Β΄ Κυριακή τῶν Νηστειῶν
Ἀρχ. Παύλου Δημητρακοπούλου, Θεολόγου- συγγραφέως
Ι. Μ. Κυθήρων καὶ Ἀντικυθήρων
Ἐν Κυθήροις τῇ 15ῃ Μαρτίου 2025
Στὴ συνείδηση τῆς Ἐκκλησίας μας θεωρεῖται ὡς ἐφάμιλλος καὶ ἰσάξιος τῶν ἁγίων μεγάλων Πατέρων καὶ ἱεραρχῶν, Βασιλείου, Γρηγορίου καὶ Χρυσοστόμου, γι’ αὐτὸ καὶ ἑορτάζεται ἡ μνήμη τοῦ δύο φορὲς τὸ χρόνο, στὶς 14 Νοεμβρίου, ἡμέρα τῆς κοιμήσεώς του καὶ σήμερα.
Δὲν εἶναι δὲ καθόλου τυχαῖο τὸ γεγονός, ὅτι ἡ Ἐκκλησία μας τοποθέτησε τὴ μνήμη του τὴν Β΄ Κυριακὴ τῶν Νηστειῶν, ἀμέσως δηλαδὴ μετὰ τὴν Κυριακὴ τῆς Ὀρθοδοξίας. Τὸ ἔκανε αὐτό, διότι ἡ σημερινὴ ἡμέρα, μποροῦμε νὰ ποῦμε, εἶναι μιὰ δεύτερη Κυριακὴ τῆς Ὀρθοδοξίας.
Τὴν προηγούμενη Κυριακὴ ἑορτάσαμε τὸ θρίαμβο τῆς Ὀρθοδοξίας ἐναντίον της εἰκονομαχίας καὶ γενικότερα ἐναντίον ὅλων τῶν αἱρέσεων.
Σήμερα εἰδικότερα ἑορτάζουμε, στὸ πρόσωπο τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, τὸ θρίαμβο τῆς Ὀρθοδοξίας ἐναντίον μιᾶς μεγάλης καὶ φοβερῆς αἱρέσεως, τῆς αἱρέσεως τοῦ Παπισμοῦ, μιᾶς αἱρέσεως ποὺ συνεχίζει ἐδῶ καὶ χίλια χρόνια μέχρι σήμερα, νὰ πολεμᾶ τὴν Ἐκκλησία μὲ πολλοὺς καὶ δόλιους τρόπους καὶ ἀποτελεῖ τὴν μεγαλύτερη ἀπειλὴ τῆς Ὀρθοδοξίας.
Θεωρεῖται δὲ ὁ ἅγιος ὡς ἕνας ἀπὸ τοὺς μεγαλύτερους πολεμίους αὐτῆς τῆς αἱρέσεως, διότι μὲ τὰ συγγράματά του, τοὺς ἀντιπαπικούς του ἀγῶνες καὶ μὲ τὴ συγκρότηση τῶν ἁγίων Συνόδων τοῦ 1341, 1347 καὶ 1351, ποὺ ὅλες μαζὶ ἀποτελοῦν τὴν ἐνάτη Οἰκουμενικὴ Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας μας, ἤλεγξε σφοδρότατα στὸ πρόσωπο τοῦ Βαρλαὰμ καὶ τῶν ὁμοφρόνων του τὸν Παπισμὸ καὶ ἀνέτρεψε τὶς αἱρετικὲς διδασκαλίες, ποὺ εἶχε ἀναπτύξει μέχρι τὴν ἐποχή του.
Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος κατάφερε νὰ συνενώσει στὴ Θεολογία καὶ τὸ ἔργο του ὅλη τὴν προηγούμενη πατερικὴ Παράδοση τῶν 14 αἰώνων τῆς Ὀρθοδοξίας μας καὶ νὰ καταστεῖ, σύμφωνα μὲ τὸν βιογράφο του, «πράξεως ὄργανον» καὶ «θεωρίας ἀκρότης».
Πιὸ συγκεκριμένα κατάφερε νὰ «ἀποδείξει» ὅτι ὁ Θεὸς εἶναι δυνατὸν νὰ προσεγγιστῇ, ὄχι μὲ τὴν ἀνθρώπινη λογική, ἀλλὰ μὲ τὴν ἁγιοπνευματικὴ μέθοδο τῆς ἀσκήσεως, διὰ τῆς ὁποίας καθαίρεται ἡ ψυχή.
Δίδασκε, ὅπως καὶ οἱ πρὸ αὐτοῦ Ὀρθόδοξοι Πατέρες, ὅτι τὴν μὲν οὐσία τοῦ Θεοῦ κανεὶς δὲν μπορεῖ νὰ γνωρίσει καὶ νὰ ἔλθει σὲ κοινωνία μ’ αὐτήν, εἶναι ὅμως δυνατὸν ὁ ἄνθρωπος νὰ γνωρίσει τὸν Θεὸ καὶ νὰ ἔλθει σὲ κοινωνία μ’ Αὐτὸν διὰ τῶν ἀκτίστων ἐνεργειῶν Του.
Ἀντίθετα ὁ κυριώτερος ἀντίπαλος τοῦ ἁγίου, ὁ ἐκ Καλαβρίας Βαρλαάμ, προσπαθοῦσε νὰ προσεγγίσει τὸ πρόβλημα τῆς γνώσεως τοῦ Θεοῦ μέσα ἀπὸ τὴν φιλοσοφικὴ λογικὴ σκέψη καὶ τὴν ἐπιστήμη. Γι’ αὐτὸ καὶ ἀδυνατοῦσε νὰ διακρίνει μεταξὺ τῆς ἀκατάληπτης θείας οὐσίας καὶ τῶν μεθεκτὼν θείων ἐνεργειῶν, ποὺ ἀποτελοῦσε βασικὴ διδασκαλία τοῦ ἁγίου Γρηγορίου καὶ ὅλων τῶν ἁγίων Πατέρων.
Ὅπως δηλαδὴ δὲν μποροῦμε νὰ ἀντικρύσωμε τὸν αἰσθητὸ ἥλιο μὲ τὰ μάτια μας, διότι, ἐὰν τὸν κοιτάξωμε κατάματα, θὰ τυφλωθοῦμε, μποροῦμε ὅμως νὰ αἰσθανθοῦμε τὴν ἐνέργειά του ἀπὸ τὴν ἀκτινοβολία του, ἔτσι συμβαίνει καὶ μὲ τὸν νοητὸ Ἥλιο, τὸν Θεόν.
Δὲν μποροῦμε νὰ τὸν δοῦμε καὶ νὰ τὸν γνωρίσουμε κατὰ τὴν οὐσία του, εἶναι ὅμως δυνατὸν νὰ νοιώσουμε τὶς θεῖες Τοῦ ἐνέργειες καὶ νὰ ζωοποιηθοῦμε ἀπὸ αὐτές.
Αὐτὸ συνέβη στοὺς μαθητὲς τοῦ Κυρίου κατὰ τὴν Μεταμόρφωση. Εἶχαν ἀξιωθεῖ, μὲ τὴν Χάρη τοῦ Θεοῦ, νὰ δοῦν καὶ νὰ βιώσουν τὴν ἐμπειρία τοῦ θείου καὶ ἀκτίστου φωτός. Ἦταν μάλιστα τόσο ἰσχυρὴ ἡ θεία ἀκτινοβολία, ὥστε ἔπεσαν κάτω ἀπὸ τὴν λάμψη της.
Σύμφωνα μὲ τὴ διδασκαλία τοῦ ἁγίου, ἐκεῖνο ποὺ μπόρεσαν νὰ δοῦν οἱ ἁπλοῖ καὶ ἀγράμματοι μαθητὲς τοῦ Κυρίου, μπορεῖ νὰ τὸ βιώσει ἀσφαλῶς καὶ ὁ κάθε πιστός, ἀκόμη καὶ ὁ λιγότερο μορφωμένος, διότι γιὰ νὰ βιώσει κανεὶς τὴν θεία ἐνέργεια δὲν ἀπαιτεῖται ἡ ἀνθρώπινη ἐπιστημονικὴ γνώση, ἀλλὰ ἡ πρακτικὴ ἄσκηση. Διὰ τῆς ἀσκήσεως καθαίρεται ἡ ψυχὴ ἀπὸ τὰ πάθη, ποὺ ἀποτελεῖ τὴν ἀπαραίτητη προϋπόθεση γιὰ νὰ φθάσει στὴ συνέχεια στὸ θεῖο φωτισμὸ καὶ στὴ θέωση.
Αὐτὴ τὴν ἀλήθεια ἐπιβεβαιώνει καὶ ὁ ἴδιος ὁ Κύριος, ὁ ὁποῖος μακάρισε ὄχι τοὺς ἐπιστήμονες, ἀλλὰ τοὺς «καθαροὺς τὴ καρδία», σύμφωνα μὲ τὸν λόγο του: «Μακάριοι οἱ καθαροὶ τὴ καρδία, ὅτι αὐτοὶ τὸν Κύριον ὄψονται».
Ἡ «θεοπτία», γιὰ τὴν ὁποία κάνει λόγο ἐδῶ ὁ Κύριος, δὲν εἶναι ἡ θέα τῆς οὐσίας τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ ἡ θέα τοῦ θείου φωτός, ἡ ἐμπειρία τῶν φωτιστικῶν ἀκτίστων ἐνεργειῶν τοῦ Θεοῦ.
Ἕνα ἀπὸ τὰ μεγαλύτερα καὶ φοβερότερα πάθη, ἀπὸ τὰ ὁποῖα καλεῖται ὁ πιστὸς νὰ ἀπαλλαγεῖ διὰ τῆς ἀσκήσεως εἶναι τὸ πάθος τῆς ὑπερηφάνειας καὶ ἰδίως τῆς ὑπερηφάνειας τοῦ νοός. Πράγματι, ὁ νοὺς τοῦ ἀνθρώπου δύσκολα ταπεινώνεται, δύσκολα ὑποτάσσεται στὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ, δύσκολα μπορεῖ νὰ ἀποδεχθεῖ ὅ,τι εἶναι πέρα καὶ πάνω ἀπὸ τὴ λογική.
Ὁ νοὺς θέλει ὅλα νὰ τὰ κρίνει καὶ ὅλα νὰ τὰ ἀξιολογεῖ μὲ τὴ δική του δύναμη καὶ μὲ τὴν δική του γνώση. Ὅταν μάλιστα διαθέτει ἐπιστημονικὴ καὶ φιλοσοφικὴ γνώση, τότε τὸ ἔργο τῆς καθάρσεως τοῦ νοῦ ἀπὸ τὴν ὑπερηφάνεια γίνεται ἀκόμη πιὸ δύσκολο. Καὶ δὲν εἶναι ὑπερβολὴ νὰ ποῦμε ὅτι τὶς περισσότερες φορὲς τὸ μεγαλύτερο ἐμπόδιο γιὰ τὴν σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἡ ὑπερηφάνεια τοῦ νοός.
Ὁ ἐπηρμένος νοῦς εἶναι ἀδύνατον νὰ πιστεύσει ἀληθινὰ στὸ Χριστό, ἐπειδὴ ἀκριβῶς ἡ πίστις ἀπαιτεῖ τὴν ὑπέρβαση τῆς λογικῆς. Ὅπως ἀναφέρει ὁ ἅγιος Γρηγόριος σὲ μιὰ ὁμιλία του, ὁ ἐπηρμένος νούς, ἐπειδὴ θέλει νὰ ἐξουσιάζει τὰ πάντα καὶ νὰ μὴν ἐξουσιάζεται ἀπὸ κανένα, δὲν πείθεται νὰ κατέλθει στὴν «βασιλικὴ κάθοδο», δηλαδὴ στὴν κάθοδο πρὸς τὴν καρδιά, ὅπου μέσῳ τῆς νοερᾶς προσευχῆς μπορεῖ νὰ φωτιστεῖ καὶ στὴν συνέχεια νὰ ἔρθει σὲ κοινωνία μὲ τὸν Θεό.
Αὐτὴ τὴν ὑπερηφάνεια τοῦ νοὸς συναντοῦμε στοὺς Γραμματεῖς καὶ Φαρισαίους τῆς εὐαγγελικῆς περικοπῆς, ποὺ ἀκούσαμε προηγουμένως. Οἱ Γραμματεῖς καὶ Φαρισαῖοι μόλις ἄκουσαν τὸν Κύριο νὰ συγχωρεῖ τὶς ἁμαρτίες τοῦ παραλυτικοῦ, ἐξοργίσθηκαν καὶ ἄρχισαν νὰ διαλογίζονται μέσα τους: «τὶς δύναται ἀφιέναι ἁμαρτίας εἰ μὴ εἰς ὁ Θεός;».
Ὡς ἄριστοι θεολόγοι τῆς ἐποχῆς ἐκείνης γνώριζαν πολὺ καλά, ὅτι μόνον ὁ Θεὸς μπορεῖ νὰ συγχωρεῖ ἁμαρτίες καὶ πολὺ σωστά. Γνώριζαν ἀπὸ τὴν Παλαιὰ Διαθήκη ὅτι μόνον ὁ Θεὸς εἶναι «ὁ ἐτάζων νεφροὺς καὶ καρδίας».
Φουσκωμένοι ὅμως ἀπὸ τὴν ὑπερηφάνεια τοῦ νοός των καὶ ἀπὸ τὶς θεολογικὲς γνώσεις των, δὲν δέχθηκαν νὰ πιστεύσουν στὸν Χριστό, παρ’ ὅλο ποὺ διαπίστωσαν ὅτι ὁ Χριστὸς ὄχι μόνο γνωρίζει τοὺς κρυφοὺς διαλογισμούς των, ἀλλὰ ἔχει καὶ τὴ δύναμη νὰ θεραπεύσει μὲ ἕνα του λόγο τὸν παράλυτο.
Καὶ ἐνῷ συνεχῶς ἔβλεπαν θαύματα ἀπὸ τὸν Κύριο, ἐν τούτοις ἠρνοῦντο πεισματικὰ νὰ τὸν παραδεχθοῦν ὡς Θεόν, ἐπικαλούμενοι ἄλλοτε τὶς Γραφές, ἄλλοτε τὶς τυπικὲς διατάξεις τοῦ νόμου καὶ ἄλλοτε τὴν λογική τους.
Τὸ ἀντίθετο βλέπουμε στοὺς τέσσερις ἁπλοϊκοὺς ἐκείνους ἀνθρώπους, ποὺ ἄνοιξαν τὴ στέγη τοῦ σπιτιοῦ, γιὰ νὰ φέρουν τὸν παράλυτο μπροστὰ στὸ Χριστό. Οἱ ἄνθρωποι αὐτοὶ δὲν εἶχαν θεολογικὲς γνώσεις, εἶχαν ὅμως πίστη. Καὶ αὐτὴ τὴν πίστη τους βράβευσε ὁ Χριστός.
Τὸ ζήτημα εἶναι: Ἐμεῖς ἄραγε διαθέτομε τὴν πίστη καὶ τὴν θέληση τῶν τεσσάρων, ποὺ ἔφεραν τὸν παραλυτικό; Ἢ μήπως καὶ ἐμεῖς πάσχομε ἀπὸ τὴν ὑπερηφάνεια τοῦ νοός, ἀπὸ τὴν ὁποία ἔπασχαν οἱ Φαρισαῖοι καὶ δὲν πειθώμαστε νὰ πιστεύσουμε, ἀκόμη καὶ ὅταν βλέπουμε θαυμαστὰ σημεῖα;
Ὁ ἅγιος Γρηγόριος, ἑρμηνεύοντας τὸ παρὰ πάνω θαῦμα τῆς θεραπείας τοῦ παραλυτικοῦ, ἀναφέρει ἀκόμη κάτι πολὺ σημαντικό. Λέει ὅτι ὅπως οἱ τέσσερις ἄνθρωποι ἄνοιξαν τὴ στέγη τοῦ σπιτιοῦ, ἔτσι καὶ ἐμεῖς εἶναι ἀνάγκη νὰ ἀνοίξουμε κάποια ἄλλη στέγη, τὴ στέγη του νοός μας.
Τὸ ἄνοιγμα τῆς στέγης αὐτῆς εἶναι ἡ κάθαρσή του ἀπὸ τὸ «χῶμα» καὶ ἀπὸ τὶς «λάσπες» τῆς ὑπερηφανείας. Χωρὶς τὴν κάθαρση αὐτὴ δὲν μποροῦμε νὰ ἐπιτύχουμε τὴν καθολικὴ ἀναγέννησή μας.
Στὴν περίοδο τῆς ἁγίας καὶ μεγάλης Τεσσαρακοστῆς ποὺ διανύουμε, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, ἡ ἁγία μας Ἐκκλησία μας προτρέπει νὰ ἀγωνιστοῦμε νὰ καθαρίσουμε τὴν ψυχή μας ἀπὸ τὰ πάθη διὰ μέσου τῆς ἀσκήσεως, γιὰ τὴν ὁποία κάναμε λόγο προηγουμένως.
Ἰδιαιτέρως ἂς λάβουμε ὑπ’ ὄψη μας, ὅσα μᾶς διδάσκει ὁ σήμερα ἑορταζόμενος ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς σχετικὰ μὲ τὸ φοβερὸ πάθος τῆς ὑπερηφάνειας τοῦ νοός, ἀλλὰ καὶ μὲ τὸν τρόπο τῆς θεραπείας του.
Πρᾶγμα τὸ ὁποῖο εὔχομαι νὰ γίνει σὲ ὅλους μας μὲ τὴ Χάρη καὶ τὴ φιλανθρωπία τοῦ Κυρίους μας Ἰησοῦ Χριστοῦ, τὶς πρεσβεῖες τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ καὶ ὅλων τῶν ἁγίων. Ἀμήν.
Διαβάστε περισσότερα πατῶντας: Κυριακή Β΄ Νηστειῶν
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου