Ὁ Ἱερὸς Χρυσόστομος γιὰ τὴν μετάνοια τοῦ Τελώνη. Κυριακὴ Τελώνου καὶ Φαρισαίου

Κυριακὴ Τελώνου καὶ Φαρισαίου (Λουκ. 18, 9-14)

Ὁ Ἱερὸς Χρυσόστομος γιὰ τὴν μετάνοια τοῦ Τελώνη

«...Ἔχεις ὅμως καὶ τρίτο δρόμο ποὺ φέρνει στὴ μετάνοια. Καὶ σοῦ παρουσίασα πολλές ὀδούς μετάνοιας, γιὰ νὰ σοῦ κάνω μὲ τὴν ποικιλία τους εὔκολη τὴ σωτηρία.
Ὅμως ποιά εἶναι αὐτή ἡ τρίτη ὀδός; Ἡ ταπεινοφροσύνη. Ἔχε ταπεινό φρόνημα καὶ ἐξάλειψες τὸ πλῆθος τῶν ἁμαρτιῶν σου. Καὶ ἔχεις καὶ γι᾽ αὐτὸ ἀπόδειξη ἀπὸ τὴν Ἁγία Γράφή, ἀπό την ἀνάγνωση τῆς παραβολῆς τοῦ Τελώνη καὶ τοῦ Φαρισαίου  (Λουκᾶ 18, 10-14).
 «Ἄνθρωποι δύο ἀνέβησαν εἰς τὸ ἱερὸν προσεύξασθαι, ὁ εἷς Φαρισαῖος καὶ ὁ ἕτερος τελώνης (Δύο ἄνθρωποι ἀνέβηκαν στὸ ἱερὸ γιὰ νὰ προσευχηθοῦν˙ ὁ ἕνας ἦταν Φαρισαῖος καὶ ὁ ἄλλος τελώνης)», λέγει· καὶ ἄρχισε ὁ Φαρισαῖος νὰ ἀπαριθμεῖ τις ἀρετές του: «Ὁ Θεός, εὐχαριστῶ σοὶ ὅτι οὐκ εἰμὶ ὥσπερ οἱ λοιποὶ τῶν ἀνθρώπων, ἅρπαγες, ἄδικοι, μοιχοί, ἢ καὶ ὡς οὗτος ὁ τελώνης.
(Σ’ εὐχαριστῶ, Θεέ μου, διότι δὲν εἶμαι σὰν τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους, ποὺ εἶναι ἅρπαγες, ἄδικοι, μοιχοί, ἢ καὶ σὰν αὐτὸν ἐκεῖ τὸν τελώνη. Ἐνῷ δηλαδὴ ὅλοι οἱ ἄλλοι εἶναι ἔνοχοι καὶ ἀξιοκατάκριτοι, ἐγὼ εἶμαι ὁ μόνος ἀνένοχος.
Σ’ εὐχαριστῶ λοιπόν, διότι δὲν βλέπω στὸν ἑαυτό μου τὶς τόσες κακίες ποὺ ἔχουν οἱ ἄλλοι. Ἔχω ὅμως καὶ ἀρετές: Δὲν εἶμαι ἐγώ ὅπως ὅλος ὁ κόσμος, οὔτε ὅπως αὐτὸς ὁ Τελώνης)».

Ἄθλια καὶ ταλαίπωρη ψυχή, ὅλη την οἰκουμένη τὴν καταδίκασες, γιατί λύπησες καὶ τὸν πλησίον σου;
Δὲν σοῦ ἄρκεσε ἡ οἰκουμένη, κι ἔφτασες νὰ καταδικάσεις καὶ τὸν Τελώνη; Ὅλους λοιπόν τοὺς κατηγόρησες καὶ δὲν λυπήθηκες οὔτε τὸν ἕνα αὐτὸν ἄνθρωπο;
‘’Δὲν εἶμαι ἐγώ ὅπως ὅλος ὁ κόσμος, οὔτε ὅπως αὐτὸς ὁ Τελώνης’’.
Καὶ συνεχίζει: «Νηστεύω δὶς τοῦ σαββάτου, ἀποδεκατῶ πάντα ὅσα κτῶμαι. (Νηστεύω δύο φορές την ἐβδομάδα, δίνω τὸ δέκατο ἀπὸ τὰ ὑπάρχοντά μου στοὺς φτωχούς)».
Εἶπε δηλαδὴ λόγια ἀλαζονικά. Ἄθλιε ἄνθρωπε, καλά ὅλη τὴν οἰκουμένη τὴν καταδίκασες, γιατί κατηγόρησες καὶ τὸν πλησίον σου Τέλώνη;
Δὲν χόρτασες μὲ τὴν κατηγορία τῆς οἰκουμένης, ἀλλά κατέκρινες κι ἐκεῖνον ποὺ ἦταν μαζί σου;

Τί ἔκαμε λοιπόν ὁ Τελώνης; Ὅταν τὰ ἄκουσε αὐτά δὲν εἶπε: «Ἐσὺ ποιός εἶσαι ποὺ λὲς αὐτά ἐναντίον μου; Ἀπό πού γνωρίζεις τον βίο μου;
Δὲν μὲ συναναστράφηκες. Δὲν ἔμεινες μάζί μου. Δὲν ζήσαμε μαζί. Γιατί ὑπερηφανεύεσαι τόσο πολύ;
Ποιός εἶναι μάρτυρας τῶν δικῶν σου ἀγαθοεργιῶν; Γιατί παινεύεις τὸν ἑαυτό σου; Γιατί κάνεις χάρη στὸν ἑαυτό σου;»
Ὅμως τίποτε ἀπ' αὐτά δὲν εἶπε ὁ Τέλώνης, ἀλλά, ἀφοῦ ἔσκυψε, προσκύνησε τὸν Θεὸ καὶ εἶπε: «Θεέ μου, συγχώρεσέ με τὸν ἀμαρτωλό», καὶ μὲ τὴν ταπεινοφροσύνη ποὺ ἔδειξε ὁ Τελώνης, δικαιώθηκε.
Ἂντίθετα ὁ Φαρισαῖος κατέβηκε ἀπό το ναό στερημένος τὴ δικαίωση, ἐνῷ ὁ Τελώνης κατέβηκε πετυχαίνοντας τὴ δικαίωση.
Κι ἔτσι τὰ λόγια νίκησαν τὰ ἔργα. Γιατί ὁ ἕνας ἔχασε τὴ δικαίωση ἀπό τὰ ἔργα, ἐνῷ ὁ ἄλλος μὲ τὸν ταπεινό λόγο καὶ λογισμό πέτυχε τὴ δικαίωση.
Ἂν καὶ βέβαια οὔτε ταπεινοφροσύνη ἦταν ἐκεῖνο· γιατί ταπεινοφροσύνη εἶναι ὅταν κανείς, ἐνῷ εἶναι μεγάλος, ταπεινώνει τὸν ἑαυτό του.
Αὐτὸ ποὺ εἶπε ὁ Τελώνης δὲν ἦταν λόγος ταπεινοφροσύνης, ἀλλά ἦταν ἡ ἀλήθεια· γιατί ἦταν ἀληθινά τα λόγια· ἦταν πραγματικά ἀμαρτωλός.
 
Πραγματικά πές μου, τί ὑπάρχει χειρότερο ἀπό τὸν Τελώνη; Εἶναι ἔμπορος ξένης σοδειᾶς, καὶ καρπώνεται καρποὺς ἀπὸ ξένους κόπους.
Καὶ τὸν κόπο βέβαια δὲν τὸν προσέχει, ἐνῷ τὸ κέρδος τὸ μοιράζεται.
Ὥστε ἡ ἀμαρτία τοῦ Τελώνη εἶναι ἡ χειρότερη. Γιατί τίποτε ἄλλο δὲν εἶναι ὁ Τελώνης, παρά σκέτος ἐκβιασμός. Ἔκβιασμός χωρίς φόβο, ἀμαρτία νόμιμη, εὔσχημη πλεονεξία.
Πραγματικά τί ὑπάρχει χειρότερο ἀπό τὸν Τὲλώνη ποὺ κάθεται στὸν δρόμο καὶ τρυγάει τους ξένους κόπους;
Ὅταν εἶναι ἡ ὥρα τῶν κόπων, καμιά φροντίδα ἐκ μέρους του, ὅταν ὅμως φτάνει ἡ στιγμή τοῦ κέρδους, ἀπό ἐκεῖνα ποὺ δὲν κόπιασε παίρνει τὴ μερίδα.
Ὥστε, ἐάν ὁ Τέλώνης, ἐνῷ ἦταν ἀμαρτωλός, πέτυχε τόση μεγάλη δωρεά μὲ τὴν ταπεινοφροσύνη του, πόσο πιὸ μεγάλη δὲν θὰ ἐπιτύχει ἐκεῖνος ποὺ εἶναι ἐνάρετος καὶ ζεῖ ταπεινά; Ὥστε, ἂν ἐξομολογηθεῖς τις ἀμαρτίες σου καὶ ταπεινωθείς, γίνεσαι δίκαιος.
 
Θέλεις νὰ μάθεις καὶ ποιός εἶναι ταπεινόφρονας; Πρόσεχε τὸν Παῦλο τὸν δάσκαλο της οἰκουμένης, τὸν πνευματικό ρήτορα, τὸ σκεῦος τῆς ἐκλογῆς, τὸ λιμάνι τὸ ἀκύμαντο, τὸν πύργο τὸν ἀσάλευτο, ἐκεῖνον ποὺ μὲ τὸ μικροκαμωμένο σῶμα του περικύκλωνε τὴν οἰκουμένη καὶ σὰν κάποιος φτερωτὸς περιέτρεξε αὐτήν.
Πρόσεχε ἐκεῖνον ποὺ ἔχει ταπεινό λογισμό, τὸν ἀμαθή καὶ φίλόσοφο, τὸν φτωχό καὶ πλούσιο.
Ἐκεῖνον ὀνομάζω πραγματικό ταπεινόφρονα, ἐκεῖνον ποὺ ὑπέμεινε ἀμετρήτους κόπους, ποὺ ἔστησε ἀμέτρητα τρόπαια κατά του διαβόλου, ποὺ κήρυττε καὶ ἔλεγε:
«Χάριτι δὲ Θεοῦ εἰμι ὃ εἰμι· καὶ ἡ χάρις αὐτοῦ ἡ εἰς ἐμὲ οὐ κενὴ ἐγενήθη, ἀλλὰ περισσότερον αὐτῶν πάντων ἐκοπίασα, οὐκ ἐγὼ δέ, ἀλλ᾿ ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ ἡ σὺν ἐμοί.
 (Μὲ τὴ χάρη τοῦ Θεοῦ ὅμως εἶμαι ὅ,τι εἶμαι τώρα, δηλαδὴ Ἀπόστολος, ἴσος μὲ τοὺς ἄλλους. Καὶ ἡ χάρη ποὺ μοῦ ἔδωσε ὁ Κύριος δὲν ἔμεινε ἄκαρπη καὶ χωρὶς ἀποτέλεσμα, ἀλλὰ περισσότερο ἀπὸ ὅλους αὐτοὺς κοπίασα. Καὶ τὸ ἔργο μάλιστα αὐτὸ δὲν τὸ ἐργάστηκα ἐγώ, ἀλλὰ ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ ποὺ εἶναι μαζί μου καὶ μὲ ἐνισχύει)»   (Α' Κορ. 15, 10).
Ἐκεῖνος ποὺ ὑπέμεινε φυλακές καὶ πληγές καὶ μαστιγώματα, ἐκεῖνος ποὺ σαγήνευσε μὲ ἐπιστολές την οἰκουμένη, ἐκεῖνος ποὺ κλήθηκε μὲ οὐράνια φωνή.
Ἐκεῖνος ταπεινοφρονεί, λέγοντας:
Ἐγὼ γὰρ εἰμι ὁ ἐλάχιστος τῶν ἀποστόλων, ὃς οὐκ εἰμὶ ἱκανὸς καλεῖσθαι ἀπόστολος, διότι ἐδίωξα τὴν ἐκκλησίαν τοῦ Θεοῦ.
 (Γιατί ἐγώ εἶμαι ὁ πιὸ ἀσήμαντος, ὁ κατώτερος ἀπ᾽ ὅλους τοὺς ἀποστόλους, καὶ δὲν εἶμαι ἰκανός νὰ ὀνομασθῶ ἀπόστολος, διότι κατεδίωξα τὴν Ἐκκλησία τοῦ Θεοῦ)»  (Α' Κορ. 15, 9).
 
Εἶδες μέγεθος ταπεινοφροσύνης, εἶδες τὸν Παῦλο ποὺ ταπεινοφρονεί, ποὺ ὀνομάζει ἐλάχιστο τὸν ἑαυτό του;
Γιατί λέγει: «Εγώ εἶμαι ὁ πιὸ ἀσήμαντος ἀπό τοὺς ἀποστόλους, καὶ δὲν εἶμαι ἰκανός νὰ ὀνομασθῶ ἀπόστολος».
Γιατί αὐτὸ πραγματικά εἶναι ταπεινοφροσύνη, τὸ νὰ ταπεινώνεται σὲ ὅλους καὶ νὰ ὀνομάζει τὸν ἑαυτό του ἐλάχιστο.
Σκέψου ποιός ἦταν αὐτὸς ποὺ ἔλεγε αὐτὰ τὰ λόγια. Ἦταν ὁ Παῦλος, ὁ πολίτης τοῦ οὐρανοῦ, αὐτός ποὺ σωματικὰ ἴσα-ἴσα ποὺ ζοῦσε, το στήριγμα τῶν ἐκκλησιῶν, ὁ ἐπίγειος ἄγγελος, ὁ οὐράνιος ἄνθρωπος.
 
Γι’ αὐτὸ εὐχαρίστως ἀσχολοῦμαι μὲ τὸν ἄνδρα αὐτὸν καὶ τὸν ἐνθυμοῦμαι, ἐπειδὴ βλέπω τὴν ὀμορφιὰ τῆς ἀρετῆς του.
Δὲν μοῦ εὐφραίνει τόσο τὰ μάτια ὁ ἥλιος, ὅταν ἀνατέλλει καὶ σκορπᾶ τὶς λαμπρές του ἀκτῖνες, ὅσο μοῦ φωτίζει τὴ σκέψη τὸ πρόσωπο τοῦ Παύλου.
Γιατί ὁ ἥλιος φωτίζει τὰ μάτια, ὁ Παῦλος ὅμως σοῦ δίνει φτερὰ καὶ σὲ ἀνεβάζει σὲ οὐράνια ὕψη, καθὼς σοῦ κάνει τὴν ψυχὴ ψηλότερη ἀπὸ τὸν ἥλιο καὶ ἀνώτερη ἀπὸ τὴ σελήνη.
Τέτοια εἶναι ἡ δύναμη τῆς ἀρετῆς. Κάνει ἄγγελο τὸν ἄνθρωπο, δίνει φτερὰ στὴν ψυχὴ καὶ τὴν ἀνυψώνει στὸν οὐρανό.
Αὐτὴν τὴν ἀρετή μας διδάσκει ὁ Παῦλος. Ἂς προθυμοποιηθοῦμε λοιπὸν καὶ ἂς φροντίσουμε νὰ γίνουμε ζηλωτὲς τῆς ἀρετῆς του.

Ἀλλὰ δὲν πρέπει νὰ ξεφύγουμε ἀπὸ τὸ θέμα μας. Σκοπός μας ἦταν νὰ ὑποδείξουμε ὡς τρίτο δρόμο τῆς μετάνοιας τὴν ταπεινοφροσύνη καὶ ἀκόμη πὼς ὁ τελώνης οὔτε κἂν ἔδειξε ταπεινοφροσύνη, ἀλλὰ ἁπλῶς ὁμολόγησε τὴν ἀλήθεια φανερώνοντας τὰ ἁμαρτήματά του.
Καὶ δικαιώθηκε ὁ τελώνης χωρὶς νὰ πληρώσει χρήματα, χωρὶς νὰ διανύσει πέλαγα, χωρὶς νὰ βαδίσει δρόμους μακρινούς, χωρὶς νὰ περάσει θάλασσες ἄπειρες, χωρὶς νὰ προσκαλέσει φίλους, χωρὶς νὰ καταναλώσει χρόνο πολύ, ἀλλὰ διὰ τῆς ταπεινοφροσύνης δικαιώθηκε καὶ ἀξιώθηκε νὰ κερδίσει τὴν Βασιλεία τῶν οὐρανῶν, τὴν ὁποία εἴθε ὅλοι μας νὰ κερδίσουμε μὲ τὴ χάρη καὶ τὴ φιλανθρωπία τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, στὸν ὁποῖο ἀνήκει ἡ δόξα καὶ ἡ δύναμη στοὺς αἰῶνες τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,
ἐπιμέλεια: Ἑλένη Λιναρδάκη, φιλόλογος
Ἐπιμέλεια πολυτονισμοῦ: Ἄκτιστον

ΠΗΓΕΣ:

•    https://greekdownloads3.files.wordpress.com/2014/08/de-paenitentia.pdf
[σελίδες 10-12].
•    Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, Οἱ ἐννέα λόγοι περὶ μετανοίας, ἀπόσπασμα ἀπό την ὀμιλία Β', Ἀποστολικὴ Διακονία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, σειρὰ Ἡ Φωνὴ τῶν Πατέρων μας, Ἀθήνα 1998, σελ. 49-52.
•    Ἁγ. Ἰωάννου Χρυσοστόμου Ἅπαντα τὰ ἔργα, πατερικὲς ἐκδόσεις «Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς»(ΕΠΕ),εκδ. οἶκος «Τὸ Βυζάντιον», Θεσσαλονίκη 1987, τόμος 30, Ὁμιλίες Κατηχητικές- Ἠθικές, Λόγοι «Περὶ μετανοίας», ἐπιλογὲς ἀπὸ τὴν ὁμιλία Β΄, σελίδες 126-133.
•    Βιβλιοθήκη τῶν Ἑλλήνων, Ἅπαντα τῶν ἁγίων Πατέρων, Ἰωάννου Χρυσοστόμου ἔργα, τόμος 9, σελίδες 31-34(ὴ 13- 15 τοῦ PDF).
•    http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient greek/tools/liddell-scott/index.html
•    Π. Τρεμπέλα, Ἡ Καινὴ Διαθήκη μὲ σύντομη ἑρμηνεία (ἀπόδοση στὴν κοινὴ νεοελληνική), ἐκδόσεις ἀδελφότητος θεολόγων «Ὁ Σωτήρ», ἔκδοση τέταρτη, Ἀθήνα 2014.
•    Ἡ Καινὴ Διαθήκη, Κείμενον καὶ ἑρμηνευτικὴ ἀπόδοσις ὑπὸ Ἰωάννου Κολιτσάρα, ἐκδόσεις ἀδελφότητος θεολόγων «Ἡ Ζωή», ἔκδοση τριακοστὴ τρίτη, Ἀθήνα 2009.
•    http://users.sch.gr/aiasgr/Palaia Diathikh/Biblia/Palaia Diathikh.htm
•    http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh Diathikh/Biblia/Kainh Diathikh.htm