Ἅγιος Ἀμβρόσιος Μεδιολάνων: ὁ ἀσυμβίβαστος Ἐπίσκοπος
Λάμπρου Κ. Σκόντζου Θεολόγου – Καθηγητοῦ
Γεννήθηκε περὶ τὸ 340 στὴν πόλη Τρέβηρα τῆς Γερμανίας. Ὁ πατέρας του ὀνομαζόταν Ἀμβρόσιος καὶ ἦταν ἔνθερμος χριστιανὸς καὶ ἀνῆκε σὲ εὐγενῆ οἰκογένεια. Μάλιστα ἡ οἰκογένειά του εἶχε καταλάβει ὕπατα πολιτικὰ ἀξιώματα.
Ὁ ἴδιος ἦταν διοικητὴς τῆς Γαλλίας. Ὅταν πέθανε ὁ πατέρας του ἦταν ἀκόμη παιδὶ καὶ ἡ μητέρα του ἐγκαταστάθηκε στὴ Ρώμη, ὅπου ἀφιερώθηκε στὴν ἐπιμέλεια τοῦ παιδιοῦ της. Εἶχε τὴν εὐχέρεια νὰ τοῦ δώσει σπουδαία μόρφωση, μὰ περισσότερο ἀπὸ τὴν κοσμικὴ γνώση φρόντισε νὰ τὸν μορφώσει πνευματικά. Τὸν κατήχησε στὴν χριστιανικὴ πίστη καὶ τοῦ δίδαξε τὶς χριστιανικὲς ἀρετές.
Ὁ Ἀμβρόσιος ἔδειξε ἀσυνήθιστη ἐπιμέλεια καὶ ἐπίδοση στὶς σπουδές του. Σπούδασε λατινικὴ καὶ ἑλληνικὴ φιλολογία, φιλοσοφία καὶ νομική. Παράλληλα ἀναδείχτηκε ἄρτια προσωπικότητα, στολισμένος μὲ ἦθος, σεμνότητα, πραότητα καὶ σοβαρότητα. Ξεχώριζε ἀπὸ τοὺς συμμαθητές του εἰδωλολάτρες, οἱ ὁποῖοι ἦταν βουτηγμένοι στὴν ἀκολασία καὶ στὶς ἀσέλγειες.
Μετὰ τὴν ὁλοκλήρωση τῶν σπουδῶν του ἐγκαταστάθηκε στὰ Μεδιόλανα, μιὰ σημαντικὴ πόλη τῆς αὐτοκρατορίας. Ἄρχισε τὴν ἄσκηση τοῦ δικηγορικοῦ ἐπαγγέλματος, ἀναδεικνυόμενος γρήγορα σὲ λαμπρὸς ρήτορας. Ταυτόχρονα ἔγινε γνωστὸς καὶ γιὰ τὸ ἦθος του, γενόμενος ἀγαπητὸς ἀπὸ τοὺς κατοίκους των Μεδιολάνων.
Λίγο μετὰ ὁ αὐτοκράτορας τῆς Δύσεως Οὐαλεντιανὸς ἐκτιμῶντας τὶς ἱκανότητές του καὶ τὸ ἦθος του τὸν διόρισε διοικητὴ τῶν ἐπαρχιῶν Λιγυρίας καὶ Αἰμιλίας, μὲ ἕδρα τα Μεδιόλανα. Ἀπὸ τὴ νέα ὑψηλὴ κυβερνητική του θέση ὁ Ἀμβρόσιος ἀναδείχθηκε ὄχι μόνο ἱκανότατος, ὥστε δικαίωσε τὴν ἐπιλογὴ τοῦ αὐτοκράτορα, ἀλλὰ καὶ δίκαιος καὶ φιλόστοργος ἡγέτης, ἀποδίδοντας δικαιοσύνη καὶ ἀνακουφίζοντας τοὺς ἔχοντας ἀνάγκη. Ὡς αὐτοκρατορικὸς ἀξιωματοῦχος ἀγαπήθηκε ἀπὸ τὸ λαὸ καὶ ἔχαιρε μεγάλης ἐκτιμήσεως.
Παράλληλα μὲ τὰ πολιτικά του καθήκοντα, ἀσχολοῦνταν καὶ μὲ τὰ ἐκκλησιαστικὰ πράγματα. Τὰ χρόνια ἐκεῖνα ἡ Ἐκκλησία σπαρασσόταν ἀπὸ ἔριδες καὶ διαιρέσεις, τὶς ὁποῖες προκαλοῦσαν οἱ αἱρετικοὶ ἀρειανοί. Μετὰ τὸ θάνατο τοῦ ὀρθοδόξου Ἐπισκόπου των Μεδιολάνων, οἱ ὁμάδες των ἀρειανὼν ἐπιχείρησαν νὰ καταλάβουν τὸ ἐπισκοπεῖο καὶ νὰ χειροτονήσουν δικό τους ἐπίσκοπο.
Οἱ ὀρθόδοξοι ἐπίσκοποι βρισκόταν σὲ ἀμηχανία καὶ δύσκολη θέση, λόγῳ τῆς ἔκρυθμης κατάστασης, ἡ ὁποία ἔμελλε νὰ προκαλέσει ταραχὲς καὶ συγκρούσεις. Ὁ διοικητὴς Ἀμβρόσιος, βλέποντας τὴν δύσκολη κατάσταση, κατέβηκε στὴν ἀγορά, ὅπου ἦταν συγκεντρωμένοι οἱ ὀρθόδοξοι.
Τότε ἕνα μικρὸ παιδί, ἀπὸ θεία ἔμπνευση, φώναξε ἀπὸ τὸ πλῆθος: «Ὁ Ἀμβρόσιος γενέσθω ἐπίσκοπος»! Τότε ἄρχισε νὰ ἐπαναλαμβάνει τὴ φράση τὸ πλῆθος! Ὁ Ἀμβρόσιος, ὁ ὁποῖος βρέθηκε στὴν ἀγορὰ νὰ ἐπιβάλλει τὴν τάξη, ἐξελέγη ἐπίσκοπος καὶ μάλιστα, χωρὶς νὰ εἶναι ἀκόμα βαπτισμένος χριστιανός, ἀλλὰ ἀνῆκε στὴν τάξη τῶν κατηχουμένων, ἀφοῦ τὴν ἐποχὴ ἐκεῖνοι βαπτίζονταν, κατὰ κανόνα, ὡς ἐνήλικες!
Ὁ Ἀμβρόσιος σάστισε. Ἀλλὰ θεώρησε τὶς κραυγές του πλῆθος ὡς κλήση ἀπὸ τὸ Θεὸ νὰ ἀναλάβει ἄλλη διακονία, ἐκκλησιαστική, ἀσύγκριτα ἀνώτερη ἀπὸ τὴν πολιτική.
Ἀναγκάστηκε νὰ δεχτεῖ τὴ θέληση τοῦ λαοῦ. Ἔτσι ἀμέσως ζήτησε νὰ βαπτισθεῖ καὶ σὲ ὀκτὼ ἡμέρες χειροτονήθηκε διάκονος καὶ πρεσβύτερος. Ἀκολούθως τὴν 7η Δεκεμβρίου τοῦ 364 χειροτονήθηκε ἐπίσκοπος καὶ ἐνθρονίστηκε στὸ θρόνο των Μεδιολάνων.
Πρώτη του ἐνέργεια ἦταν νὰ ἀπαλλαγεῖ ἀπὸ τὴ μεγάλη περιουσία του, τὴν ὁποία μοίρασε στοὺς φτωχοὺς καὶ τὸ μόνο ποὺ κράτησε ἦταν τὰ ἐνδύματά του καὶ τὰ βιβλία του. Ἐργάστηκε δραστήρια γιὰ τὴν ἀνόρθωση τῆς τοπικῆς ἐκκλησίας του.
Ὑπῆρξε σεμνὸς καὶ ἔνθερμος λειτουργός. Ἄφθαστος κήρυκας τοῦ θείου λόγου, ὁ ὁποῖος συνέπαιρνε τὰ πλήθη, ποὺ συνέρρεαν νὰ τὸν ἀκούσουν.
Ἐνίσχυσε τὴν ἱεραποστολὴ καὶ μετέστρεψε στὴν Ὀρθοδοξία χιλιάδες αἱρετικοὺς καὶ εἰδωλολάτρες. Ταυτόχρονα ἄσκησε πρωτόγνωρο γιὰ τὴν περιοχὴ φιλανθρωπικὸ ἔργο. Ἔγινε ὁ στοργικὸς πατέρας ὅλων τῶν κατοίκων τῆς ἐπισκοπικῆς του περιφέρειας, ἀνεξάρτητα ἂν ἦταν χριστιανοὶ ἢ ἐκτὸς τῆς Ἐκκλησίας. Ἔφτασε κάποτε σὲ σημεῖο νὰ πωλεῖ τὰ ἀντικείμενα τῶν ναῶν γιὰ νὰ ἐλευθερώσει αἰχμαλώτους!
Αὐτὸς ὁ μειλίχιος καὶ πρᾶος ἄνδρας, ὅταν χρειαζόνταν, γινόταν ἄτεγκτος ἐλεγκτής. Κάποτε ἡ χήρα τοῦ αὐτοκράτορα Ἰουλίνη, ἡ ὁποία συμπαθοῦσε τους ἀρειανούς, τὸ 385, ζήτησε μέσῳ τοῦ υἱοῦ τῆς Οὐαλεντιανοῦ Β΄ νὰ παραχωρήσει ὁ Ἀμβρόσιος ναὸ στοὺς ἀρειανούς, ἔξω ἀπὸ τὴν πόλη.
Ὁ ἔνθεος ἐπίσκοπος θεώρησε τὸ αἴτημα προδοσία τῆς Ὀρθοδοξίας, ἀρνούμενος νὰ ἱκανοποιήσει τὸ αὐτοκρατορικὸ αἴτημα!
Ὁ αὐτοκράτορας θεώρησε προσβολὴ τὴν ἄρνησή του καὶ γι’ αὐτὸ ἔστειλε στρατιῶτες, τὴν ὥρα τῆς Θείας Λειτουργίας νὰ συλλάβουν τον Ἀμβρόσιο. Ὁ ἅγιος ἐπίσκοπος ἔμεινε γαλήνιος καὶ ἀτάραχος, ὥστε οἱ στρατιῶτες ἀρνήθηκαν νὰ τὸν συλλάβουν. Καὶ ἐπειδὴ οἱ πιστοὶ προειδοποίησαν μὲ στάση, ὁ αὐτοκράτορας ἀνακάλεσε τὴ διαταγή του.
Ὅμως ἡ ἀσεβὴς βασιλομήτορα ἐπανῆρθε μὲ αἴτημά της, ἕνα χρόνο μετά, γιὰ παραχώρηση ναὸ στοὺς αἱρετικοὺς ἀρειανούς. Ὁ Ἀμβρόσιος ἀρνήθηκε καὶ πάλι καὶ ἔλεγξε τὸν αὐτοκράτορα, παρομοιάζοντάς τον μὲ τὸν ἀσεβῆ βασιλιᾶ τοῦ Ἰσραὴλ Ἀχαάβ! Ὁ αὐτοκράτορας ὀργίστηκε καὶ διέταξε τὴ σύλληψη καὶ τὴν ἐξορία τοῦ ἡρωικοῦ καὶ ἀπείθαρχου ἐπισκόπου. Ὁ Ἀμβρόσιος ἔμεινε κλεισμένος στὸ ναό, φρουρούμενος ἀπὸ πιστοὺς χριστιανοὺς γιὰ πολλὲς ἡμέρες.
Ἀλλὰ καὶ πάλι ὁ αὐτοκράτορας ἀνακάλεσε τὴ διαταγή του, μπροστὰ στὴν ἡρωικὴ στάση του Ἀμβροσίου καὶ τὸν κίνδυνο στάσεως ἀπὸ τὸν πιστὸ λαό των Μεδιολάνων.
Ἀλλὰ τὸ γεγονός, ποὺ ἔκαμε γνωστὸ τὸ ἡρωικὸ φρόνημα τοῦ Ἀμβροσίου, ἦταν ὁ δριμὺς ἔλεγχος κατὰ τοῦ αὐτοκράτορα Θεοδοσίου Α΄. Τὸ 390 ἔγινε στάση στὴ Θεσσαλονίκη, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ σκοτωθοῦν ὁ στρατηγὸς τῆς πόλεως καὶ μερικοὶ ἀξιωματικοί του. Ὁ αὐτοκράτορας θύμωσε καὶ ἀποφάσισε νὰ τιμωρήσει σκληρὰ καὶ παραδειγματικὰ τοὺς κατοίκους τῆς Θεσσαλονίκης.
Ἀφοῦ συγκέντρωσε μέγα πλῆθος στὸν ἱππόδρομο, διέταξες γενικὴ σφαγή, ὅπου φονεύτηκαν περισσότεροι ἀπὸ ἑπτὰ χιλιάδες ἀθῶοι πολῖτες. Μετὰ ἀπὸ λίγο καιρὸ βρέθηκε στὰ Μεδιόλανα καὶ μετέβη μὲ τὴν πολυπληθῆ συνοδεία του στὸ μητροπολιτικὸ ναὸ τῆς πόλεως νὰ ἐκκλησιαστεῖ.
Ὁ Ἀμβρόσιος πληροφορήθηκε τὴν προσέλευση τοῦ αὐτοκράτορα, πῆρε τὸ Ἱερὸ Εὐαγγέλιο καὶ τὸν περίμενε στὴ θύρα τοῦ ναοῦ. Ὅταν ἐκεῖνος πλησίασε τὸν ἔλεγξε δριμύτατα γιὰ τὸ ἀποτρόπαιο ἔγκλημά του καὶ τοῦ ἀπαγόρευσε τὴν εἴσοδο στὸ ναό! Τοῦ ζήτησε νὰ μετανοήσει εἰλικρινὰ καὶ νὰ ζητήσει δημόσια συγνώμη γιὰ τὸ κρῖμα του! Μάλιστα δὲ τὸν συγκατάλεξε μεταξὺ τῶν μετανοούντων!
Ὅλοι περίμεναν νὰ ὀργιστεῖ ὁ αὐτοκράτορας καὶ νὰ δώσει διαταγὴ γιὰ τὴν τιμωρία τοῦ ἐπισκόπου, ὁ ὁποῖος τόλμησε νὰ ἐναντιωθεῖ στὸν πανίσχυρο ἡγεμόνα καὶ νὰ τὸν ταπεινώσει δημόσια μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο. Ἀλλὰ ὁ ἡρωικὸς ἔλεγχος τοῦ Ἀμβροσίου λειτούργησε λυτρωτικὰ στὴν ψυχὴ τοῦ αὐτοκράτορα. Ἄρχισε νὰ συνειδητοποιεῖ τὸ μεγάλο ἁμάρτημά του, νὰ τρέμει σύγκορμα καὶ νὰ κλαίει μὲ λυγμούς. Ὁ Ἀμβρόσιος τοῦ ἐπέβαλε ἐπιτήμιο ὀκτάμηνης ἀποχῆς ἀπὸ τὴ Θεία Εὐχαριστία. Τὸν κοινώνησε τὰ Χριστούγεννα, ὕστερα ἀπὸ δημόσια ἐξομολόγηση!
Ὁ Ἀμβρόσιος ἀπαγόρευσε καὶ τὴν παραμονὴ καὶ κοινωνία τῶν βασιλέων μέσα στὸ Ἱερὸ Βῆμα, δείχνοντας τὴν ἀνωτερότητα τῆς ἱερατικῆς ἐξουσίας, ἡ ὁποία πηγάζει ἀπὸ τὸ Θεό.
Πολὺ σημαντικό, καὶ πρωτοπόρο γιὰ τὴν ἐποχή του, ὑπῆρξε τὸ αἴτημα τοῦ Ἀμβροσίου ἀπὸ τὸν αὐτοκράτορα Γρατιανό, νὰ μὴν ἐκτελοῦνται οἱ κατάδικοι ἀμέσως μετὰ τὴ δίκη, ἀλλὰ μετὰ τὴν παρέλευση μηνός, ὥστε νὰ ἀποδεικνύεται ὄντως ἡ ἐνοχή τους.
Ὁ Ἀμβρόσιος ὑπῆρξε μέγας προστάτης τῆς Ὀρθοδοξίας. Ἔλαβες μέρος στὴ Σύνοδο τῆς Ἀκυληίας, ὅπου καταδικάστηκαν καὶ καθαιρέθηκαν οἱ ἀρειανοὶ ἐπίσκοποι Παλλάδιος καὶ Σεκουδιανός. Τὸ 382 προήδρευσε Συνόδου στὰ Μεδιόλανα, ὅπου καταδικάστηκε ἡ αἵρεση τοῦ Ἀπολλιναρίου. Ἔλαβε ἐπίσης μέρος σὲ Σύνοδο στὴ Ρώμη καὶ τὸ 391 στὴ Σύνοδο τῆς Καπούης.
Τεράστιο ὑπῆρξε καὶ τὸ συγγραφικὸ ἔργο του. Διασώθηκαν περισσότερα ἀπὸ εἰκοσιπέντε περισπούδαστα θεολογικά του ἔργα καὶ ἐνενῆντα μία ἐπιστολές, τὰ ὁποῖα ἀποπνέουν ἄρωμα βαθειᾶς θεολογικῆς σκέψεως.
Ἀναδείχτηκε ἐπίσης καὶ μεγάλος ἐκκλησιαστικὸς ρήτορας καὶ ὑμνογράφος. Πάμπολλοι ὕμνοι του χρησιμοποιοῦνται ὡς τὰ σήμερα ἀπὸ τοὺς δυτικούς. Ὁ γνωστός μας ὕμνος, ὁ ὁποῖος ψάλλεται κατὰ τὴν ὥρα τοῦ καθαγιασμοῦ τῶν Τιμίων Δώρων «Σὲ ὑμνοῦμεν, σὲ εὐλογοῦμεν, σὲ εὐχαριστοῦμεν, Κύριε, καὶ δεόμεθά σου ὁ Θεὸς ἡμῶν», ἀνήκει σ’ αὐτόν.
Οἱ ἀδιάκοποι ἀγῶνες του, οἱ κόποι του καὶ ὁ ἀσκητισμός του, κλόνισαν τὴν ὑγεία του. Ἀσθένησε καὶ κοιμήθηκε εἰρηνικὰ τὴν Μεγάλη Παρασκευή, 4 Ἀπριλίου 397, ὕστερα ἀπὸ 23 χρόνια ἀρχιερατείας.
Ἡ κηδεία του ἔγινε ἀνήμερα τοῦ Πάσχα, στὴν ὁποία συμμετεῖχαν ὅλοι οἱ κάτοικοι τῶν Μεδιολάνων, ὀρθόδοξοι, ἀρειανοὶ καὶ εἰδωλολάτρες, διότι ὁ ἔνθεος ἐπίσκοπος ὑπῆρξε ὁ πατέρας, ὁ προστάτης καὶ ὁ εὐεργέτης ὅλων!
Συγκαταλέγεται στοὺς Μεγάλους Πατέρες καὶ διδασκάλους τῆς Ἐκκλησίας μας.
Ἡ μνήμη του τιμᾶται στὶς 7 Δεκεμβρίου
Ἀπολυτίκιον (Ἦχος δ’. Ταχὺ προκατάλαβε)
Ὡς θεῖος διδάσκαλος καὶ ἱεράρχης σοφός, δογμάτων ἀκρίβειαν μυσταγωγεῖς τοὺς πιστούς, Ἀμβρόσιε ὅσιε· λύεις αἱρετιζόντων τὴν ἀχλὺν τοῖς σοῖς λόγοις· φαίνεις τῆς εὐσεβείας τὴν θεόσδοτον χάριν· ἐν ᾗ τούς σὲ γεραίροντας συντήρει ἀπήμονας.
Ἀπολυτίκιο ἀπό youtube.com/@orthodoxmusic-8948
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου