Τὰ κτιστὰ φῶτα τοῦ κόσμου καὶ τὸ Ἄκτιστο Φῶς τοῦ Χριστοῦ κατὰ τὸν ἅγιο Γρηγόριο τὸν Παλαμᾶ. Μέρος ΣΤ'. Ἀρχ. Γεώργιος Καψάνης

Τὰ κτιστὰ φῶτα τοῦ κόσμου καὶ τὸ Ἄκτιστο Φῶς τοῦ Χριστοῦ κατὰ τὸν ἅγιο Γρηγόριο τὸν Παλαμᾶ. Μέρος ΣΤ'

Γιὰ τὰ ὑπόλοιπα Μέρη πατῆστε ἐδῶ

Ὅλη αὐτή τήν κίνησι-στάσι τοῦ νοῦ πρός τόν Θεό βοηθεῖ ἡ νοερά καρδιακή προσευχή πού χρησιμοποιεῖ καί τήν εἰσπνοή-ἐκπνοή.  Πρόκειται γιά τήν παραδεδομένη ἤδη ἀπό τούς χρόνους τοῦ ἁγίου Γρηγορίου στό Ἅγιο Ὅρος μέθοδο προσευχῆς.
Μέ τήν εὐχή: «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησόνμε» ἤ «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, Υἱέ τοῦ Θεοῦ, ἐλέησόν με τόν ἁμαρτωλόν», ὁ νοῦς ἐργάζεται τό ἅγιο ὄνομα τοῦ Ἰησοῦ καί βοηθεῖται ἔτσι νά μή περιεργάζεται ὅ,τι δέν εἶναι ὁ Θεός. Τό ὄνομα τοῦ Ἰησοῦ γίνεται τροφή τοῦ νοός.
Μέ τήν εἰσπνοή ἐπίσης κατά τήν ἐκφώνησι τοῦ «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ», τό ἐλαφρό κράτημα τῆς ἀναπνοῆς στήν καρδιά καί τήν ἐκφώνησι τοῦ «ἐλέησόν με τόν ἁμαρτωλόν» κατά τήν ἐκπνοή, διευκολύνεται ἡ συναγωγή καί παραμονή τοῦ νοῦ καί τῆς εὐχῆς στήν καρδιά.
Τό σῶμα λαμβάνει κατάλληλο θέσι, ὥστε νά διευκολύνεται ἡ εἴσοδος τοῦ νοῦ στήν καρδιά. Ἡ μέθοδος αὐτή, πού χρειάζεται ἄλλως τε καί πεπειραμένο δάσκαλο γιά νά διδαχθῇ, δέν εἶναι ἀναγκαία ἀλλά βοηθητική καί μάλιστα στούς ἀρχαρίους.

Ὁ Δυτικός Βαρλαάμ εἶχε ἀντίθετες ἀπόψεις ὡς πρός τό θέμα αὐτό. Δέν ἠμποροῦσε νά ἐννοήσῃ πῶς ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου, πού ταξιδεύει ἐκτός αὐτοῦ, εἶναι δυνατόν νά συγκεντρωθῇ εἰς ἑαυτόν καί μάλιστα μέσα στό σῶμα. Κατά τήν πλατωνική ἄλλωστε ἀντίληψι τό σῶμα εἶναι φυλακή τῆς ψυχῆς.
Γιά τό Εὐαγγέλιο ὅμως καί τήν Ὀρθοδοξία τό σῶμα μας εἶναι ναός τοῦ ἐν ἡμῖν Ἁγίου Πνεύματος καί μέλος τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ. Τήν Χάρι λαμβάνουμε μέσα μας μέ τά ἅγια Μυστήρια καί ἅρα μέσα μας ἠμποροῦμε νά ἰδοῦμε τό Ἄκτιστο Φῶς.

Ὁ ἅγιος Γρηγόριος διευκρίνισε ὅτι ὁ νοῦς μας ἔχει οὐσία καί ἐνέργεια. Ἡ οὐσία τοῦ νοῦ συνυφασμένη μέ τό σῶμα ἔχει ὡς κέντρο-ὄχημα τήν καρδιά. Ἡ ἐνέργεια τοῦ νοῦ εὑρίσκεται στόν ἐγκέφαλο. Ἄρα ἡ κυκλική κίνησις τοῦ νοῦ δέν κάνει τίποτε ἄλλο παρά νά ἐπαναφέρῃ τήν ἐνέργεια τοῦ νοῦ στήν οὐσία του καί ἔτσι νά ἑνοποιῇ τόν νοῦ καί τόν ἄνθρωπο καί νά τόν βοηθῇ νά ἐγκαθιστᾷ στό κέντρο τῆς ὑπάρξεώς του τόν Χριστό. Καρδιακή προσευχή σημαίνει προσευχή τοῦ ὅλου ἀνθρώπου ἐκ βαθέων του, ἐκ βάθυτάτου κέντρου τῆς καρδιᾶς.
Τήν καρδιά διεκδικοῦν οἱ δαίμονες. Τήν καρδιά ζητεῖ καί ὁ Θεός.
«Υἱέ μου, δός μοι σήν καρδίαν». Ὅταν στή καρδιά ἐνοικήση τό Φῶς τοῦ Χριστοῦ, ἡ θεία Χάρις δηλαδή, τότε ὁ ὅλος ἄνθρωπος ἁγιάζεται , φωτίζεται, θεώνεται. Αὐτή τήν ἐν ἡσυχίᾳ μυστική καί ἀπόρρητο ἄνοδο πρός τόν Θεόν πρώτη ἐμφήρμοσε καί παρέδωσε στόν κόσμο, κατά τόν ἅγιο Γηγόριο, ἡ Κυρία Θεοτόκος, ὅταν ἐλάτρευε μυστικά τόν Θεόν στά Ἅγια τῶν Ἁγίων. Στόν σπουδαιότατο στά Εἰσόδια τῆς Θεοτόκου λόγο του ὁ ἅγιος Γρηγόριος, πού μετέφρασε ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, λέγει:

«Ταύτας λοιπόν τάς γηΐνας σχέσεις ἀποβαλοῦσα ἡ Παρθένος
ἀπό τήν πρώτην ἀρχήν τῆς ζωῆς της, ἀνεχώρησεν ἀπό τούς
ἀνθρώπους, καί φυγοῦσα τόν ἁμαρτωλόν βίον, ἐδιάλεξε μίαν
ζωήν ἀθεώρητον ἀπό ὅλους ἐνδιατρίβουσα μέσα εἰς τά ἅγια,
εἰς τά ὁποῖα διατελοῦσα ἐλύθη ἀπό κάθε δεσμόν ὑλικόν·
ἀπετίναξε κάθε σχέσιν· ἀνέβη ἐπάνω ἀπό κάθε ἀγάπην ἕως
καί αὐτοῦ τοῦ ἰδίου σώματός της καί οὕτω ἥνωσε τόν νοῦν
της εἰς τόν ἑαυτόν του μέ μία στροφήν καί προσευχήν καί
μέ θείαν καί παντοτεινήν προσευχή· καί διά μέσου αὐτῆς τῆς
στροφῆς τοῦ νοός ἡνώθη ὅλως δι’ ὅλου μέ τόν ἑαυτόν της·
ὑψώθη ἐπάνω ἀπό κάθε πολύμορφον σκούπιδον τῶν
λογισμῶν καί ἁπλῶς ἀπό κάθε εἶδος καί σχῆμα, καί ἔτσι
κατεσκεύασε μίαν καινούργιαν στράταν εἰς τούς οὐρανούς,
δηλαδή, τήν νοητήν (γιά νά τήν ὀνομάσω ἔτσι) σιωπήν, εἰς
τήν ὁποίαν προσκολήσασα τόν νοῦν της, ἀναβαίνει ἐπάνω
ἀπό ὅλα τά κτίσματα, καί βλέπει δόξαν Θεοῦ τελειότερον
ἀπό τόν Μωϋσῆν, καί ὁρᾷ θείαν χάριν, ἥτις δέν
καταλαμβάνεται τελείως ἀπό τήν αἴσθησιν, ἀλλά εἶναι ἕνα
ἱερόν καί χαριέστατον θέαμα μοναχῶν τῶν ψυχῶν τῶν
καθαρῶν καί ἁγίων ἀγγέλων. Ἀφ’ οὗ δέ ἡ Παρθένος τοῦτο
ἐπέτυχε, τότε ἔγινε νεφέλη φωτεινή, κατά τούς θείους
μελωδούς, τοῦ ἀληθῶς ζῶντος ὕδατος, καί αὐγή μυστικῆς
ἡμέρας, καί τοῦ λόγου πυρίμορφον ὄχημα. Διότι χωρίς νά
ἐπιφοιτήσῃ ἡ χάρις εἰς τήν ψυχήν, δέν δύναται ποτέ ὁ νοῦς
νά εὕρῃ τήν θείαν αἴσθησιν, ἤ νά γένῃ καθ’ ἑαυτόν ἐνέργεια·
καθώς οὔτε ὁ ὀφθαλμός ἠμπορεῖ νά ἰδῇ χωρίς τό αἰσθητόν
φῶς»29.

______________________________________________________________________

29. Ἐν Περιοδ. Ἅγ. Νεκτάριος, ἔνθ’ ἀνωτ. σέλ. 170.

Ἐκδόσεις Ἱερᾶς Μονῆς Ὁσίου Γρηγορίου
Ἅγιον Ὄρος
2000

σελ. 22-29

Ἐπιμέλεια κειμένου και πηγή στο Διαδίκτυο  Ἀναβάσεις

Ἅγιος Γρηγόριος Παλαμᾶς - Ἀρχιμ. Γεώργιος Καψάνης