Κ. Γ. Παπαδημητρακόπουλος
Ναί, ἡ ἐρώτηση εἶναι… ἀνάποδη,
καλοί μου φίλοι! Δὲν ρωτᾶμε, ἂν
ἔχεις δικαιώματα, γιατί εἶναι ἀπόλυτα βέβαια πὼς αὐτὰ ὑπάρχουν.
Μιλᾶμε γιὰ τὰ καθήκοντα. Γιὰ τὸ
ἂν ἔχεις καθήκοντα. Καὶ θὰ δεῖς
γιατί…
Πρῶτα – πρῶτα ἡ λέξη αὐτὴ προέρχεται ἀπ’ τὸ ρῆμα «καθήκω», ποὺ σημαίνει ἁρμόζω. Ἄρα καθῆκον δὲν εἶναι τίποτ᾽ ἄλλο, παρ᾽ αὐτό, ποὺ ἁρμόζει νὰ κάνει κάποιος. Ποὺ ἐπιβάλλεται νὰ γίνει. Γι’ αὐτὸ καὶ καθῆκον σημαίνει τελικὰ ὑποχρέωση!
Νὰ γιατί δὲν μᾶς ἀρέσουν τὰ καθήκοντα καὶ γιατί δὲν ἀκούγονται εὐχάριστα. Μιλεῖστε μας γιὰ δικαιώματα νὰ σᾶς παραδεχτοῦμε. Νὰ σᾶς κάνουμε φίλους μας. Νὰ σᾶς ἀκούσουμε ὅσο θέλετε. Μὲ τὶς ὧρες…
Ἐκτὸς κι ἂν πρόκειται γιὰ τὶς ὑποχρεώσεις τῶν ἄλλων σέ μᾶς. Γιὰ τὰ καθήκοντά τους ἀπέ- ναντί μας. Τότε μάλιστα! «Μὴ καταπατᾶτε τὰ δικαιώματά μας» καὶ «νόμος εἶναι τὸ δίκιο (= δικαίωμα) τοῦ ἐργάτη». Γιατί ὄχι καὶ τοῦ μαθητῆ, τοῦ φοιτητῆ, τοῦ συζύγου, τοῦ πολίτη, τοῦ…
Αὐτὰ δὲν εἶναι τὰ βαρύγδουπα συνθήματα τοῦ καιροῦ μας; Ποιὸς μίλησε μὲ τέτοιο πάθος καὶ τὶς γροθιὲς ψηλὰ γιά… καθήκοντα; Οἱ ἐργοδότες μιλᾶνε γιὰ τὶς ὑποχρεώσεις τῶν ἐργαζομένων, οἱ συνδικαλιστὲς γιὰ τὶς ὑποχρεώσεις τῶν ἐργοδοτῶν.
Κανένας ἐργοδότης δὲν εἶπε πρῶτα γιὰ τὶς ὑποχρεώσεις τὶς δικές του κι ὕστερα γιὰ τὶς ὑποχρεώσεις τῶν ἄλλων, ὅπως καὶ δὲν τὸ ἔκανε αὐτὸ κανένας ἐργαζόμενος. Ἀλλὰ τὸ ἴδιο δὲν συμβαίνει μεταξὺ πολιτείας καὶ πολίτη, γονιοῦ καὶ παιδιοῦ, καθηγητῆ καὶ μαθητῆ, μεταξὺ συζύγων, ἀδερφῶν, φίλων, γειτόνων;
Καθῆκον καὶ δικαίωμα δὲν εἶναι παρὰ τὰ δύο κουπιὰ τῆς ἴδιας βάρκας. Μὲ τὸ ἕνα, κινώντας μόνο τὸ ἕνα, δὲν φθάνει κανεὶς πουθενά. Τὸ πολὺ – πολὺ ἡ βάρκα νὰ πηγαίνει γύρω – γύρω! Καὶ σκεφθεῖτε αὐτὸ νὰ γίνεται καὶ στὶς φουρτοῦνες, ποὺ ὁπωσδήποτε ὑπάρχουν στὴ ζωή. Ἂς τὸ ποῦμε καὶ διαφορετικά.
Τὰ δικαιώματά μας δὲν εἶναι οἱ ὑποχρεώσεις κάποιων ἄλλων σ’ ἐμᾶς; Ἄν λοιπόν ἐκεῖνοι δὲν κάνουν τὸ καθῆκον τους ἀπέναντί μας, πῶς θὰ ἔχουμε ὑλοποιημένα τὰ δικαιώματά μας; Εἶναι ἁπλό! Γι’ αὐτὸ ὅλοι πρέπει ν’ ἀρχίζουμε ἀπ’ τὰ καθήκοντα πρῶτα.
Καὶ πόσα θὰ ἄλλαζαν, γιά μᾶς καὶ τοὺς ἄλλους, γιὰ τὴν κοινωνία ὅλη, ἂν ἀρχίζαμε ὅλοι ἀπ’ τὰ καθήκοντα! Κι ὅπως ποτὲ δὲν τελειώνουν τὰ δικαιώματα, τὸ ἴδιο δὲν τελειώνουν καὶ τὰ καθήκοντα. «Δὲν ὑπάρχει στιγμὴ χωρὶς καθῆκον», ἔλεγε ὁ Κικέρων.
Ὁπωσδήποτε ἡ ἐκπλήρωση τοῦ καθήκοντος εἶναι δύσκολη. Πολλὲς φορὲς μάλιστα εἶναι πάρα πολὺ δύσκολη, καὶ μοιάζει ἀκατόρθωτη. Γι’ αὐτὸ κι εὔκολα ζητᾶμε τὰ δικαιώματα, ἐνῶ ἀποφεύγουμε τὰ καθήκοντα. Εἶναι δικαιολογημένο!
Ἔλεγε ὑπέροχα ὁ Φρανουσὰ Μωριάκ: «Τὸ καθῆκον μας εἶναι ὁ σταυρὸς στὰ μέτρα μας, κομμένος εἰδικὰ γιὰ τὸν καθένα μας. Μὲ αὐτὸν τὸν σταυρὸ γεννηθήκαμε. Πάνω σ’ αὐτὸν πεθαίνουμε». Πράγματι αὐτὸ εἶναι τὸ καθῆκον μας. Ὁ μεγαλειώδης Σταυρός μας!
Ἆραγε ποιὰ εἶναι ἡ μεγαλύτερη ἱκανοποίηση καὶ χαρά; Ἀπὸ ἕνα ἐκπληρωμένο καθῆκον ἢ ἀπὸ κάποιο διαφυλαγμένο δικαίωμα; Ἡ ἀπάντηση εἶναι ἡ ἴδια, ποὺ μπορεῖ νὰ δώσει κανεὶς καὶ στὸ ἐρώτημα. «Νὰ δίνει κανεὶς ἢ νὰ παίρνει;».
Πάντως ὁ Χριστὸς σ’ αὐτὸ τὸ τελευταῖο ἀπάντησε ὡς ἑξῆς: «Διδόναι μᾶλλον ἢ λαμβάνειν» (Πράξ. 20, 35). Δηλαδή, εἶναι εὐτυχέστερο νὰ δίνει κανεὶς παρὰ νὰ παίρνει κι ὅταν ἀκόμη αὐτὸ τὸ δικαιοῦται! Φαίνεται πὼς γιὰ τοῦτο τὸν λόγο εἶπαν: «Δὲν ὑπάρχει ἄλλη εὐτυχία παρὰ μόνον μία. Τὸ καθῆκον»!
Καὶ πὼς «τὸ καθῆκον μᾶς βοηθάει νὰ κάνουμε πράγματα σωστά, ἡ δὲ ἀγάπη μᾶς ἐμπνέει νὰ τὰ κάνουμε ὡραῖα». Ἡ χαρὰ καὶ ἡ ἱκανοποίηση ἀπ’ τὴν ἐκπλήρωση τῶν καθηκόντων μας φαίνεται καὶ ἀπὸ τοῦτο τὸ λόγο τοῦ Β. Οὐγκώ: «Ὅταν τελειώσεις τὸ καθημερινό σου καθῆκον, πήγαινε νὰ κοιμηθεῖς μὲ εἰρήνη. Ὁ Θεὸς ξαγρυπνᾶ καὶ σὲ φροντίζει»!
Καὶ πότε ἐπιτελοῦμε τὸ καθῆκον μας; Ὅταν βέβαια σηκώνουμε στὸν Σταυρό μας. Καὶ τὸ σήκωμα τοῦ Σταυροῦ μας δὲν εἶναι ἄλλο ἀπ’ αὐτὸ ποὺ ἐλέχθη: «Τὸ καθῆκον σου τὸ ἐπιτελεῖς στὸ ἀκέραιο ὅταν πράττεις ὅσα πρέπει, ὅπως πρέπει, ὅσο πρέπει κι ὅταν πρέπει». Ἂς ἔχουμε ὑπόψη μας καὶ τοῦτο: «Τὸ νὰ εἶσαι δίκαιος εἶναι καθῆκον».
Δίκαιος, πρῶτα καὶ πάνω ἀπ’ ὅλα, εἶναι βέβαια ὁ ἅγιος. Ἑπομένως ἔχουμε καθῆκον, κι αὐτὸ εἶναι τὸ ὕψιστο καθῆκον μας μάλιστα, νὰ γινόμαστε ἅγιοι. Ἕνα καθῆκον καθημερινὸ καὶ ὡς τὸ τέλος τοῦ βίου μας…
Κάνει ἐντύπωση τοῦτος ὁ λόγος: «Τὸ καθῆκον μᾶς φωνάζει καὶ ὁ πειρασμὸς μᾶς ψιθυρίζει». Συμβαίνει αὐτὸ γιατί φαίνεται πὼς εἴμαστε πολὺ βαρήκοοι στὰ καθήκοντα! Νὰ γιατί ἔλεγε ὁ Κικέρων: «Ὅταν φωνάζει τὸ καθῆκον, βρίσκονται πολλοὶ βαρήκοοι»!
Καὶ τὸ παράδοξο ποιὸ εἶναι; Ἐνῶ ὁ πειρασμὸς ἁπλῶς μᾶς ψιθυρίζει, τελικὰ ἐμεῖς ἀκοῦμε καὶ ὑποκύπτουμε στὸν πειρασμό! Ποὺ ἐπὶ τῆς οὐσίας τί κάνει αὐτὸς ὁ πειρασμός; Μᾶς λέει νὰ μὴ κάνουμε τὸν καθῆκον μας, δηλαδὴ νὰ μὴ σηκώνουμε τὸν Σταυρό μας!
Ὁ Ἐπίκτητος ἔλεγε: «Ἂς μὴ σὲ ἀποτρέπουν ἀπ’ τὸ καθῆκον, τὰ ἀνόητα σχόλια τῶν ἀνθρώπων». Ἂχ αὐτὰ τὰ «ἔτσι κάνουν ὅλοι» καὶ «τί θὰ ποῦν οἱ ἄλλοι;»! Τί ἄλλο εἶναι αὐτά, παρὰ μία ἄλλη τακτική τοῦ πειρασμοῦ;
Λοιπόν, παιδιά, ἐμεῖς … ἔχουμε καθήκοντα; Ὄχι; Συγνώμη, ἀλλὰ δὲν ἔχουμε δικαίωμα νὰ μὴ ἔχουμε… καθήκοντα!
Κ. Γ. Παπαδημητρακόπουλος
Ὀρθόδοξος Τύπος ἀρ. φύλ. 2013 7 Μαρτίου 2014
Πρῶτα – πρῶτα ἡ λέξη αὐτὴ προέρχεται ἀπ’ τὸ ρῆμα «καθήκω», ποὺ σημαίνει ἁρμόζω. Ἄρα καθῆκον δὲν εἶναι τίποτ᾽ ἄλλο, παρ᾽ αὐτό, ποὺ ἁρμόζει νὰ κάνει κάποιος. Ποὺ ἐπιβάλλεται νὰ γίνει. Γι’ αὐτὸ καὶ καθῆκον σημαίνει τελικὰ ὑποχρέωση!
Νὰ γιατί δὲν μᾶς ἀρέσουν τὰ καθήκοντα καὶ γιατί δὲν ἀκούγονται εὐχάριστα. Μιλεῖστε μας γιὰ δικαιώματα νὰ σᾶς παραδεχτοῦμε. Νὰ σᾶς κάνουμε φίλους μας. Νὰ σᾶς ἀκούσουμε ὅσο θέλετε. Μὲ τὶς ὧρες…
Ἐκτὸς κι ἂν πρόκειται γιὰ τὶς ὑποχρεώσεις τῶν ἄλλων σέ μᾶς. Γιὰ τὰ καθήκοντά τους ἀπέ- ναντί μας. Τότε μάλιστα! «Μὴ καταπατᾶτε τὰ δικαιώματά μας» καὶ «νόμος εἶναι τὸ δίκιο (= δικαίωμα) τοῦ ἐργάτη». Γιατί ὄχι καὶ τοῦ μαθητῆ, τοῦ φοιτητῆ, τοῦ συζύγου, τοῦ πολίτη, τοῦ…
Αὐτὰ δὲν εἶναι τὰ βαρύγδουπα συνθήματα τοῦ καιροῦ μας; Ποιὸς μίλησε μὲ τέτοιο πάθος καὶ τὶς γροθιὲς ψηλὰ γιά… καθήκοντα; Οἱ ἐργοδότες μιλᾶνε γιὰ τὶς ὑποχρεώσεις τῶν ἐργαζομένων, οἱ συνδικαλιστὲς γιὰ τὶς ὑποχρεώσεις τῶν ἐργοδοτῶν.
Κανένας ἐργοδότης δὲν εἶπε πρῶτα γιὰ τὶς ὑποχρεώσεις τὶς δικές του κι ὕστερα γιὰ τὶς ὑποχρεώσεις τῶν ἄλλων, ὅπως καὶ δὲν τὸ ἔκανε αὐτὸ κανένας ἐργαζόμενος. Ἀλλὰ τὸ ἴδιο δὲν συμβαίνει μεταξὺ πολιτείας καὶ πολίτη, γονιοῦ καὶ παιδιοῦ, καθηγητῆ καὶ μαθητῆ, μεταξὺ συζύγων, ἀδερφῶν, φίλων, γειτόνων;
* * *
Καθῆκον καὶ δικαίωμα δὲν εἶναι παρὰ τὰ δύο κουπιὰ τῆς ἴδιας βάρκας. Μὲ τὸ ἕνα, κινώντας μόνο τὸ ἕνα, δὲν φθάνει κανεὶς πουθενά. Τὸ πολὺ – πολὺ ἡ βάρκα νὰ πηγαίνει γύρω – γύρω! Καὶ σκεφθεῖτε αὐτὸ νὰ γίνεται καὶ στὶς φουρτοῦνες, ποὺ ὁπωσδήποτε ὑπάρχουν στὴ ζωή. Ἂς τὸ ποῦμε καὶ διαφορετικά.
Τὰ δικαιώματά μας δὲν εἶναι οἱ ὑποχρεώσεις κάποιων ἄλλων σ’ ἐμᾶς; Ἄν λοιπόν ἐκεῖνοι δὲν κάνουν τὸ καθῆκον τους ἀπέναντί μας, πῶς θὰ ἔχουμε ὑλοποιημένα τὰ δικαιώματά μας; Εἶναι ἁπλό! Γι’ αὐτὸ ὅλοι πρέπει ν’ ἀρχίζουμε ἀπ’ τὰ καθήκοντα πρῶτα.
Καὶ πόσα θὰ ἄλλαζαν, γιά μᾶς καὶ τοὺς ἄλλους, γιὰ τὴν κοινωνία ὅλη, ἂν ἀρχίζαμε ὅλοι ἀπ’ τὰ καθήκοντα! Κι ὅπως ποτὲ δὲν τελειώνουν τὰ δικαιώματα, τὸ ἴδιο δὲν τελειώνουν καὶ τὰ καθήκοντα. «Δὲν ὑπάρχει στιγμὴ χωρὶς καθῆκον», ἔλεγε ὁ Κικέρων.
* * *
Ὁπωσδήποτε ἡ ἐκπλήρωση τοῦ καθήκοντος εἶναι δύσκολη. Πολλὲς φορὲς μάλιστα εἶναι πάρα πολὺ δύσκολη, καὶ μοιάζει ἀκατόρθωτη. Γι’ αὐτὸ κι εὔκολα ζητᾶμε τὰ δικαιώματα, ἐνῶ ἀποφεύγουμε τὰ καθήκοντα. Εἶναι δικαιολογημένο!
Ἔλεγε ὑπέροχα ὁ Φρανουσὰ Μωριάκ: «Τὸ καθῆκον μας εἶναι ὁ σταυρὸς στὰ μέτρα μας, κομμένος εἰδικὰ γιὰ τὸν καθένα μας. Μὲ αὐτὸν τὸν σταυρὸ γεννηθήκαμε. Πάνω σ’ αὐτὸν πεθαίνουμε». Πράγματι αὐτὸ εἶναι τὸ καθῆκον μας. Ὁ μεγαλειώδης Σταυρός μας!
* * *
Ἆραγε ποιὰ εἶναι ἡ μεγαλύτερη ἱκανοποίηση καὶ χαρά; Ἀπὸ ἕνα ἐκπληρωμένο καθῆκον ἢ ἀπὸ κάποιο διαφυλαγμένο δικαίωμα; Ἡ ἀπάντηση εἶναι ἡ ἴδια, ποὺ μπορεῖ νὰ δώσει κανεὶς καὶ στὸ ἐρώτημα. «Νὰ δίνει κανεὶς ἢ νὰ παίρνει;».
Πάντως ὁ Χριστὸς σ’ αὐτὸ τὸ τελευταῖο ἀπάντησε ὡς ἑξῆς: «Διδόναι μᾶλλον ἢ λαμβάνειν» (Πράξ. 20, 35). Δηλαδή, εἶναι εὐτυχέστερο νὰ δίνει κανεὶς παρὰ νὰ παίρνει κι ὅταν ἀκόμη αὐτὸ τὸ δικαιοῦται! Φαίνεται πὼς γιὰ τοῦτο τὸν λόγο εἶπαν: «Δὲν ὑπάρχει ἄλλη εὐτυχία παρὰ μόνον μία. Τὸ καθῆκον»!
Καὶ πὼς «τὸ καθῆκον μᾶς βοηθάει νὰ κάνουμε πράγματα σωστά, ἡ δὲ ἀγάπη μᾶς ἐμπνέει νὰ τὰ κάνουμε ὡραῖα». Ἡ χαρὰ καὶ ἡ ἱκανοποίηση ἀπ’ τὴν ἐκπλήρωση τῶν καθηκόντων μας φαίνεται καὶ ἀπὸ τοῦτο τὸ λόγο τοῦ Β. Οὐγκώ: «Ὅταν τελειώσεις τὸ καθημερινό σου καθῆκον, πήγαινε νὰ κοιμηθεῖς μὲ εἰρήνη. Ὁ Θεὸς ξαγρυπνᾶ καὶ σὲ φροντίζει»!
* * *
Καὶ πότε ἐπιτελοῦμε τὸ καθῆκον μας; Ὅταν βέβαια σηκώνουμε στὸν Σταυρό μας. Καὶ τὸ σήκωμα τοῦ Σταυροῦ μας δὲν εἶναι ἄλλο ἀπ’ αὐτὸ ποὺ ἐλέχθη: «Τὸ καθῆκον σου τὸ ἐπιτελεῖς στὸ ἀκέραιο ὅταν πράττεις ὅσα πρέπει, ὅπως πρέπει, ὅσο πρέπει κι ὅταν πρέπει». Ἂς ἔχουμε ὑπόψη μας καὶ τοῦτο: «Τὸ νὰ εἶσαι δίκαιος εἶναι καθῆκον».
Δίκαιος, πρῶτα καὶ πάνω ἀπ’ ὅλα, εἶναι βέβαια ὁ ἅγιος. Ἑπομένως ἔχουμε καθῆκον, κι αὐτὸ εἶναι τὸ ὕψιστο καθῆκον μας μάλιστα, νὰ γινόμαστε ἅγιοι. Ἕνα καθῆκον καθημερινὸ καὶ ὡς τὸ τέλος τοῦ βίου μας…
Κάνει ἐντύπωση τοῦτος ὁ λόγος: «Τὸ καθῆκον μᾶς φωνάζει καὶ ὁ πειρασμὸς μᾶς ψιθυρίζει». Συμβαίνει αὐτὸ γιατί φαίνεται πὼς εἴμαστε πολὺ βαρήκοοι στὰ καθήκοντα! Νὰ γιατί ἔλεγε ὁ Κικέρων: «Ὅταν φωνάζει τὸ καθῆκον, βρίσκονται πολλοὶ βαρήκοοι»!
Καὶ τὸ παράδοξο ποιὸ εἶναι; Ἐνῶ ὁ πειρασμὸς ἁπλῶς μᾶς ψιθυρίζει, τελικὰ ἐμεῖς ἀκοῦμε καὶ ὑποκύπτουμε στὸν πειρασμό! Ποὺ ἐπὶ τῆς οὐσίας τί κάνει αὐτὸς ὁ πειρασμός; Μᾶς λέει νὰ μὴ κάνουμε τὸν καθῆκον μας, δηλαδὴ νὰ μὴ σηκώνουμε τὸν Σταυρό μας!
Ὁ Ἐπίκτητος ἔλεγε: «Ἂς μὴ σὲ ἀποτρέπουν ἀπ’ τὸ καθῆκον, τὰ ἀνόητα σχόλια τῶν ἀνθρώπων». Ἂχ αὐτὰ τὰ «ἔτσι κάνουν ὅλοι» καὶ «τί θὰ ποῦν οἱ ἄλλοι;»! Τί ἄλλο εἶναι αὐτά, παρὰ μία ἄλλη τακτική τοῦ πειρασμοῦ;
* * *
Λοιπόν, παιδιά, ἐμεῖς … ἔχουμε καθήκοντα; Ὄχι; Συγνώμη, ἀλλὰ δὲν ἔχουμε δικαίωμα νὰ μὴ ἔχουμε… καθήκοντα!
Κ. Γ. Παπαδημητρακόπουλος
Ὀρθόδοξος Τύπος ἀρ. φύλ. 2013 7 Μαρτίου 2014
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου