Σύντομη ἑρμηνεία στὴν Καινὴ Διαθήκη μὲ σκοπὸ τὴν ἔκδοση ἑνὸς ὁλοκληρωμένου τόμου. Μητροπολίτης Γόρτυνος Ἰερεμίας

 Τὸ κατὰ Ματθαῖον Εὐαγγέλιον
Γέννηση καὶ παιδικὴ ἡλικία τοῦ Ἰησοῦ (κεφ. 1-2)

Τό γενεαλογικό δένδρο τοῦ Ἰησοῦ (1,1-17)

Μητροπολίτης Γόρτυνος Ἰερεμίας 

Ἐπειδή ἡ Παλαιά Διαθήκη λέγει ὅτι ὁ Μεσσίας θά κατάγεται ἀπό τόν Ἀβραάμ καί τόν Δαβίδ (βλ. Γεν. 12,3. 22,18. Β΄ Βασ. 7,12. Ψαλμ. 89,3. 132,11), γι᾿ αὐτό καί στήν περικοπή μας ἐδῶ ὁ Ματθαῖος, θέλοντας νά ἀποδείξει στούς Ἰουδαίους ὅτι ὁ Ἰησοῦς εἶναι ὁ πραγματικός Μεσσίας, ἀποδεικνύει, βάσει ἐγκύρων καταλόγων, τήν ἀπό τοῦ Ἀβραάμ καί τοῦ Δαβίδ καταγωγή του. 
Ἡ ἐδῶ γενεαλογία τοῦ Ἰησοῦ μᾶς ἀποκαλύπτει τήν ἱστορία τῆς ἐκλογῆς τῶν ἀνθρώπων τοῦ Θεοῦ καί γενικώτερα τήν προετοιμασία τῆς ἀνθρωπότητος γιά τόν ἐρχομό Του. – Γιά νά εἶναι εὐκολομνημόνευτος ὁ γενεαλογικός κατάλογος, τόν ὁποῖο μᾶς προσφέρει ὁ Ματθαῖος, τόν χωρίζει σέ τρεῖς σειρές μέ δεκατέσσερα ὀνόματα ἡ κάθε σειρά. 

Στήν πρώτη σειρά, ἀπό τόν Ἀβραάμ μέχρι τόν Δαβίδ, τό πολίτευμα τῶν Ἰουδαίων ἦταν δημοκρατικό (περίοδος τῶν Πατριαρχῶν καί τῶν Κριτῶν)· στήν δεύτερη σειρά, ἀπό τόν Δαβίδ μέχρι τήν αἰχμαλωσία στήν Βαβυλώνα, τό πολίτευμά τους ἦταν ἡ βασιλεία καί στήν τρίτη σειρά, ἀπό τήν αἰχμαλωσία στήν Βαβυλώνα, τό πολίτευμα ἦταν δικτατορία. Ἀλλά κανένα ἀπό αὐτά τά ἀνθρώπινα πολιτεύματα δέν ἔφερε τήν σωτηρία, ἡ ὁποία ἦλθε μόνον ἀπό τόν σαρκωθέντα Υἱό τοῦ Θεοῦ, τόν Ἰησοῦ Χριστό (βλ. Ἰωάν. Χρυσοστόμου, εἰς τό κατά Ματθαῖον ὁμιλ. Δ΄ – ΕΠΕ 9, 108.7-12. 20-23).

1,¹Βίβλος γενέσεως Ἰησοῦ Χριστοῦ, υἱοῦ Δαυῒδ, υἱοῦ Ἀβραάμ.

²Ἀβραὰμ ἐγέννησε τὸν Ἰσαάκ, Ἰσαὰκ δὲ ἐγέννησε τὸν Ἰακώβ, Ἰακὼβ δὲ ἐγέννησε τὸν Ἰούδαν καὶ τοὺς ἀδελφοὺς αὐτοῦ, ³Ἰούδας δὲ ἐγέννησε τὸν Φαρὲς καὶ τὸν Ζαρὰ ἐκ τῆς Θάμαρ, Φαρὲς δὲ ἐγέννησε τὸν Ἐσρώμ, Ἐσρὼμ δὲ ἐγέννησε τὸν Ἀράμ, ⁴Ἀρὰμ δὲ ἐγέννησε τὸν Ἀμιναδάβ, Ἀμιναδὰβ δὲ ἐγέννησε τὸν Ναασσών, Ναασσὼν δὲ ἐγέννησε τὸν Σαλμών, ⁵Σαλμὼν δὲ ἐγέννησε τὸν Βοὸζ ἐκ τῆς Ραχάβ, Βοὸζ δὲ ἐγέννησε τὸν Ὠβὴδ ἐκ τῆς Ρούθ, Ὠβὴδ δὲ ἐγέννησε τὸν Ἰεσσαί, ⁶Ἰεσσαὶ δὲ ἐγέννησε τὸν Δαυῒδ τὸν βασιλέα. Δαυῒδ δὲ ὁ βασιλεὺς ἐγέννησε τὸν Σολομῶντα ἐκ τῆς τοῦ Οὐρίου, ⁷Σολομὼν δὲ ἐγέννησε τὸν Ροβοάμ, Ροβοὰμ δὲ ἐγέννησε τὸν Ἀβιά, Ἀβιὰ δὲ ἐγέννησε τὸν Ἀσά, ⁸Ἀσὰ δὲ ἐγέννησε τὸν Ἰωσαφάτ, Ἰωσαφὰτ δὲ ἐγέννησε τὸν Ἰωράμ, Ἰωρὰμ δὲ ἐγέννησε τὸν Ὀζίαν, ⁹Ὀζίας δὲ ἐγέννησε τὸν Ἰωάθαμ, Ἰωάθαμ δὲ ἐγέννησε τὸν Ἄχαζ, Ἄχαζ δὲ ἐγέννησε τὸν Ἐζεκίαν, ¹⁰Ἐζεκίας δὲ ἐγέννησε τὸν Μανασσῆ, Μανασσῆς δὲ ἐγέννησε τὸν Ἀμών, Ἀμὼν δὲ ἐγέννησε τὸν Ἰωσίαν, ¹¹Ἰωσίας δὲ ἐγέννησε τὸν Ἰεχονίαν καὶ τοὺς ἀδελφοὺς αὐτοῦ ἐπὶ τῆς μετοικεσίας Βαβυλῶνος.

¹²Μετὰ δὲ τὴν μετοικεσίαν Βαβυλῶνος Ἰεχονίας ἐγέννησε τὸν Σαλαθιήλ, Σαλαθιὴλ δὲ ἐγέννησε τὸν Ζοροβάβελ, ¹³Ζοροβάβελ δὲ ἐγέννησε τὸν Ἀβιούδ, Ἀβιοὺδ δὲ ἐγέννησε τὸν Ἐλιακείμ, Ἐλιακεὶμ δὲ ἐγέννησε τὸν Ἀζώρ, ¹⁴Ἀζὼρ δὲ ἐγέννησε τὸν Σαδώκ, Σαδὼκ δὲ ἐγέννησε τὸν Ἀχείμ, Ἀχεὶμ δὲ ἐγέννησε τὸν Ἐλιούδ, ¹⁵Ἐλιοὺδ δὲ ἐγέννησε τὸν Ἐλεάζαρ, Ἐλεάζαρ δὲ ἐγέννησε τὸν Ματθάν, Ματθὰν δὲ ἐγέννησε τὸν Ἰακώβ, ¹⁶Ἰακὼβ δὲ ἐγέννησε τὸν Ἰωσὴφ τὸν ἄνδρα Μαρίας, ἐξ ἧς ἐγεννήθη Ἰησοῦς ὁ λεγόμενος Χριστός.

¹⁷Πᾶσαι οὖν αἱ γενεαὶ ἀπὸ Ἀβραάμ ἕως Δαυῒδ γενεαὶ δεκατέσσαρες, καὶ ἀπὸ Δαυῒδ ἕως τῆς μετοικεσίας Βαβυλῶνος γενεαὶ δεκατέσσαρες, καὶ ἀπὸ τῆς μετοικεσίας Βαβυλῶνος ἕως τοῦ Χριστοῦ γενεαὶ δεκατέσσαρες.

1,¹Βιβλίο τῆς ἱστορίας τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, τοῦ ἀπογόνου τοῦ Δαβίδ, ὁ ὁποῖος ἦταν ἀπόγονος τοῦ Ἀβραάμ.

1,²Ὁ Ἀβραάμ γέννησε τόν Ἰσαάκ,

ὁ δέ Ἰσαάκ γέννησε τόν Ἰακώβ,

ὁ δέ Ἰακώβ γέννησε τόν Ἰούδα καί τούς ἀδελφούς του,

³ὁ δέ Ἰούδας γέννησε τόν Φαρές καί τόν Ζαρά ἀπό τήν Θάμαρ,

ὁ δέ Φαρές γέννησε τόν Ἐσρώμ,

ὁ δέ Ἐσρώμ γέννησε τόν Ἀράμ,

⁴ὁ δέ Ἀράμ γέννησε τόν Ἀμιναδάβ,

ὁ δέ Ἀμιναδάβ γέννησε τόν Ναασσών,

ὁ δέ Ναασσών γέννησε τόν Σαλμών,

⁵ὁ δέ Σαλμών γέννησε τόν Βοόζ ἀπό τήν Ραχάβ,

ὁ δέ Βοόζ γέννησε τόν Ὠβήδ ἀπό τήν Ρούθ,

ὁ δέ Ὠβήδ γέννησε τόν Ἰεσσαί,

⁶ὁ δέ Ἰεσσαί γέννησε τόν Δαβίδ τόν βασιλέα.

Ὁ δέ Δαβίδ ὁ βασιλεύς γέννησε τόν Σολομώντα ἀπό τή γυναίκα τοῦ Οὐρία,

⁷ὁ δέ Σολομών γέννησε τόν Ροβοάμ,

ὁ δέ Ροβοάμ γέννησε τόν Ἀβιά,

ὁ δέ Ἀβιά γέννησε τόν Ἀσά,

⁸ὁ δέ Ἀσά γέννησε τόν Ἰωσαφάτ,

ὁ δέ Ἰωσαφάτ γέννησε τόν Ἰωράμ,

ὁ δέ Ἰωράμ γέννησε τόν Ὀζία,

⁹ὁ δέ Ὀζίας γέννησε τόν Ἰωάθαμ,

ὁ δέ Ἰωάθαμ γέννησε τόν Ἄχαζ,

ὁ δέ Ἄχαζ γέννησε τόν Ἐζεκία,

¹⁰ὁ δέ Ἐζεκίας γέννησε τόν Μανασσῆ,

ὁ δέ Μανασσῆς γέννησε τόν Ἀμών,

ὁ δέ Ἀμών γέννησε τόν Ἰωσία,

¹¹ὁ δέ Ἰωσίας γέννησε τόν Ἰεχονία καί τούς ἀδελφούς του κατά τόν καιρό τῆς αἰχμαλωσίας (τῶν Ἰουδαίων) στή Βαβυλώνα.

¹²Μετά δέ τήν αἰχμαλωσία (τῶν Ἰουδαίων) στή Βαβυλώνα ὁ Ἰεχονίας γέννησε τόν Σαλαθιήλ,

ὁ δέ Σαλαθιήλ γέννησε τόν Ζοροβάβελ,

¹³ὁ δέ Ζοροβάβελ γέννησε τόν Ἀβιούδ,

ὁ δέ Ἀβιούδ γέννησε τόν Ἐλιακείμ,

ὁ δέ Ἐλιακείμ γέννησε τόν Ἀζώρ,

¹⁴ὁ δέ Ἀζώρ γέννησε τόν Σαδώκ,

ὁ δέ Σαδώκ γέννησε τόν Ἀχείμ,

ὁ δέ Ἀχείμ γέννησε τόν Ἐλιούδ,

¹⁵ὁ δέ Ἐλιούδ γέννησε τόν Ἐλεάζαρ,

ὁ δέ Ἐλεάζαρ γέννησε τόν Ματθάν,

ὁ δέ Ματθάν γέννησε τόν Ἰακώβ,

¹⁶ὁ δέ Ἰακώβ γέννησε τόν Ἰωσήφ, τόν ἄνδρα τῆς Μαρίας, ἀπό τήν ὁποία γεννήθηκε ὁ Ἰησοῦς, ὁ ὁποῖος λέγεται Χριστός.

¹⁷Ὅλες δέ οἱ γενεές ἀπό τόν Ἀβραάμ μέχρι τόν Δαβίδ εἶναι γενεές δεκατέσσερις, καί ἀπό τόν Δαβίδ μέχρι τήν αἰχμαλωσία στή Βαβυλώνα γενεές δεκατέσσερις, καί ἀπό τήν αἰχμαλωσία στή Βαβυλώνα μέχρι τόν Χριστό γενεές δεκατέσσερις.

1,1 ἑξ. Ἡ γενεαλογία τοῦ Ματθαίου, ἐνῶ τονίζει τίς ἐπιδράσεις τῶν ξένων γυναικῶν (βλ. στίχ. 3.5.6), ὅμως περιορίζεται στήν ἰσραηλιτική καταγωγή τοῦ Χριστοῦ. Ἡ γενεαλογία ἀποβλέπει στό νά συνδέσει τόν Χριστό μέ τούς κυριωτέρους ἀντιπροσώπους τῶν μεσσιανικῶν ὑποσχέσεων, τόν Ἀβραάμ (τόν πρόγονο τοῦ Ἰσραήλ, βλ. 3,9, καί τόν πρόγονο πολλῶν ἄλλων ἐθνῶν ἐπίσης, βλ. Γεν. 17,4-5) καί τόν Δαβίδ καί τούς βασιλικούς ἀπογόνους τοῦ Δαβίδ (βλ. Β´ Βασ. 7,1σχόλ. Ἠσ. 7,14σχόλ.). Ἡ γενεαλογία τοῦ Λουκᾶ, πιό παγκόσμια αὐτή, ἀνέρχεται μέχρι τόν Ἀδάμ, τόν ἀρχηγό τῆς ἀνθρωπότητας. Ἀπό τόν Δαβίδ μέχρι τόν Ἰωσήφ οἱ δύο κατάλογοι ἔχουν ὡς κοινό μόνο δύο ὀνόματα. Αὐτή ἡ ἀπόκλιση μπορεῖ νά ἐξηγηθεῖ εἴτε ἀπό τό γεγονός ὅτι ὁ Ματθαῖος προτίμησε τήν δυναστική διαδοχή ἀπό τήν φυσική καταγωγή, εἴτε ἀπό τήν ἰσοδυναμία τήν τεθεῖσα μεταξύ τῆς νομικῆς (λεβιρατικός νόμος, βλ. Δευτ. 25,5 σχόλ.) καί τῆς φυσικῆς καταγωγῆς. Ὁ συστηματικός χαρακτήρας τῆς γενεαλογίας ὑπογραμμίζεται ἐξ ἄλλου στόν Ματθαῖο μέ τήν κατανομή τῶν προγόνων τοῦ Χριστοῦ σέ τρεῖς σειρές μέ δεκατέσσερα ὀνόματα ἡ κάθε σειρά (βλ. 6,9 σχόλ.), πράγμα πού ὑποχρεώνει νά παραλειφθοῦν τρεῖς βασιλεῖς (Ἄχαζ, Ἰωάς καί Ἀμαζίας) μεταξύ τοῦ Ἰωράμ καί τοῦ Ὀζία, καί νά ὑπολογισθεῖ ὁ Ἰεχονίας δύο φορές (στίχ. 11-12· μέ αὐτό τό ἴδιο ἑλληνικό ὄνομα μπορεῖ νά μεταφρασθοῦν τά δύο παρεμφερῆ στήν ἑβραϊκή ὀνόματα τοῦ Ἰωακίμ καί τοῦ Ἰωαχίμ, Α΄ Παραλ. 3,16). Οἱ δύο κατάλογοι καταλήγουν στόν Ἰωσήφ, ὁ ὁποῖος εἶναι μόνον ὁ νομικός πατήρ τοῦ Ἰησοῦ· αὐτή ὅμως ἡ νομική πατρότητα (μέ τήν υἱοθεσία, τόν λεβιρατικό γάμο κ.ἄ.) ἀρκοῦσε να παράσχει ὅλα τά κληρονομικά δικαιώματα, καί, στήν περίπτωσή μας, τά δικαιώματα τῆς δαυϊτικῆς γραμμῆς. Καί ἡ Μαρία ἀνῆκε στήν ἰδία γραμμή, ἔστω καί  ἄν δέν τό μνημονεύουν οἱ Εὐαγγελιστές (βλ. Ζιγαβηνοῦ εἰς MPG 129,125 καί Θεοφυλάκτου εἰς MPG 123,153). 1,1. Βίβλος γενέσεως Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ὁ Χρυσόστομος  (MPG 57,29) καί οἱ ἐξ αὐτοῦ ἐξαρτώμενοι ἑρμηνευτές θεωροῦν τήν ἔκφραση ὡς τίτλο ὁλοκλήρου τοῦ βιβλίου, διότι ἡ λέξη «γένεσις»  σημαίνει γενικῶς «ἱστορία». 1,16. Τόν Ἰωσήφ τόν ἄνδρα Μαρίας. Οἱ γενεαλογικοί κατάλογοι τοῦ Ἰησοῦ, καί τοῦ Ματθαίου καί τοῦ Λουκᾶ, καλοῦν τόν Ἰωσήφ ἔτσι, ἀλλ᾿ αὐτό ἀναφέρεται μόνο στήν νομική πατρότητα.

Ἡ γέννηση τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ (1,18-25)

Ὁ προφήτης Ἠσαΐας (7,14) εἶχε προφητεύσει ὅτι ὁ Μεσσίας θά γεννηθεῖ ἀπό παρθένο· γι᾿ αὐτό καί ὁ εὐαγγελιστής Ματθαῖος στήν περικοπή μας ἐδῶ λέγει ὅτι καί αὐτό ἀνταποκρίνεται στόν Ἰησοῦ, ὁ ὁποῖος ἐγεννήθη παρθενικά ἀπό τήν Μαρία. Ἀλλά γιατί ἐμνηστεύθη ἡ Παρθένος μέ τόν Ἰωσήφ, ἀφοῦ δέν εἶχε σκοπό τόν γάμο μαζί του (βλ. Λουκ. 1,34); Γιά νά ἀπατηθεῖ ὁ ἀπατεώνας Διάβολος, ἀπαντοῦμε κατά τόν Θεοφύλακτο Βουλγαρίας. Γιατί ὁ Διάβολος ἄκουσε τήν προφητεία τοῦ Ἠσαΐου, «ἡ Παρθένος ἐν γαστρί ἕξει» (Ἠσ. 7,14), καί γι᾿ αὐτό πρόσεχε νά μήν ὑπάρξει παρθένος, ἀλλά ὅλες νά ὑπανδρευθοῦν· «ἵνα τοίνυν ἀπατηθῇ ὁ ἀπατεών μνηστεύεται τήν ἀειπάρθενον ὁ Ἰωσήφ· καί σχῆμα μέν γίνεται συζυγίας, πρᾶγμα δέ οὔ» (MPG 123,156).

1,¹⁸Τοῦ δὲ Ἰησοῦ Χριστοῦ ἡ γέννησις οὕτως ἦν. μνηστευθείσης γὰρ τῆς μητρὸς αὐτοῦ Μαρίας τῷ Ἰωσήφ, πρὶν ἢ συνελθεῖν αὐτοὺς εὑρέθη ἐν γαστρὶ ἔχουσα ἐκ Πνεύματος Ἁγίου. ¹⁹Ἰωσὴφ δὲ ὁ ἀνὴρ αὐτῆς, δίκαιος ὢν καὶ μὴ θέλων αὐτὴν παραδειγματίσαι, ἐβουλήθη λάθρα ἀπολῦσαι αὐτήν. ²⁰Ταῦτα δὲ αὐτοῦ ἐνθυμηθέντος ἰδοὺ ἄγγελος Κυρίου κατ᾿ ὄναρ ἐφάνη αὐτῷ λέγων· Ἰωσὴφ υἱὸς Δαυῒδ, μὴ φοβηθῇς παραλαβεῖν Μαριὰμ τὴν γυναῖκά σου· τὸ γὰρ ἐν αὐτῇ γεννηθὲν ἐκ Πνεύματός ἐστιν Ἁγίου. ²¹Τέξεται δὲ υἱὸν καὶ καλέσεις τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἰησοῦν· αὐτὸς γὰρ σώσει τὸν λαὸν αὐτοῦ ἀπὸ τῶν ἁμαρτιῶν αὐτῶν. ²²Τοῦτο δὲ ὅλον γέγονεν ἵνα πληρωθῇ τὸ ρηθὲν ὑπὸ τοῦ Κυρίου διὰ τοῦ προφήτου λέγοντος· ²³ἰδοὺ ἡ παρθένος ἐν γαστρὶ ἕξει καὶ τέξεται υἱόν, καὶ καλέσουσι τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἐμμανουήλ, ὅ ἐστι μεθερμηνευόμενον μεθ᾿ ἡμῶν ὁ Θεός. ²⁴Διεγερθεὶς δὲ ὁ Ἰωσὴφ ἀπὸ τοῦ ὕπνου ἐποίησεν ὡς προσέταξεν αὐτῷ ὁ ἄγγελος Κυρίου καὶ παρέλαβε τὴν γυναῖκα αὐτοῦ, ²⁵καὶ οὐκ ἐγίνωσκεν αὐτὴν ἕως οὗ ἔτεκε τὸν υἱὸν αὐτῆς τὸν πρωτότοκον, καὶ ἐκάλεσε τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἰησοῦν.

1,¹⁸Ἡ δέ γέννηση τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ ἔγινε ὡς ἑξῆς: Ἀφοῦ δηλαδή ἡ Μητέρα του Μαρία μνηστεύθηκε τόν Ἰωσήφ, προτοῦ συγκατοικήσουν, βρέθηκε ἔγκυος ἀπό τό Ἅγιο Πνεῦμα. ¹⁹Ὁ δέ Ἰωσήφ, ὁ ἄνδρας της, ἐπειδή ἦταν σπλαχνικός καί δέν ἤθελε νά τή διαπομπεύσει, σκέφτηκε νά τῆς δώσει κρυφά διαζύγιο. ²⁰Ἀλλά, ἐνῶ σκεπτόταν αὐτά, ἰδού ἕνας ἄγγελος τοῦ Κυρίου ἐμφανίστηκε σ᾽ αὐτόν σέ ὄνειρο καί εἶπε: «Ἰωσήφ, ἀπόγονε τοῦ Δαβίδ, μή φοβᾶσαι νά πάρεις (στό σπίτι σου) τή Μαριάμ τή γυναίκα σου· γιατί τό παιδί, πού συνελήφθηκε μέσα της, εἶναι ἀπό τό Πνεῦμα τό Ἅγιο. ²¹Θά γεννήσει δέ υἱό καί θά τόν ὀνομάσεις Ἰησοῦ (πού σημαίνει, ὁ Γιαχβέ σώζει)· γιατί αὐτός (ὁ Ἰησοῦς) θά σώσει τό λαό του ἀπό τίς ἁμαρτίες τους». ²²Μέ ὅλο δέ αὐτό, πού ἔγινε, ἄρχισε νά ἐκπληρώνεται ὁ λόγος τοῦ Κυρίου διά τοῦ προφήτου,

²³«Ἰδού ἡ Παρθένος θά συλλάβει

στήν κοιλία της

καί θά γεννήσει υἱό

καί θά τόν ὀνομάσουν Ἐμμανουήλ»,

πού σημαίνει «ὁ Θεός εἶναι μαζί μας». ²⁴Ἀφοῦ δέ ὁ Ἰωσήφ σηκώθηκε ἀπό τόν ὕπνο, ἔκανε ὅπως τόν διέταξε ὁ ἄγγελος τοῦ Κυρίου καί παρέλαβε (στό σπίτι του) τή γυναίκα του, ²⁵καί δέν εἶχε σχέση μαζί της, ἕως ὅτου γέννησε τόν υἱό της τόν πρωτότοκο καί τόν ὀνόμασε Ἰησοῦ.

1,18. Μνηστευθείσης γάρ... Ἡ ἰουδαϊκή μνηστεία ἦταν μία δέσμευση τόσο στενή καί πραγματική, ὥστε ὁ μνηστήρας ἐκαλεῖτο «σύζυγος» καί πρίν ἀκόμη ἀπό τήν συγκατοίκηση μέ τήν μνηστή του καί δέν μποροῦσε νά ἀποδεσμευθεῖ ἀπό αὐτήν παρά μέ κάποια πράξη διαζεύξεως (στίχ. 19). 1,19. Ἀνήρ δίκαιος. Ἡ δικαιοσύνη τοῦ Ἰωσήφ συνίσταται στό ὅτι αὐτός δέν θέλει νά καλύψει μέ τό ὄνομά του ἕνα παιδί, τοῦ ὁποίου ἀγνοεῖ τόν πατέρα, ἀλλά καί στό ὅτι, ἐπειδή εἶναι πεπεισμένος γιά τήν ἀρετή τῆς Μαρίας, ἀρνεῖται νά παραδώσει στήν αὐστηρή διαδικασία τοῦ Νόμου (Δευτ. 22,20 ἑξ.) αὐτό τό μυστήριο πού αὐτός δέν κατανοεῖ. 1,20. Ἄγγελος Κυρίου. Ἄλλος εἶναι ὁ Ἄγγελος Κυρίου τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης (βλ. Γεν. 16,7.11.13. Ἔξ. 3,2), ὁ ὁποῖος εἶναι ὁ ἄσαρκος Υἱός τοῦ Θεοῦ καί δέν πρέπει νά συγχέεται μέ τούς ἀγγέλους. – Κατ᾿ ὄναρ. Καί στήν Καινή Διαθήκη, ὅπως στήν Παλαιά (βλ. Σοφ. Σειρ. 34, 1-8σχόλ.), συμβαίνει ὁ Θεός νά κάνει γνωστό τό σχέδιό του μέ ἕνα ὄνειρο: Ματθ. 2,12.13.19.22. 27,19. Πράξ. 16,9. 18,9. 23,11. 27,23. Ὁμοίως ὁ Θεός ἀποκαλύπτει τό σχέδιό του καί μέ ὁράματα: Πράξ. 9,10 ἑξ. 10,3 ἑξ. 11 ἑξ. – Τό γάρ ἐν αὐτῇ γεννηθέν, δηλαδή, «τό παιδί πού συνελήφθη μέσα της». 1,21. Ἰησοῦν. Ἑβρ. «Γιεχωσού῾α», «ὁ Γιαχβέ σώζει». 1,22. Τοῦτο δέ ὅλον γέγονεν ἵνα... Ὁ τύπος αὐτός καί ἄλλοι παραπλήσιοι συναντῶνται συχνά εἰς Ματθ. 2,5.15.17.23. 8,17. 12,17. 13,35. 21,4. 26,54.56. 27,9· βλ. καί 3,3. 11,10. 13,14 κ.ἄ. Ἀλλά ὁ Ματθαῖος δέν εἶναι ὁ μόνος πού βλέπει ὅτι οἱ Γραφές ἐκπληρώνονται στόν Ἰησοῦ. Ὁ Ἰησοῦς ὁ Ἴδιος διακηρύσσει ὅτι αὐτές ὁμιλοῦν γι᾿ Αὐτόν (βλ. Ματθ. 11,4-6. Λουκ. 4,21.18,31σχόλ. 24,44. Ἰωάν. 5,39 σχόλ. 8,56. 17,12 κ.ἄ). Ἤδη στήν Παλαιά Διαθήκη ἡ πραγματοποίηση τῶν λόγων τῶν προφητῶν ἦταν ἕνα ἀπό τά κριτήρια τῆς ἀποστολῆς τους (βλ. Δευτ. 18,20-22 σχόλ.). Ὁ Θεός, εἴτε διά λόγων εἴτε διά γεγονότων, ἀνήγγειλε τά σχέδιά του καί ἡ πίστη τῶν χριστιανῶν ἀνακαλύπτει ὅτι ἡ κατά γράμμα ἐκπλήρωση τῶν κειμένων στό Πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ ἤ στήν ζωή τῆς Ἐκκλησίας ἀποδεικνύει τήν πραγματική ἐκπλήρωση τῶν σχεδίων τοῦ Θεοῦ (βλ.: Ἰωάν. 2,22. 20,9. Πράξ. 2,23 σχόλ. 2,31. 34-35. 3,24σχόλ. Ρωμ. 15,4. Α΄ Κορ. 10,11. 15,3-4. Β΄ Κορ. 1,20. 3,14-16). 1,25. Οὐκ ἐγίγνωσκεν αὐτήν ἕως οὗ ἔτεκε τόν υἱόν αὐτῆς. Ἡ ἔκφραση εἶναι ἑβραϊσμός, διά τῆς ὁποίας σημαίνεται ἡ παρθενική γέννηση τοῦ Ἰησοῦ, χωρίς ὅμως νά ὑποδηλώνεται ἀπ᾿ αὐτήν ὅτι μετά ταῦτα ἡ παρθένος Μαρία ἔγινε σύζυγος τοῦ Ἰωσήφ. Ἡ πρόθεση τοῦ Ματθαίου εἶναι νά ἀποκαλύψει τήν παρθενική γέννηση τοῦ Ἰησοῦ, πού δέν ἦταν γνωστή (βλ. Ματθ. 13,55), νά βεβαιώσει ὅτι ὁ Ἰωσήφ δέν εἶναι ὁ φυσικός πατέρας τοῦ Ἰησοῦ καί ἡ γλώσσα του καθορίζεται ἀπό τόν σκοπό του αὐτό. Τό ὅτι μετά τήν γέννηση τοῦ Ἰησοῦ δέν ὑπῆρχε συζυγία τῆς Παρθένου Μαρίας καί τοῦ Ἰωσήφ δέν ἦταν ἀνάγκη νά τό γράψει ὁ Εὐαγγελιστής, γιατί ἦταν γνωστό αὐτό στήν Ἐκκλησία, εἶναι δέ ἀσέβεια νά ὑποθέσει κανείς τό ἀντίθετο, ἀκόμη δέ καί νά τό σκεφθεῖ. «Πῶς γάρ ἄν ἥψατο (ὁ Ἰωσήφ) τῆς ἁγίας ἐκείνης, μεθ’ ὅ μάλιστα ἔγνω τόν ἄφραστον ἐκεῖνον τόκον;» (Θεοφύλακτος, MPG 123,160). Περί τῶν λεγομένων «ἀδελφῶν» τοῦ Ἰησοῦ βλ. σχόλιο εἰς Ματθ. 12,46. – Τό πρωτότοκος ὁμοίως σημαίνει τόν πρῶτον γεννηθέντα, χωρίς νά ὑποδηλώνεται ἀπό τήν ἔκφραση ὅτι ὁπωσδήποτε γεννήθηκαν καί ἄλλοι υἱοί· βλ. Ἐξ. 13,2.12. 34,19 Α΄ Βασ. 6,10.14.  

 (Ἡ Σειρά παρουσιάζεται στό Διαδίκτυο ἑβδομαδιαίως σέ ρέον κείμενο, γιά νά ἔχουμε τήν κριτική τῶν θεολόγων ἑρμηνευτῶν πρός διόρθωση, γιά τήν καλύτερη ἔκδοση τοῦ ἔργου)