθωσή του  γιατὶ δὲν εἶχε μιλήσει ὀρθά. Δὲν σοῦ εἶπα ὅτι ἄν πιστέψης θὰ δῆς τὴ δόξα τοῦ Θεοῦ; Τῆς ἔλεγε κατηγορώντας την ὅτι ποτὲ δὲν εἶχε πιστέψει. Κι ἐπειδὴ του ἔλεγε «ὅσα ζητήσεις ἀπὸ τὸ Θεὸ θὰ σοῦ τὰ δώση» θέλοντας νὰ τὴν ἀπαλλάξη ἀπὸ μιὰ τέτοια ἰδέα κι ἐξηγώντας ὅτι δὲν ἔχει ἀνάγκη νὰ λάβη ἀπὸ ἄλλον ἀλλὰ ὁ ἴδιος εἶναι πηγὴ τῶν ἀγαθῶν, τῆς εἶπε πάλι· Ἐγὼ εἶμαι ἡ ἀνάσταση καὶ ἡ ζωή. Δηλαδή, δὲν περιμένω νὰ δεχθῶ δύναμη ἀλλὰ τὰ ἐκτελῶ ὅλα ἀπὸ μόνος μου. Γι  αὐτὸ καὶ θαυμάζει τὸν ἑκατόνταρχο καὶ τὸν προβάλλει σ’ ὅλο τὸ λαό, καὶ τὸν τιμᾶ μὲ τὴ δωρεὰ τῆς βασιλείας, καὶ τοὺς ἄλλους προτρέπει νὰ δείξουν τὸν ἴδιο ζῆλο. Καὶ γιὰ νὰ ἐννοήσετε ὅτι μίλησε ἔτσι γιὰ νὰ διδάξη καὶ τοὺς ἄλλους νὰ ἔχουν τέτοια πίστη, ἀκοῦστε τὸ σαφῆ ὑπαινιγμὸ τοῦ εὐαγγελιστοῦ· Γύρισε ὁ Χριστὸς καὶ εἶπε σ’ ἐκείνους ποὺ τὸν ἀκολουθοῦσαν· οὔτε ἀνάμεσα στοὺς Ἑβραίους δὲ βρῆκα τόσο μεγάλη πίστη. Ἄρα ἡ ὑψηλὴ ἰδέα γι’ αὐτὸν εἶναι κυρίως δεῖγμα πίστεως καὶ αἰτία τῆς βασιλείας καὶ τῶν ἄλλων ἀγαθῶν. Καὶ δὲν ἔμεινε ὁ ἔπαινος στοὺς λόγους ἀλλὰ καὶ τὸν ἄρρωστο τοὺς ξανάδωσε γερὸ γιὰ τὴν πίστη του καὶ λαμπρὸ στεφάνι τοῦ πλέκει καὶ μεγάλα δῶρα τοῦ ὑπόσχεται μὲ τοὺς λόγους τούτους· Πολλοὶ θὰ φτάσουν ἀπὸ ἀνατολὴ καὶ δύση, καὶ θὰ βροῦν τὴ θέση τους στοὺς κόλπους τοῦ Ἀβραάμ καὶ τοῦ Ἰσαάκ καὶ τοῦ Ἰακώβ·  οἱ γιοὶ ὅμως τῆς βασιλείας θὰ πεταχτοῦν ἔξω. Ἐπειδὴ τοὺς ἔκαμε πολλὰ θαύματα γι’ αὐτὸ καὶ τοὺς μιλᾶ τόσο ἀνοιχτά. Κι ἔπειτα γιὰ νὰ μὴ νομίση κανεὶς ὅτι εἶναι λόγοι κολακευτικοὶ ἀλλὰ νὰ μάθουν ὅλοι ὅτι ἔτσι αἰσθανόταν ὁ ἑκατόνταρχος τοῦ λέει· Πήγαινε, ὅπως ἐπίστεψες ἔτσι ἄς γίνη. Κι ἀμέσως ἐπακολούθησε τὸ ἔργο δίνοντας μαρτυρία γιὰ τὴν προαίρεση.  Καὶ θεραπεύθηκε ὁ δοῦλος του ἀπὸ τὴν  ὥρα ἐκείνη. Τὸ ἴδιο ἔγινε καὶ μὲ τὴ Φοινίκισσα. Καὶ σ’ ἐκείνην εἶπε·  Γυναίκα μεγάλη ἡ πίστη σου· ἄς γίνη ὅπως θέλεις. Καὶ θεραπεύθηκε ἡ κόρη της. Κι ἐπειδὴ ὁ Λουκᾶς ὅταν διηγῆται αὐτὸ τὸ θαῦμα παρεμβάλλει ἄλλα περισσότερα στοιχεῖα, ποὺ μοιάζουν νὰ φανερώνουν διαφωνία (τῶν εὐαγγελιστῶν), εἶναι ἀνάγκη νὰ ἐξηγηθοῦν κι αὐτά. Ὁ Λουκᾶς λέει ὅτι ἔστειλε πρὸς αὐτὸν Ἰουδαίους γέροντες προσκαλώντας τον νὰ ἔρθη. Ὁ Ματθαῖος λέγει ὅτι ἀφοῦ ἦρθε ὁ ἴδιος ἔλεγε ὅτι δὲν εἶμαι ἄξιος. Καὶ μερικοὶ λένε ὅτι δὲν εἶναι αὐτὸς ἐκεῖνος, ἄν καὶ πολλὲς ὁμοιότητες ἔχει. Γιατὶ γιὰ κεῖνον λέγει ὅτι καὶ τὴ συναγωγὴ μας ἔχτισε καὶ τὸ ἔθνος μας ἀγαπᾶ. Ἐνῶ γι’ αὐτὸν λέει ὁ ἴδιος ὁ Ἰησοῦς, οὔτε μέσα στοὺς Ἑβραίους δὲ βρῆκα τόσο μεγάλη πίστη. Καὶ στὴν περίπτωση ἐκείνου δὲν εἶπε πολλοὶ θὰ φτάσουν ἀπὸ ἀνατολὴ, γι’ αὐτὸ εἶναι φυσικὸ νὰ εἶναι αὐτὸς Ἰουδαῖος. Τί θὰ ποῦμε; ὅτι αὐτὴ εἶναι εὔκολη λύση·  τὸ ζήτημα  εἶναι, ἄν εἶναι ἀληθινή. Ἐγὼ νομίζω ὅτι εἶναι τὸ ἴδιο πρόσωπο. Τότε πῶς λέει ὁ Ματθαῖος ὅτι αὐτὸς εἶπε «Δὲν εἶμαι ἄξιος νὰ μπῆς κάτω ἀπὸ τὴ στέγη μου κι ὁ Λουκᾶς ὅτι τὸν ζήτησε ναρθῆ; Νομίζω πὼς ὁ Λουκᾶς κάνει ὑπαινιγμὸ γιὰ τὴν Ἰουδαϊκὴ κολακεία καὶ γιὰ τὸ πῶς ἀλλάζουν ὁλοένα ἀποφάσεις ὅσοι βρίσκονται στὴν ταραχὴ τῶν συμφορῶν. Εἶναι φυσικό ὅτι ὁ ἑκατόνταρχος, ὅταν ἤθελε νὰ φύγη ἐμποδίστηκε ἀπὸ τοὺς Ἰουδαίους, ποὺ τὸν κολάκευαν καὶ τοῦ ἔλεγαν ὅτι θὰ πᾶμε ἐμεῖς νὰ σοῦ τὸν φέρωμε. Πρόσεξε τώρα καὶ τὴν παράκλησή τους ποὺ εἶναι γεμάτη ἀπὸ κολακεία. Ἀγαπᾶ, λέει, τὸ ἔθνος μας κι ἔχτισε τὴ συναγωγὴ μας, δὲν ξέρουν πῶς νὰ τὸν ἐπαινέσουν. Ἔπρεπε νὰ ποῦν, ὅτι θέλησε ναρθῆ ὁ ἴδιος καὶ νὰ παρακαλέση. Ἐμεῖς ὅμως τὸν ἐμποδίσαμε, γιατὶ εἴδαμε τὴ συμφορά του καὶ τὸ δοῦλο νὰ κοίτεται στὸ σπίτι, καὶ νὰ παραστήσουν ἔτσι τὸ μέγεθος τῆς πίστης του. Δὲν εἶπαν αὐτὸ, γιατὶ ἀπὸ φθόνο δὲν ἤθελαν νὰ φανερώσουν τὴν πίστη τοῦ ἀνθρώπου. Προτίμησαν νὰ συσκοτίζουν τὴν ἀρετὴ ἐκείνου, γιὰ τὸν ὁποῖον ἦρθαν νὰ παρακαλέσουν, γιὰ νὰ μὴ νομιστῆ ὅτι αὐτὸς ποὺ παρακαλοῦσαν ἦταν σημαντικός. Δὲ θέλησαν νὰ φανερώσουν σ’ ὅλους τὴ πίστη ἐκείνου καὶ νὰ ἐπιτύχουν αὐτὸ γιὰ τὸ ὁποῖο εἶχαν ἔρθει. Εἶναι ἱκανὸς ὁ φθόνος νὰ τυφλώση τὸ νοῦ. Ἀλλὰ αὐτὸς καὶ τὰ ἀνείπωτα γνωρίζει καὶ χωρὶς αὐτοὶ νὰ θέλουν τὸν φανερώνει σὲ ὅλους. Κι ὅτι αὐτὸ εἶναι ἀληθινὸ ἀκοῦστε πῶς ἐξηγεῖ ὁ Λουκᾶς· Ἐνῶ δὲν ἦσαν μακρυὰ ὁ Χριστός,  τοῦ ἔστειλε κάποιον καὶ τοῦ εἶπε. Μὴν μπαίνης στὸν κόπο, Κύριε δὲν εἶμαι ἄξιος νὰ μπῆς στὸ σπίτι μου. Ὅταν ἐπέτυχε ν’ ἀπαλλαγῆ ἀπὸ τὴ φορτικότητά τους τότε στέλλει καὶ τοῦ ἐξηγεῖ· Μὴ νομίσης ὅτι ἀπὸ ἀδιαφορία δὲν ἦρθα, ἀλλὰ θεώρησα τὸν ἑαυτό μου ἀνάξιο νὰ σὲ δεχτῶ στὸ σπίτι μου. γ΄. Ἄν τώρα ὁ Ματθαῖος λέγη ὅτι αὐτὸς δὲν ἔβαλε τοὺς φίλους του νὰ τὸ ποῦν ἀλλὰ ὁ ἴδιος, δὲν ἔχει σημασία. Τὸ ζήτημα εἶναι, ἄν καθένας τους παρέστησε τὴν προθυμία τοῦ ἀνθρώπου καὶ ὅτι εἶχε τὴν γνώμη ποὺ ἔπρεπε γιὰ τὸν Χριστό. Εἶναι φυσικὸ κι ὁ ἴδιος νἀρθῆ καὶ νὰ πῆ αὐτὰ, ἀφοῦ πρῶτα ἔστειλε τοὺς φίλους του. Ἄν δὲν τὸ εἶπε αὐτὸ ὁ Λουκᾶς οὔτε ὁ Ματθαίος εἶπε ἄλλο, αὐτὸ δὲν εἶναι ἀπόδειξη ὅτι πολεμοῦν μεταξύ τους ἀλλὰ ὅτι συμπληρώνουν ὅ,τι παραλείπει ὁ ἕνας ἤ ὁ ἄλλος. Πρόσεξε πῶς καὶ μὲ ἄλλο τρόπο ὁ Λουκᾶς παρουσίασε τὴν πίστη του λέγοντας ὅτι πλησίαζε νὰ πεθάνη ὁ δοῦλος. Οὔτε αὐτὸ ὅμως δὲν τὸν ἔρριξε στὴν ἀπόγνωση, μήτε καὶ τὸν ἔκανε νὰ ἀπελπισθῆ. Ἀλλὰ μ’ ὅλα ταῦτα εἶχε τὴν ἐλπίδα νὰ ἐπιτύχη. Κι ἄν ὁ Ματθαῖος λέγει ὅτι ὁ Χριστὸς εἶπε·  Οὕτε στοὺς Ἑβραίους δὲν βῆκα τόσο μεγάλη πίστη καὶ δηλώνει ἔτσι πὼς αὐτὸς δὲν ἦταν Ἑβραῖος. Κι ἄν ὁ Λουκᾶς εἶπε ὅτι ἔχτισε τὴν συναγωγή μας οὐτ’ ἐδῶ δὲν ὑπάρχη ἀντίθεση. Εἶναι δυνατὸ καὶ Ἰουδαῖος νὰ μὴν εἶναι καὶ τὴ συναγωγὴ νὰ χτίση καὶ τὸ ἔθνος ν’ ἀγαπᾶ. Ἄς μὴ ἐξετάζωμε ἐπιπόλαια τοὺς λόγους του ἀλλὰ ἄς προσθέσωμε καὶ τὰ ἀξίωμά του καὶ τότε θὰ δῆς τὴν ἀρετὴ τοῦ ἀνθρώπου. Πολλὴ περηφάνεια ἔχουν οἱ ἄρχοντες ποὺ δὲν σκύβουν οὔτε στὶς συμφορές. Αὐτὸς ποὺ ἀναφέρει ὁ Ἰωάννης τὸν τραβάει πρὸς τὸ σπίτι καὶ τοῦ λέει· Κατέβα, κοντεύει νὰ πεθάνει ὁ ὑπηρέτης μου. Δὲν φέρεται ὅμοια αὐτός· εἶναι καλύτερος κι ἀπὸ ἐκεῖνον κι ἀπ’ αὐτοὺς  ποὺ κατέβασαν τὸ κρεβάτι ἀπὸ τὴ σκεπή. Δὲν ἐπιδιώκει τὴ σωματικὴ παρουσία, οὔτε ἔφερε τὸν ἄρρωστο κοντὰ στὸ γιατρό. Αὐτὸ δὲ δείχνει ἄνθρωπο μὲ μικρὴ ἰδέα γιὰ τὸ Χριστὸ ἀλλὰ κάποιον ποὺ ἔχει ἰδέα ταιριαστὴ σὲ Θεό. Διάταξε μόνο, τοῦ λέει.  Καὶ μάλιστα ὄχι ἀμέσως. Πρῶτα διηγεῖαι τὴ συμφορά. Οὔτε κἄν πίστεψε ἀπὸ πολλὴ ταπεινοφροσύνη, πὼς θὰ συγκατένευε ἀμέσως ὁ Χριστὸς καὶ θὰ ζητοῦσε νὰ πάη στὸ σπίτι. Γι’ αὐτό, ὅταν τὸν ἄκουσε νὰ λέη θαρθῶ καὶ θὰ τὸν θεραπεύσω, τότε τοῦ εἶπε διάταξε. Καὶ τὸ πάθημά του δὲν τοῦ δημιουργοῦσε σύγχυση, ἀλλὰ καὶ μέσα στὴ συμφορὰ φιλοσοφεῖ. Δὲν ἀποβλέπει καὶ τόσο στὴ ὑγεία τοῦ δούλου, ὅσο νὰ μὴ φανῆ πὼς κάνει κάποια ἀνευλάβεια. Καὶ δὲν ἀναγκασε βέβαια αὐτὸς τὸ Χριστό, ἀλλὰ ἐκεῖνος ἔδωσε ὑπόσχεση. Κι ἔτσι ὅμως φοβᾶται μὴ φανῆ ὅτι ὑπερτιμᾶ τὴν ἀξία του καὶ ζητεῖ κάτι ἀνώτερο ἀπ’ αὐτήν. Βλέπετε τὴ σύνεσή του; Κοιτάξτε τὴν ἀνοησία τῶν Ἰουδαίων ποὺ λένε· Εἶναι ἄξιος αὐτὸς που θὰ δεχτῆ τὴ χάρη. Ἀπὸ ἀνάγκη νὰ καταφύγουν στὴν φιλανθρωπία τοῦ Ἰησοῦ, προβάλλουν τὴν ἀξία τούτου, καὶ μήτε γνωρίζουν πῶς πρέπει νὰ τὴν προβάλλουν. Δὲν φέρεται ἔτσι αὐτὸς ἀντίθετα βεβαιώνει πὼς εἶναι ἐντελῶς ἀνάξιος ὄχι μόνο νὰ δεχθῆ τὴν εὐεργεσία ἀλλὰ καὶ νὰ ὑποδεχθῆ τὸν Κύριο στὸ σπίτι του. Γι’ αὐτὸ κι ὅταν εἶπε ὁ δοῦλος μου εἶναι κατάκοιτος, δὲ συμπλήρωσε· Διάταξε, ἐπειδὴ φοβήθηκε μήπως δὲν ἦταν ἄξιος νὰ λάβη τὴ δωρεά. Εἶπε μονάχα τὴ συμφορά του. Μὰ κι ὅταν εἶδε τὸν Χριστὸ νὰ προθυμοποιῆται, πάλι δὲν ἔλαβε θάρρος ἀλλὰ  κάνει ἀκόμα ὑπομονὴ τηρῶντας τὸ μέτρο ποὺ τοῦ ταιριάζει. Κι ἄν παρατηρήση κάποιος, γιατὶ ὁ Χριστὸς δὲν τὸν τιμᾶ γι’  αὐτό; Θὰ τοῦ ποῦμε ὅτι τὸν ἐτίμησε ἐξαιρετικά. Πρῶτα ἐφανέρωε τὴ διάθεσή του, ποὺ φάνηκε περισσὰ μὲ τὸ νὰ μὴν ἔλθη στὸ σπίτι καὶ δεύτερο μὲ τὸ νὰ τὸν εἰσαγάγη στὴ βασιλεία καὶ νὰ τὸν προτιμήση ἀπὸ ὅλο τὸ Ἰουδαϊκὸ ἔθνος. Ἐπειδὴ θεώρησε τὸν ἑαυτὸ του ἀνάξιο ἀκόμα καὶ νὰ δεχτῆ τὸν Χριστὸ στὸ σπίτι του, γι’ αὐτὸ ἔγιεν καὶ τῆς βασιλείας ἄξιος καὶ νὰ κερδίση τὰ ἀγαθὰ ποὺ ἀπόχτησε ὁ Ἀβραάμ. Καὶ γιατὶ ὁ λεπρός ποὺ παρουσίασε περισσότερα ἀπ’ αὐτὰ δὲ δέχτηκε ἔπαινο; Καὶ δὲν εἶπε ἐκεῖνο «πρόσταξε» ἀλλὰ τὸ πολὺ μεγαλύτερο θέλησε μόνο. Αὐτὸ τὸ εἶπε ὁ προφήτης γιὰ τὸν Πατέρα ὅτι ὅλα ὅσα θέλησε, τὰ ἐπραγματοποίησε. Ἐπαινέθηκε ὅμως κι ἐκεῖνος. Γιατὶ ὅταν πῆ, φέρε τὸ δῶρο, ποὺ ὥρισε ὁ Μωυσῆς γιὰ νὰ γίνη μαρτυρία ἐναντίον τους δὲν λέει τίποτ’  ἄλλο, παρὰ ὅτι, σὺ θὰ τοὺς κατηγορήσης γιατὶ ἐπίστεψες. Ἐξ ἄλλου δὲν εἶναι τὸ ἴδιο νὰ πιστέψη ἕνας Ἰουδαῖος κι ἕνας ἀλλοεθνής. Ἐξ ἄλλου δὲν εἶναι ἴδιο νὰ πιστέψη ἕνας Ἰουδαῖος κι ἔνας ἀλλοεθνής. Ὅτι ὁ ἑκατόνταρχος δὲν ἦταν Ἰουδαῖος φαίνεται ἀπὸ τὸ ἀξίωμά ποὺ εἶχε, κι ἀπὸ τοὺς λόγους, οὔτε μέσα στοὺς Ἑβραίους δὲ βρῆκα τόσο μεγάλη πίστη. δ΄. Ἦταν ἀλήθεια πολὺ μεγάλο πρᾶγμα νὰ σχηματίση τέτοια ἀντίληψη κάποιος ποὺ ἦταν ἔξω ἀπὸ τὴν Ἰουδαϊκὴ οἰκογένεια. Θὰ φαντάστηκε, νομίζω, τὶς στρατιὲς τοῦ οὐρανοῦ ἤ ἴσως ὅτι ἦσαν ὑποταγμένα σ’ αὐτὸν τὰ πάθη, κι ὁ θάνατος κι ὅλα τὰ ἄλλα ὅπως οἱ στρατιῶτες σ’ ἐκεῖνον. Γι’ αὐτὸ κι ἔλεγε, κι ἐγὼ εἶμαι ἄνθρωπος κάτω ἀπὸ διαταγές. Δηλαδή. Σὺ εἶσαι Θεός, ἐγὼ ἄνθρωπος· ἐγὼ διατάσσομαι σὺ ὄχι. Ἄν λοιπὸν ἐγὼ ποὺ εἶμαι ἄνθρωπος καὶ δέχομαι διαταγές, ἔχω τόση δύναμη, πολὺ περισσότερη ἔχη αὐτὸς ποὺ εἶναι Θεὸς καὶ δὲ διατάσσεται ἀπὸ κανένα. Θέλει ὑπερβολικὰ νὰ πείση τὸ Χριστό, ὅτι δὲν εἶναι ὅμοιος του ἀλλὰ πολὺ ἀνώτερός του. Ἐγὼ λέει, ποὺ εἶμαι ἴσος μ’ ἐκείνους ποὺ ἔχω στὶς διαταγές μου καὶ ποὺ δέχομαι διαταγὲς ὁ ἴδιος, ὡστόσο γιὰ τὴ μικρὴ ὑπεροχὴ ποὺ μοῦ δίνει τὸ ἀξίωμά μου ἔχω τόση δύναμη. Κανένας δὲν θὰ μοῦ φέρη ἀντίρρηση ἀλλὰ ὅ,τι διατάζω γίνεται, κι ἄν εἶναι ἀντίθετες οἱ διαταγές, (στὸν ἕνα λέγω πήγαινε καὶ πηγαίνει, στὸν ἄλλο ἔλα καὶ ἔρχεται). Πολὺ περισσότερο θὰ μπορέσης σὺ ὁ ἴδιος. (Μερικοὶ διαβάζουν καὶ ἔτσι αὐτὸ τὸ χωρίο· ἄν ἐγὼ ποὺ εἶμαι ἄνθρωπος, βάζουν ἐδῶ κόμμα καὶ συνεχίζουν, ἔχοντας στρατιῶτες κάτω ἀπὸ τὴν ἐξουσία μου). Ἐμεῖς ὅμως ἄς προσέξωμε πῶς ἔδειξε ὅτι καὶ τὸ θάνατο ἐξουσιάζει σὰν δοῦλο καὶ τὸν προστάζει σὰν κύριος. Ὅταν λέη ἔλα καὶ ἔρχεται, καὶ πήγαινε καὶ πηγαίνει, ἐννοεῖ τοῦτο, ὅτι ἄν προστάξης νὰ μὴν ἔρθη τὸ τέλος του, δὲ θὰ ρθῆ. Εἶδες πόσο πιστὸς ἦταν; Αὐτὸ ποὺ θὰ γινόταν ὕστερα φανερὸ σ’ ὅλους αὐτὸς ἀπὸ τώρα τὸ φανερώνει ὅτι δηλ. καὶ τὸ θάνατο καὶ τὴ ζωὴ ἐξουσιάζει καὶ κατεβάζει στὸν Ἄδη καὶ ἀνεβάζει στὴ ζωή. Καὶ δὲν ἐμίλησε γιὰ στρατιῶτες μονάχα ἀλλὰ καὶ γιὰ δούλους, ὅπου ὑπάρχει μεγαλύτερος βαθμὸς ὑπακοῆς. Ὡστόσο καὶ μ’ ὅλη τὴν τόση πίστη του, ἀκόμα νομίζει ἀνάξιο τὸν ἑαυτὸ του. Ὁ Χριστὸς ὅμως δείχνοντας ὅτι ἦταν ἄξιος νὰ τὸν ἐπισκεφθῆ στὸ σπίτι του τὸν ἐξύψωσε πολὺ περισσότερο δείχνοντας τὸ θαυμασμό του γι’ αὐτὸν καὶ σ’ ὅλους παρουσιάζοντάς τον καὶ δίδοντάς του περισσότερα ἀπ’ ὅσα ζήτησε. Ἀφοῦ ἦρθε γυρεύοντας τὴν ὑγεία τοῦ δούλου του καὶ ἔφυγε παίρνοντας τὴν βασιλεία. Ἔτσι εἶχε ὁλοκληρωθῆ ἡ ρήση· Γυρεύετε τὴ βασιλεία τῶν οὐρανῶν κι ὅλα τὰ ἄλλα θὰ προστεθοῦν. Ἐπειδὴ ἔδειξε πολλὴ πίστη καὶ ταπεινοφροσύνη γι’ αὐτο τοῦ ἔδωσε τὸν οὐρανὸ καὶ τοῦ πρόσθεσε τὴν ὑγεία. Καὶ δὲν τὸν ἐτίμησε μ’ αὐτὸ μόνο ἀλλὰ καὶ μὲ τὸ νὰ δείξη ποιοὶ διώχνονται γιὰ νὰ μπῆ ἐκεῖνος. Ἀπὸ τὴν ὥρα αὐτὴ κάνει σ’ ὅλους γνωστὸ ὅτι ἡ σωτηρία πηγάζει ἀπὸ τὴν πίστη, ὄχι ἀπὸ τὰ ἔργα ποὺ ἐπιβάλλει ὁ νόμος. Γι’ αὐτὸ κι ἡ δωρεὰ ἀφορᾶ ὄχι τοὺς Ἰουδαίους μονάχα ἀλλὰ καὶ τὰ ἔθνη· κι ὄχι τόσο ἐκείνους, ὅσο αὐτά. Μὴ νομίσετε ὅτι γι’ αὐτὸ τὸ ἔνθνος ἔγινε τοῦτο ἀλλὰ γιὰ ὁλόκληρη τὴν οἰκουμένη. Αὐτὸ τὸ ἔλεγε προφητεύοντας γιὰ τὰ ἔθνη καὶ δημιουργῶντας τους ἀγαθὲς ἐλπίδες. Γιατὶ τὸν ἀκολουθοῦσαν κι ἀπὸ τὴν ἐθνικὴ Γαλιλαία. Κι αὐτὰ τὰ ἔλεγε καὶ γιὰ νὰ μὴν ἀφήση τοὺς ἐθνικοὺς ν’ ἀπελπισθοῦν ἀλλὰ καὶ νὰ ρίξη τὸ θάρρος τῶν Ἰουδαίων. Ἀλλὰ γιὰ νὰ μὴν ἀποτελέση ὁ λόγος ἐμπόδιο σ’ ὅσους ἄκουγαν καὶ γιὰ νὰ μὴν τοὺς δώση καμμιὰ δικαιολογία οὔτε πιὸ μπροστὰ μιλᾶ γιὰ τὰ ἔθνη, παρὰ παίρνοντας ἀφορμὴ ἀπὸ τὸν ἑκατόνταρχο, οὔτε θέτει γυμνὸ τὸ ὄνομα τῶν ἐθνῶν. Δὲν εἶπε πολλοὶ ἀπὸ τὰ ἔθνη ἀλλὰ πολλοὶ ἀπὸ ἀνατολὴ καὶ δύση. Μ’ αὐτὸ ἐδηλώνονταν τὰ ἔθνη ἀλλὰ δὲν εἶχαν τὴν εἰκόνα ὅσοι ἄκουγαν· εἶχε κάποια ἀσάφεια ὁ λόγος. Καὶ δὲ διασκεδάζει μ’ αὐτὸ τὸ τρόπο μόνο ὅ,τι θὰ νομιζόταν καινοτομία τῆς διδασκαλίας ἀλλὰ καὶ μὲ τὸ νὰ χρησιμοποιήση τὴν ἔκφραση κόλπος τοῦ Ἀβραὰμ κι ὄχι τὴ λέξη Βασιλεία. Γιατὶ μήτε ἡ τελευταία λέξη τοὺς ἦταν γνώριμη, ἀλλὰ καὶ περισσότερο ἀποτελεσματικὴ ἦταν γι’ αὐτοὺς ἡ ἀναφορὰ τοῦ Ἀβραάμ. Γι’ αὐτὸ κι ὁ Ἰωάννης τίποτα δὲν εἶπε ἄμεσα γιὰ τὴ γέενα ἀλλὰ αὐτὸ ποὺ τοὺς λυποῦσε περισσότερο· Μὴ φανῆτε νὰ λέτε, ὅτι εἴμαστε παιδιὰ τοῦ Ἀβραάμ. Ἐκτὸς ἀπ’ αὐτὰ καὶ κάτι ἄλλο ἐπιτυγάχνει·  νὰ μὴ θεωρηθῆ πὼς εἶναι κάποιος ποὺ ἀντιτίθεται στὸν παλαιὸ νόμο. Γιατὶ καὶ τὴν ὑποψία αὐτὴ ἀναιρεῖ μὲ τὸ παραπάνω αὐτὸς ποὺ τοὺς πατριάρχες θαυμάζει καὶ τὸν κόλπο τους ἀποκαλεῖ τέλος τῶν ἀγωθῶν. Ἄς μὴ νομίζη λοιπὸν κενένας ὅτι ἡ ἀπειλὴ εἶναι μία· εἶναι διπλῆ καὶ γι’ αὐτοὺς ἡ τιμωρία καὶ γιὰ κείνους ἡ χαρά. Γιὰ τούτους ὄχι ὅτι ἐξέπεσαν μόνο, ἀλλὰ γιατὶ ξέπεσαν ἀπὸ τὰ δικά τους. Γιὰ κείνους ὄχι γιατὶ ἐπέτυχαν ἀλλὰ γιατὶ πέτυχαν αὐτὰ ποὺ δὲν τὰ περίμεναν. Καὶ τρίτο ἀκόμα ἐκτὸς ἀπὸ τὰ παραπάνω, γιατὶ αὐτοὶ πῆραν τὴν ἀμοιβὴ τῶν πρώτων. Γιοὺς πάλι τῆς βασιλείας λέει ἐκείνους γιὰ τοὺς ὁποίους ἡ βασιλεία εἶχε ἑτοιμασθῆ. Κι αὐτὸ τοὺς πείραξε περισσότερο. Ἀφοῦ τοὺς ἔδειξε ὅτι ἦσαν μέσα στοὺς κόλπους σύμφωνα μὲ τὴν ὑπόσχεσή του ἔπειτα, τοὺς βγάζει. Κι ἐπειδὴ ὁ λόγος του ἦταν ἀπόφαση, τὸ ἐπιβεβαιώνει μὲ τὸ θαῦμα. Ἔτσι λοιπὸν καὶ τὰ θαύματα τὰ παρουσιάζζει ἔπειτα ἀπὸ τὴν παρόρρηση ποὺ ἀκολούθησε. Αὐτὸς λοιπὸν ποὺ δὲν πιστεύει τὴν ὑγεία ποὺ ἀπόχτησε ὁ δοῦλος τότε, ἀπὸ τὴν προφητεία ποὺ διατυπώθηκε σήμερα ἄς πιστέψη καὶ κεῖνο. Γιατὶ καὶ ἡ προφητεία, καὶ πρὶν ἀπὸ τὴν ἐπαλήθευσή της, ἔγινε σ’ ὅλους φανερὴ ἀπὸ τὸ θαῦμα. Γιὰ τοῦτο ἐνῶ αὐτὰ τὰ εἶχε ἐξαγγείλει ἀπὸ πρῶτα, τότε σήκωσε τὸν παραλυτικό, γιὰ νὰ βεβαιώση τὰ μελλοντικὰ ἀπὸ τὰ τωρινὰ καὶ τὸ μικρότερο ἀπὸ τὸ μεγαλύτερο. Γιατὶ τὸ νὰ ἀπολαμβάνουν τὰ εὐχάριστα οἱ ἐνάρετοι καὶ οἱ ἀντίθετοι νὰ ὑπομένουν τὰ λυπηρά, δὲν εἶναι καθόλου ἀφύσικο ἀλλὰ εἶναι σύμφωνο μὲ τὴ λογικὴ καὶ μὲ τὴν ἀκολουθία νόμων. Ἡ σύσφιξη ὅμως τῶν χαλαρῶν ἀρθρώσεων καὶ ἡ ἀνάσταση τοῦ νεκροῦ ξεπερνοῦν τὴ φύση. Στὸ μεγάλο ὅμως αὐτὸ καὶ θαυμάσιο γεγονὸς δὲν ἦταν μικρὴ κι ἡ συνεισφορὰ τοῦ ἑκατοντάρχου. Αὐτὸ κι ὁ Χριστὸς φανέρωσε καὶ εἶπε· Πήγαινε κι ὅπως πίστεψες ἔτσι ἄς γίνη. Ἔτσι ἡ ὑγεία τοῦ δούλου φανέρωσε σ’ ὅλους καὶ τὴ δύναμη τοῦ Χριστοῦ καὶ τὴν πίστη τοῦ ἑκατοντάρχου κι ἔδωσε πιστὴ διαβεβαίωση γιὰ τὸ μέλλον. Περισσότερο ἀπ’ ὅλα διαλαλοῦσε τὴ δύναμη τοῦ Χριστοῦ . Δὲν ἀποκατάστησε μόνο τὸ σῶμα τοῦ δούλου ἀλλὰ μὲ τὰ θαύματα τράβηξε πρὸς τὴν πίστη καὶ τὴν ψυχὴ τοῦ ἑκατοντάρχου. Ἀλλὰ ἄς μὴν προσέξωμε αὐτὰ μονάχα, ὅτι αὐτὸς πίστεψε καὶ ὅτι ἐκεῖνος θεραπεύτηκε, ἀλλὰ ἄς θαυμάσωμε καὶ τὴν ταχύτητα. Αὐτὸ ἤθελε νὰ ἐπισημάνη ὁ Εὑαγγελιστὴς λέγοντας· Καὶ θεραπεύτησε ὁ δοῦλος του τὴν ὥρα ἐκείνη. Τὸ ἴδιο εἶπε καὶ στὴν περίπτωση τοῦ λεπροῦ ἀμέσως καθαρίστηκε. Ὄχι δηλαδὴ μὲ τὴ θεραπεία μόνο, ἀλλὰ καὶ μὲ τὸ παράδοξο τρόπο τῆς ἐκτελέσεως καὶ σὲ μιὰ στιγμὴ μέσα  παρουσίαζε τὴ δύναμή του. Καὶ δὲν ὠφελοῦσε μ’ αὐτὸ τὸν τρόπο μόνο, ἀλλὰ καὶ μὲ τὴν ἀδιάκοπη ὑποβολὴ λόγων γιὰ τὴ βασιλεία κατὰ τὴν ἐκτέλεση τῶν θαυμάτων καὶ μὲ τὴν ἐφέλκυση ὅλων πρὸς αὐτὴ. Γιατὶ αὐτοὺς ποὺ ἀπειλοῦσε ὅτι θὰ τοὺς ἐκδιώξη, δὲν τοὺς ἀπειλοῦσε γι’ αὐτό, ἀλλὰ μὲ τὸ φόβο ἤθελε νὰ τοὺς τραβήξη πρὸς αὐτή. Κι ἄν δὲν ὠφελοῦνταν οὔτε ἔτσι, τότε τὸ ἔγκλημα ἦταν δικό τους κι ὅλων ἐκείνων ποὺ εἶχαν τέτοια νόσο. Αὐτὸ μπορεῖ νὰ τὸ δῆ κανένας νὰ ἔχη συμβῆ ὄχι μόνο στοὺς Ἰουδαίους ἀλλὰ καὶ σὲ κείνους ποὺ πίστεψαν. Γιατὶ βέβαια καὶ ὁ Ἰούδας ἦταν γιὸς τῆς βασιλείας κι εἶχε ἀκούσει κι αὐτὸς μαζὶ μὲ τοὺς μαθητάς, ὅτι θὰ καθίσετε σὲ δώδεκα θρόνους, ἔγινε ὅμως γιὸς τῆς γέενας. Ὁ Αἰθίοπας ὅμως, ἄν κι ἦταν βάρβαρος, κι ἀπὸ κείνους ποὺ ἔρχονταν ἀπὸ ἀνατολὴ καὶ δύση, μαζὶ μὲ τὸν Ἀβραὰμ καὶ τὸν Ἰσαὰκ καὶ τὸν Ἰακώβ θ’ ἀπολαύση τὸ στέφανο. Αὐτὸ γίνεται τώρα καὶ μὲ μᾶς. Πολλοὶ θὰ γίνουν, λέγει, ἀπὸ πρῶτοι τελευταῖοι κι ἀπὸ τελευταῖοι πρῶτοι. Κι αὐτὸ τὸ λέγει γιὰ νὰ μὴν ἀδρανοῦν οὔτε τοῦτοι, ἐπειδὴ τάχα δὲν μποροῦν νὰ ξαναγυρίσουν, οὔτε οἱ ἄλλοι νὰ ἔχουν θάρρος, γιατὶ τάχα στέκονται ὀρθοί. Αὐτὸ μὲ τὴν ἔμπνευση τοῦ οὐρανοῦ ἐκήρυξε πρωτύτερα ὁ Ἰωάννης κι εἶπε· Μπορεῖ ὁ Θεὸς νὰ δημιουργήση ἀπὸ τὶς πέτρες παιδιὰ γιὰ τὸν Ἀβραάμ. Ἐπειδὴ αὐτὸ θὰ γινόταν, ἐξαγγέλλεται ἀπὸ πολὺ πρῶτα ὥστε κανένας νὰ μὴ φοβηθῆ ὅταν ἔβλεπε τὸ παράδοξο γεγονός. Κι ἐκεῖνος (ὁ Ἰωάννης) τὸ λέει σὰν ἐνδεχόμενο· γιατὶ ἦταν πρῶτος χρονικά·  ὁ Χριστὸς ὅμως σὰν κάτι ποὺ ὁπωσδήποτε θὰ γινόταν, δίνοντας ἀπόδειξη ἀπὸ τὰ ἔργα του. ε΄. Ἄς μὴ ἔχωμε λοιπὸν θάρρος, ὅσοι στεκόμαστε ἀλλὰ ἄς ποῦμε μέσα μας· ὅποιος νομίζει πὼς στέκεται ὀρθός, ἄς προσέξη μὴν πέση. Κι ἄς μὴν ἀπογοητευώμαστε ὅσοι κοιτόμαστε ἀλλὰ ἄς ποῦμε μέσα μας· μήπως ὅποιος πέφτη δὲν σηκώνεται; Πολλοὶ ποὺ ἀνέβηκαν στὴν ἴδια τὴν κορυφὴ τοῦ οὐρανοῦ κι ἔδειξαν ὅλη τὴν ὑπομονή, καὶ ἔκαναν σπίτι τους τὴν ἔρημο καὶ δὲν εἶδαν οὔτε στ’ ὄνειρό τους γυναῖκα, λίγη μονάχα ραθυμία σὰν ἔδειξαν μπερδεύτηκαν, κι ἔφτασαν στὸ ἴδιο τὸ βάραθρο τῆς κακίας. Ἄλλοι πάλι ἀπὸ κεῖ πρὸς τὸν οὐρανὸ ἀνέβηκαν κι ἀπὸ τὴ σκηνὴ καὶ τὴν ὀρχήστρα πέρασαν στὴ ζωὴ τῶν ἀγγέλων, κι ἔδειξαν τόση ἀρετὴ ὥστε καὶ δαιμόνια ν’ ἀπομακρύνουν καὶ πολλὰ ἄλλα τέτοια θαύματα νὰ κάνουν. Ἀπ’ αὐτοὺς εἶναι γεμᾶτες οἱ Γραφὲς καὶ ἡ ζωὴ γεμάτη ἀπὸ παραδείγματα γιὰ μᾶς. Ἔτσι ἄνθρωποι ἀκόλαστοι κλείνουν τὰ στόματα τῶν Μανιχαίων, ποὺ διδάσκουν ὅτι ἡ κακία εἶναι ἀνίκητη καθὼς εἶναι ἀφοσιωμένοι στὸ διάβολο καὶ παραλύουν τὰ χέρια ἐκείνων ποὺ θέλουν νὰ ἐπιδοθοῦν μὲ ζῆλο στὴν ἀρετή. Ἀποτέλεσμα, νὰ ἀνατρέψουν ὅλη τὴ ζωή. Γιατὶ ἐκεῖνοι ποὺ παρασύρουν σ’ αὐτὰ, δὲν βλάπτουν μόνο ὡς πρὸς τὰ μελλοντικὰ ἀγαθὰ ἀλλὰ κι ἐδῶ ἀνατρέπουν τὰ πάντα, κατὰ τὴ δύναμή τους. Πότε θὰ φροντίση γιὰ τὴν ἀρετὴ κάποιος ἀπ’ αὐτοὺς ποὺ ζοῦν στὴν κακία, ὅταν νομίζη πὼς εἶναι ἀδύνατη ἡ ἐπιστροφή του σ’ ἐκείνη καὶ ἡ μεταβολὴ του στὸ καλύτερο; Τώρα μόλο ποὺ ὑπάρχουν νόμοι κι ἐπαπειλοῦνται τιμωρίες, κι ἡ δόξα παρακινεῖ τοὺς πολλοὺς, κι ὑπάρχει φόβος γιὰ τὴ γέενα καὶ ὑπόσχεση γιὰ τὴ βασιλεία καὶ μόλο ποὺ οἱ κακοὶ κατηγοροῦνται καὶ οἱ καλοὶ ἐγκωμιάζονται καὶ μ’ ὅλα αὐτὰ μὲ πολλὴ δυσκολία τώρα μερικοὶ προτιμοῦν τὸν ἱδρῶτα τῆς ἀρετῆς· ἄν ὑποθέσωμε τώρα ὅτι τὰ σβήνομε ὅλα αὐτά, τί θὰ  ἐμποδίση νὰ χαθῆ καθένας καὶ νὰ διαφθαρῆ; στ΄. Βλέποντας λοιπὸν τὴ διαβολικὴ κακουργία καὶ ὅτι καὶ στοὺς ἔξω νομοθέτης καὶ στοὺς λόγους τοῦ Θεοῦ, καὶ στὴ φυσικὴ σκέψη καὶ στὴν κοινὴ ἀντίλψη ὅλων τῶν ἀνθρώπων καὶ στοὺς βαρβάρους καὶ στοὺς Σκύθες καὶ στοὺς Θρᾶκες καὶ γενικὰ σ’ ὅλους ἀντίθετοι εἶναι αὐτοὶ κι ἐκεῖνοι ποὺ ἐπιχειροῦν νὰ νομοθετήσουν τὴ δύναμη τῆς μοίρας, ἄς κρατήσωμε, ἀγαπητοί, τὴν νηφαλιότητά μας. Ἄς τοὺς ἀποχαιρτετήσωμε ὅλους αὐτοὺς κι ἄς βασίδωμε τὸ στενὸ δρόμο καὶ θαρραλεά καὶ προσεκτικά. Προσεκτικά γιὰ τοὺς κρημνοὺς ποὺ ὑπάρχουν ἀπὸ τὴ μιὰ καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη. Θαρραλέα, γιατὶ προηγεῖται ὁ Ἰησοῦς. Ἄς βαδίσωμε νηφάλιοι καὶ ἄγρυπνοι. Καὶ λίγο νὰ νυστάξη κανένας, γρήγορα παρασύρεται. Δὲν διαθέτομε τελειότητα μεγαλύτερη ἀπὸ τὸ Δαυΐδ, ποὺ γιὰ μιὰ στιγμὴ ἀπροσεξίας, κρημνίστηκε μέσα στὸ ἴδιο τὸ βάραθρο τῆς ἁμαρτίας. Σηκώθηκε ὅμως γρήγορα. Ἄς μὴ προσέξωμε μόνο πὼς ἁμάρτησε ἀλλὰ καὶ ὅτι καθαρίστηκε ἀπὸ τὴν ἁμαρτία. Γι’ αὐτὸ κι ἔγραφε ἐκείνη τὴ διήγηση ὄχι γιὰ νὰ τὸν δοῦμε ὅταν ἔπεσε, ἀλλὰ νὰ τὸν θαυμάσωμε ὅταν σηκώθηκε. Γιὰ νὰ μάθωμε κι ἐμεῖς πῶς πρέπει νὰ σηκωθοῦμε ὅταν πέσωμε. Ὅπως οἱ γιατροὶ διαλέγουον τὶς βαρύτερες ἀσθένειες καὶ τὶς καταγράφουν στὰ βιβλία τους καὶ διδάσκουν αὐτὴ τὴ θεραπεία κι ἔτσι γυμνασμένοι στὰ μεγαλύτερα νὰ μποροῦν εὔκολα νὰ καταπαπολεμοῦν τὰ μικρότερα. Ἔτσι κι ὁ Θεὸς ἄφησε ἀνάμεσά μας τὰ μεγαλύτερα ἁμαρτήματα, ὥστε αὐτοὶ ποὺ πέφτουν στὰ μικρὰ νὰ τὰ διορθώνουν εὔκολα, ἀποβλέποντας στὰ μεγάλα. Γιατὶ ἄν θεραπεύσουν αὐτὰ, πολὺ περισσότερο θὰ θεραπευθοῦν τὰ μικρότερα. Ἅς δοῦμε λοιπὸν πῶς ἀρρώστησε καὶ σηκώθηκε ἀμέσως ἐκεῖνος ὁ μακάριος. Μοιχεία καὶ φόνος ἦταν ἡ αἰτία τῆς ἀσθενείας. Δὲν σκεπάζω τὸ πρόσωπό μου μιλῶντας γι’ αὐτὰ μὲ δυνατὴ φωνή. Ἄν τὸ ἅγιο Πνεῦμα δὲν ἐθώρησε ὅτι εἶναι ντροπὴ ν’ ἀφήση νὰ ἐκτεθῆ αὐτὴ ἡ ἱστορία πολὺ περισσότερο δὲν πρέπει νὰ τὴν κρύβωμε ἐμεῖς. Γιατὶ ὅσοι κρύβουν αὐτά, περισσότερο σκοτεινιάζουν τὴν ἀρετὴ ἐκείνου. Κι ὅπως αὐτοὶ ποὺ ἀποσιωποῦν τὴ μάχη τοῦ Γολιὰθ δὲν τοῦ στερουν μικρὰ στεφάνια, τὸ ἴδιο κάνουν κι ὅσοι παρατρέχουν αὐτὴ τὴν ἱστορία. Ἆραγε δὲ μοιάζει παράξενος ὁ λόγος; Περιμένετε λίγο καὶ θὰ δῆτε ὅτι ὀρθὰ τὰ ἀνέφερα. Γιὰ τοῦτο μεγαλώνω τὸ ἁμάρτημα καὶ πιὸ ἰδιότυπο κάνω τὸ λόγο, γιὰ νὰ κάνω πιὸ ἀποτελεσματικὸ τὸ φάρμακο. Προσθέτω τὴν ἀρετὴ τοῦ ἀνδρός, ποὺ κάνει μεγαλύτερο τὸ ἔγκλημα. Δὲν λογαριάζονται μὲ ἴδιο μέτρο οἱ πράξεις ὅλων. Οἱ δυνατοὶ λέει, θὰ κριθοῦν αὐστηρὰ καὶ αὐτὸς ποὺ γνωρίζει τὸ θέλημα τοῦ Κυρίου του καὶ δὲν τὸ ἐκτελεῖ θὰ λάβη πολλοὺς ραβδισμούς. Ὥστε ἡ περισσότερη γνώση περισσότερη τιμωρεῖται. Γι’ αὐτὸ ἀκριβῶς καὶ ὁ ἱερεῦς κάνοντας τὴν ἴδια ἁμαρτία μὲ τοὺς ἀρχάριους, δὲ θὰ ὑποστῆ τὴν ἴδια τιμωρία ἀλλὰ πολὺ βαρύτερη. Βλέποντας νὰ μεγαλώνη ἡ κατηγορία τρέμετε καὶ φοβᾶστε καὶ θαυμάζετε ποὺ τάχα τρέχω στὸν γκρεμό. Ἀλλὰ ἔχω τὸ θάρρος γιὰ τὸ δίκαιο καὶ γι’ αὐτὸ θὰ προχωρήσω περισσότερο. Ὅσο πιὸ πολὺ μεγαλώσω τὸ ἔγκλημα, τόσο καλύτερα θὰ μπορέσω νὰ δείξω τὸ ἐγκώμιο τοῦ Δαυΐδ. Καὶ τὶ περισσότερο ἀπ’ αὐτὰ νὰ πῆ κανείς; Πολλά. Γιατὶ  καθὼς στὴ περίπτωση τοῦ Κάιν δὲν ἦταν τὸ γεγονὸς ἁπλὸς φόνος ἀλλὰ καὶ χειρότερο ἀπὸ πολλοὺς φονούς. Γιατὶ δὲν ἐφόνευσε ξένον ἀλλὰ τὸν ἀδελφό του καὶ μάλιστα ἀδελφό ποὺ δὲν εἶχε ἀδικήση ἀλλὰ ἀδικηθῆ. Κι ἀκόμα δὲν εἶχαν προϋπάρξει ἄλλοι φονεῖς ἀλλὰ αὐτὸς πρῶτος βρῆκε τὴν βδελυρὴ πράξη. Ἔτσι κι ἐδῶ. Τὸ τόλμημα δὲν ἦταν ἁπλὸς φόνος· δὲν τὸν εἶχε διαπράξει κάποιος τυχαῖος ἀλλὰ προφήτης καὶ σκότωσε ὄχι τὸν ἄδικο ἀλλὰ τὸν ἀδικημένο·  κι ἦταν καίρια ἀδικία, ἀφοῦ τοῦ εἶχε ἁρπάξει τὴν γυναῖκα του. Κι ὅμως μετὰ τὸ ἕνα προσθέτει καὶ δεύτερο. Εἴδατε πῶς δὲν ὑπολόγισα τὸ δίκαιο; Πῶς χωρὶς δισταγμὸ ἀνάφερα τὶς πλάνες του; Ὡστόσο ἔχω τὸσο μεγάλο θάρρος ὅτι θὰ τὸν ὑπερασπιστῶ. Θὰ ἤθελα ὕστερ’ ἀπὸ τόσο μέγεθος ἁμαρτίας νὰ εἶναι ἐδῶ κι οἱ Μανιχαῖοι ποὺ τὰ διακωμωδοῦν αὐτὰ μὲ ὑπερβολὴ κι ἐκεῖνοι ποὺ τοὺς ἔχει πιάει ἡ νόσος τοῦ Μαρκίωνος γιὰ νὰ κλείσω μὲ τὸ παραπάνω τὸ στόμα τους. Ἐκεῖνοι λένε ὅτι ἐσκότωσε καὶ ἐμοίχευσε. Ἐγὼ δὲ λέγω αὐτὸ μόνο ἀλλὰ παρουσίασα διπλὸ τὸ φόνο καὶ ἐξ αἰτίας τοῦ ἀδικημένου καὶ ἐξ αἰτίας τῆς ποιότητος ἐκείνου ὁ ὁποῖος ἀδίκησε. ζ΄ Γιατὶ τὸ νὰ τολμᾶ κάποιος τέτοιες πράξεις, ἀφοῦ ἔγινε ἄξιος γιὰ τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, κι ἐδέχθηκε τέτοιες εὐεργεσίες κι ἀφοῦ εἶχε τέτοια παρρησία κι ἦταν τόσο προχωρημένος στὰ χρόνια, δὲν εἶναι ἴσο μὲ τὸ νὰ κάνη τὶς ἴδιες πράξεις χωρὶς καμμιὰ ἀπ’ αὐτὲς τὶς προϋποθέσεις. Κι ἔτι ὅμως εἶναι ὁλότελα ἀξιοθαύμαστος ὁ γενναῖος ἐκεῖνος ἄνδρας, γιατί, μ’ ὅλο ποὺ εἶχε γκρεμιστῆ στὸ βυθὸ τῆς κακίας, δὲν ἀποθαρρύνθηκε, οὔτε ἀπογοητεύθηκε, οὔτε ξαπλώθηκε κάτω, ἄν κι εἶχε λάβει τόσο βαρὺ τραῦμα ἀπὸ τὸ διάβολο ἀλλὰ γρήγορα ἤ καλύτερα ἀμέσως, καὶ μ’ ὁρμὴ μεγαλύτερη ἔδωσε καιριώτερο χτύπημα ἀπ’ ὅ,τι εἶχε δεχτῆ. Τὸ πρᾶγμα εἶναι ὅμοιο μὲ κάποιο ἄλλο·  στὸν πόλεμο καὶ στὴ γραμμὴ ἐφόδου κάποιος βάρβαρος νὰ μπήξη τὸ δόρυ του στὴν καρδιὰ ἑνὸς ἄριστου μαχητοῦ ἤ νὰ τοῦ τρυπήση μὲ βέλος τὸ σηκότι κι ὕστερα νὰ ἐπιτύχη καὶ δεύτερη πιὸ καίρια λαβωματιά· κι αὐτὸς ποὺ ἔλαβε τὶς βαριὲς αὐτὲς πληγὲς ἐνῶ ἔχει πέσει καὶ τὸν πλημμυρίζει ἄφθονο αἷμα ἀπὸ παντοῦ νὰ σηκωθῆ γρήγορα ἀφοῦ ρίξη τὸ δόρυ του πάνω σ’ ἐκεῖνον ποὺ τὸν ἐτόξευσε νὰ τὸν ξαπλώση ἀμέσως νεκρὸ στὸ πεδίο τῆς μάχης. Ἔτσι  κι ἐδῶ. Ὅσο μεγαλύτερη κι ἄν πῆς τὴν πληγή, τόσο περισσότερο ἀξιοθαύμαστη παρουσιάζεις τὴν ψυχὴ τοῦ πληγωμένου, ἀφοῦ μπόρεσε ὕστερ’ ἀπ’ τὸ βαρὺ αὐτὸ τραῦμα νὰ σηκωθῆ καὶ νὰ σταθῆ στὴν πρώτη γραμμὴ καὶ νὰ νικήση αὐτὸν ποὺ τὸν πλήγωσε. Πόσο σπουδαῖο εἶναι αὐτὸ τὸ γνωρίζουν καλύτερα ὅσοι διαπράττουν μεγάλα ἁμαρτήματα. Γιατὶ δὲν ἀπαιτεῖ τόσο γενναία καὶ νεανικὴ ψυχὴ τὸ νὰ βαδίζης ὀρθὰ καὶ νὰ τρέχης ὁλοταχῶς (ἔχει αὐτὴ ἡ ψυχὴ συνοδίτη τὴν ἀγαθῆ ἐλπίδα, ποὺ τὴν ἀλείβει τὸ λάδι, τὴν παρακινεῖ, τὴ νεκρώνει, τὴν κάνει προθυμότερη) ὅσο τὸ νὰ μπορῆς νὰ ξαναρχίσης πάλι τοὺς ἴδιους δρόμους, ἀφοῦ ὕστερ’ ἀπὸ μύρια στεφανώματα καὶ πολλὰ τρόπαια καὶ νίκες ὑποστῆς τὴν ἔσχατη ζημία. Καὶ γιὰ νὰ γίνη καθαρώτερο ἐκεῖνο ποὺ λέγω, θὰ προσπαθήσω νὰ σᾶς παρουσιάσω κι ἄλλο παράδειγμα καθόλου μικρότερο ἀπὸ τὸ προηγούμενο. Φανταστῆτε τὸν κυβερνήτη ποὺ ἔχει περάσει ἀμέτρητα πελάγη κι ἀφοῦ ἔχει διασχίσει ὅλες τὶς θάλασσες κι ἔχει περάσει πολλὲς τρικυμίες κι ἀποφύγη σκοπέλους καὶ κύματα, μὲ πολὺ φορτίο, νὰ βουλιάζη στὴν  ἴδια τὴν εἴσοδο τοῦ λιμανιοῦ καὶ γυμνὸς μὲ δυσκολία νὰ διαφεύγη ἀπὸ τὸ τραγικὸ αὐτὸ ναυάγιο. Τί αἰσθήματα εἶναι φυσικὸ νὰ ἔχη πρὸς τὴ θάλασσα καὶ τὰ ταξίδια καὶ τὶς θαλασσινὲς ταλαιπωρίες; Θὰ θελήση ποτὲ-ἐκτὸς ἄν ἔχη ἀδάμαστη ψυχὴ -ν’ ἀντικρύση τὴν παραλία ἤ πλοῖο ἤ λιμάνι.Ὄχι, νομίζω.  Ἀλλὰ θὰ πέση καὶ θὰ σκεπάση τὸ πρόσωπό του καὶ σὰ νύχτα θὰ βλέπη τὴν ἡμέρα καὶ σὲ κανένα δὲ θὰ μιλᾶ. Καὶ προτιμήση νὰ ζητιανεύη γιὰ νὰ ζῆ παρὰ νὰ ξαναρχίση τοὺς ἴδιους μόχθους. Δὲν ἦταν τέτοιος ὁ μακάριος Δαυΐδ. Ἀλλὰ μόνο ποὺ ἔπαθε ἕνα τέτοιο ναυάγιο, ἔπειτα ἀπὸ τοὺς ἀμέτρητους ἐκείνους μόχθους κι ἱδρῶτες δὲν ἔμεινε μὲ σκεπασμένο τὸ πρόσωπο ἀλλὰ καὶ τὸ πλοῖο ἔρριξε στὴ θάλασσα καὶ ἀνοίγοντας τὰ πανιὰ καὶ τὸ πηδάλιο κυβερνώντας στοὺς ἴδιους ἀγῶνες ρίχνεται περισσότερο τὸν πλοῦτο του ξαναφτιάχνει. Ἄν τώρα εἶναι τόσοο θαυμάσιο νὰ σταθῆς, καὶ νὰ μὴ μείνης ἐκεῖ ποὺ ἔπεσες, γιὰ πόσα στεφανώματα εἶσαι ἄξιος νὰ ξανασηκωθῆς καὶ τόσα νὰ ξαναδημιουργήσης; Πολλὰ ἦσαν ποὺ τὸν ὡδηγοῦσαν στὴν ἀπόγνωση· τὸ μέγεθος τῆς ἁμαρτίας του πρῶτα, δεύτερο ποὺ δὲν ἦταν στὴν ἀρχὴ τῆς ζωῆς, ὁπότε οἱ ἐλπίδες εἶναι περισσότερες, ἀλλὰ ποὺ τὸ ἔπαθε, ὅταν ἦταν στὸ τέλος.  Γιατὶ κι ὁ ἔμπορος, ὅταν ναυαγήση μόλις βγῆ ἀπὸ τὸ λιμάνι, δὲν στενοχωριέται ὅμοια μ’ ἐκεῖνον ποὺ προσαράζει στὸ σκόπελο ὕστερα ἀπὸ πολλὰ ταξίδια. Καὶ τρίτο, ποὺ τὸ ἔπαθε, ἀφοῦ εἶχε πιὰ συγκεντρώσει πολὺ πλοῦτο. Γιατὶ δὲν εἶχε συσσωρεύσει λίγα φορτία τῆς νεαρῆς ἡλικίας, τότε ποὺ ἦταν βοσκὸς –τὸ λαμρπὸ τρόπαιο ποὺ ἔστησε κατὰ τοῦ Γολιὰθ, ἡ ἀνωτερότητα ποὺ ἔδειξε κατὰ τὴν καταδίωξη τοῦ Σαούλ. Γιατὶ ἔδειχνε τοῦ Εὐαγγελίου τὴ μακροθυμία· ἄπειρες φορὲς ἔπιασε τὸν ἔχθρὸ στὰ χέρια του καὶ πάντα τὸν λυπόνταν. Καὶ τέλος προτίμησε νὰ στερηθῆ καὶ πατρίδα καὶ ἐλευθερία καὶ τὴ ζωή του ἀκόμα παρὰ νὰ σκοτώση αὐτὸν ποὺ ἄδικα τὸν ἐπιβουλευόταν. Κι ἀφοῦ ἔγινε βασιλιᾶς δὲν ἦταν μικρὰ τὰ κατορθώματά του καὶ μαζὶ μ’ ὅσα εἶπα καὶ ἡ ὑπόληψη ποὺ τοῦ εἶχε ὁ λαὸς καὶ ὁ ξεπεσμός του ἀπὸ τόσο  λαμπρὴ δόξα δὲν ἔκανε συνηθισμένο θόρυβο. Κι οὔτε τὸν στόλιζε ἡ βασιλικὴ πορφύρα ὅσο τὸν ντρόπιαζε τὸ στίγμα τῆς ἁμαρτίας. η΄. Γνωρίζετε ὁπωδήποτε πόσο βαρὺ εἶναι νὰ πομπεύονται τὰ ἁμαρτήματα καὶ πόσο δυνατὴ ψυχὴ χρειάζεται ὁ ἄνθρωπος αὐτός, ὥστε μετὰ τὴν κατηγορία τοῦ κόσμου κι ἀφοῦ ἀπόκτησε τόσους πολλοὺς μάρτυρες τῶν σφαλμάτων του, δὲν ἀποθαρρύνθηκε ἀλλὰ ἀφοῦ ὅλα αὐτὰ τὰ βέλη τράβηξε ὁ γενναῖος ἀπὸ τὴν ψυχή του, τόσο πολὺ ἔλαμψε κατόπι, τόσο ξέπλυνε τὴν κηλῖδα, τόσο καθαρὸς ἔγινε ὥστε καὶ τῶν ἀπογόνων του τὰ ἁμαρτήματα ἀνακούφισε, ἀφοῦ εἶχε πεθάνει. Καὶ ὅ,τι λεγόταν γιὰ τὸν Ἀβραάμ, φανερὰ καὶ γι’ αὐτὸν τὸ λέγει ὁ Θεὸς ἤ καλύτερα πολὺ περισσότερο γι’ αὐτόν. Γιατὶ στὴν περίπτωση τοῦ πατριάρχου λέει ὅτι ἐθυμήθηκε τὴ διαθήκη ποὺ ἔκανε πρὸς τὸν Ἀβραάμ. Ἐδῶ δὲ μιλάει γιὰ διαθήκη ἀλλὰ χάρη στὸ γιὸ μου τὸ Δαυΐδ θὰ ὑπερασπίσω τὴν πόλη αὐτή. Καὶ τὸ Σολομῶντα ἐπίσης ἐξαιτίας τῆς ἀγάπης του πρὸς τὸ Δαυΐδ δὲν τὸν ἄφησε νὰ χάση τὴ βασιλεία του ἄν καὶ ἔκαμε τόσο μεγάλο ἁμάρτημα. Καὶ τόση μεγάλη ἦταν ἡ δόξα του, ὥστε καὶ Ὁ Πέτρος ὕστερ’ ἀπὸ τόσα χρόνια μιλῶντας πρὸς τοὺς Ἰουδαίους λέη ἔτσι: Εἶναι δυνατὸ νὰ σᾶς πῶ μὲ παρρησία γιὰ τὸν πατριάρχη Δαυΐδ ὅτι πέθανε καὶ ἐτάφηκε. Καὶ ὁ Χριστὸς μιλῶντας μὲ τοὺς Ἰουδαίους τὸν παρουσιάζει μετὰ τὴν ἁμαρτία νὰ ἔχη γίνει τόσο ἄξιος γιὰ τὸ Πνεῦμα, ὥστε ἀξιώθηκε νὰ προφητέψη πάλι γιὰ τὴ θεότητά του. Κι ἀπ’ αὐτὸ ἀποστομώνοντάς τους ἔλεγε· Πῶς λοιπὸν ὁ Δαυΐδ ἐμπνευσμένος ἀπὸ τὸ Θεὸ τὸν ἀποκαλεῖ Κύριο, λέγοντας· Εἶπε ὁ Κύριος στὸν Κύριο μου· Κάθισε στὰ δεξιά μου; Κι ὅ,τι ἔγινε στὴν περίπτωση τοῦ Μωϋσῆ γίνεται καὶ στὸ Δαυΐδ. Ὅπως ὁ Θεὸς ἐπειδὴ ὑπερβολικὰ ἀγαποῦσε τὸν ἅγιο, ἐτιμώρησε τὴ Μαρία ποὺ ὕβρισε τὸν ἀδελφό της κι ἄς μὴν ἤθελε ὁ ἴδιος ὁ Μωϋσῆς, ἔτσι καὶ τὸ Δαυΐδ ἀμέσως τὸν ὑπερασπίσθηκε κι ἄς μὴν ἤθελε ὁ ἴδιος ἀπὸ τὸ παιδί του ποὺ τὸν ὕβρισε. Ἀρκετὰ λοιπὸν κι αὐτά. Ἤ μᾶλλον μποροῦν αὐτὰ περισσότερο ἀπὸ τὰ ἄλλα νὰ δείξουν τὴν ἀρετὴ τοῦ Δαυΐδ. Ὅταν ὁ Θεὸς ρίχνει τὴν ψῆφο του, δὲν ἐπιτρέπεται πιὰ ἡ περιέργεια ἡ δική μας. Κι ἄν θέλετε λεπτομερῶς τὴ ζωή του νὰ μάθετε, ἔχετε δικαίωμα διαβάζοντας τὴν ἱστορία του μετὰ τὸ ἁμάρτημα νὰ δῆτε τὴν παρρησία του πρὸς τὸν Θεό, τὴν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, τὴν προκοπὴ του στὴν ἀρετή, τὴν τελειότητά του στὴν τελευταία του πνοή. Μὲ τέτοια παραδείγματα ἄς εἴμαστε φρόνιμοι, κι ἄς προσέχωμε νὰ μὴ πέφτωμε. Κι ἄν πέσωμε νὰ μὴ μείνωμε ἀκίνητοι. Δὲν ἤθελα νὰ σᾶς παραδώσω στὴν ἀδράνεια ἐξιστορῶντας τὰ ἁμαρτήματα τοῦ Δαυΐδ ἀλλὰ νὰ σᾶς προξενήσω περισσότερο φόβο. Γιατὶ ἄν ἐκεῖνος ὁ δίκαιος μὲ μιὰ μικρὴ ἀπροσεξία δέχτηκε τόσα τραύματα, τί θὰ πάθωμε ἐμεῖς ποὺ κάθε μέρα ἀπροσεκτοῦμε; Μὴν παρατηρήσης λοιπὸν ὅτι ἔπεσες καὶ ἀδρανήσης. Ἀλλὰ σκέψου πόσα ἔκαμε ὕστερ’ ἀπ’ αὐτὸ, πόσους θρήνους, πόση μετάνοια, τὶς νύχτες προσθέτοντας στὶς ἡμέρες, τὶς πηγὲς ἀφήνοντας τῶν δακρύων του, μὲ τὰ δάκρυα πλημμυρῶντας τὸ στρῶμα καὶ τὸ σάκκο τῆς λύπης φορῶντας ἐκτὸς ἀπ’ αὐτά. Κι ἄν ἐκεῖνος τόση χρειάσθηκε παράκληση γιὰ τὴν ἐπιστροφή του, πότε θὰ μπορέσωμε νὰ σωθοῦμε ἐμεῖς, ἀφοῦ ἀναίσθητα κοιτόμαστε ὕστερ’ ἀπὸ τόσες ἁμαρτίες; Αὐτὸς εἶχε πολλὰ κατορθώματα κι εὔκολα μ’ αὐτὰ θὰ μποροῦσε νὰ σβήση τὶς ἁμαρτίες. Ὁ γυμνὸς ὅμως, ὅπου κι ἄν δεχτῆ βέλος, δέχεται καίριο τραῦμα. Γιὰ νὰ μὴ γίνη αὐτό ἄς ὁπλίσωμε τὸν ἑαυτό μας μὲ ἔργα ἀγαθά, κι ἄν κάνωμε κάποιο σφάλμα, ἄς καθαριστοῦμε ἀπὸ αὐτό. Γιὰ ν’  ἀξιωθοῦμε νὰ ζήσωμε τὴ ζωὴ αὐτὴ γιὰ τὴ δόξα τοῦ Θεοῦ καὶ ν’ ἀπολαύσωμε καὶ τὴ μέλλουσα. Αὐτὴν μακάρι νὰ τὴν κερδίσωμε ὅλοι μὲ τὴ χάρη καὶ τὴ φιλανθρωπία τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ. Σ’ αὐτὸν ἡ δόξα καὶ ἡ δύναμη στοὺς αἰῶνες τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

                                    

 

Μητροπολίτου Τρίκκης καὶ Σταγῶν Διονυσίου
Πατερικὸν Κυριακοδρόμιον
Τόμος Δεύτερος
Ἀθῆναι 1969

σελ.146-164