Ἅγιος Ἀρσένιος ὁ Μέγας. Λάμπρου Σκόντζου

Ἅγιος Ἀρσένιος ὁ Μέγας

Λάμπρου Κ. Σκόντζου, Θεολόγου – Καθηγητοῦ

Λίγοι ἀσκητὲς τῆς Ἐκκλησίας μας ἔχουν τὸν τίτλο τοῦ Μεγάλου. Ἡ Ἐκκλησία μας ὑπῆρξε φειδωλὴ στὴν ἀπόδοση τίτλων, διότι αὐτὸ ἀπαιτεῖ μεγάλους ἀγῶνες γιὰ τὴν ὑπερνίκηση τῶν παθῶν καὶ τῆς ἁμαρτίας. Ἕνας ἀπὸ αὐτοὺς ὑπῆρξε ὁ ἅγιος Ἀρσένιος ὁ Μέγας, μιὰ κορυφαία πνευματικὴ καὶ ἀσκητικὴ μορφή.
Γεννήθηκε στὴ Ρώμη περὶ τὸ 354 στὴ Ρώμη ἀπὸ εὐσεβεῖς, εὐγενεῖς καὶ εὐκατάστατους γονεῖς, οἱ ὁποῖοι τὸν μεγάλωσαν μὲ εὐσέβεια καὶ τοῦ πρόσφεραν μεγάλη μόρφωση. Διακρίνονταν γιὰ τὴν ἀκεραιότητα τοῦ χαρακτῆρα του, τὸ ἦθος του καὶ τὶς ἀρετές του.
Ἔφηβος ἀκόμη χειροτονήθηκε διάκονος τῆς Ρωμαϊκῆς Ἐκκλησίας. Μελετοῦσε μὲ πάθος τὴν Ἁγία Γραφὴ καὶ τὰ συγγράμματα τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας, ὥστε ἀποκόμισε τὴν κατὰ Θεὸν γνώση, ἡ ὁποία ὑπερτερεῖ τῆς κοσμικῆς γνώσης. Ὡς κάτοχος τῆς θήραθεν καὶ τῆς κατὰ Θεὸν γνώσεως κατέστη ἕνας ἀπὸ τοὺς σπουδαιότερους δασκάλους καὶ παιδαγωγοὺς τῆς ἐποχῆς του.
Στὰ χρόνια τοῦ Θεοδόσιου Α΄ (379-395), ὁ αὐτοκράτορας ἀναζητοῦσε ἕναν καλὸ παιδαγωγὸ γιὰ τὰ παιδιά του Ἀρκάδιο καὶ Ὀνώριο. Ὁ πάπας Ἰννοκέντιος μαζὶ μὲ τὸν βασιλιᾶ τοῦ δυτικοῦ κράτους Γρατιανὸ (375-383), τοῦ ὑπέδειξαν τὸν Ἀρσένιο ὡς τὸν μόνο κατάλληλο, τὸν ὁποῖο ὁ Θεοδόσιος κάλεσε στὴν Κωνσταντινούπολη, ὅπου ἔγινε δεκτὸς μὲ μεγάλες τιμὲς καὶ τοῦ ἐπιδόθηκε ὁ τίτλος τοῦ πατρικίου. Τιμόνταν ὡς βασιλοπάτωρ καὶ ὅλοι τὸν θαύμαζαν καὶ τὸν ἐπαινοῦσαν γιὰ τὴν πολυμάθειά του καὶ τὶς ἀρετές του.
Στὸ παλάτι ἀνάλαβε μὲ εὐθύνη καὶ σεβασμὸ πρὸς τὴν ὑψηλή του ἀποστολή, τὴν διαπαιδαγώγηση τῶν βασιλοπαίδων, τὸ ὁποῖα καθοδηγοῦσε στὴν εὐσέβεια καὶ τὴν ἀρετὴ καὶ τὰ μυοῦσε στὴν θήραθεν καὶ στὴν κατὰ Θεὸν σοφία. Ὅμως ὁ ἴδιος δυσφοροῦσε ἀπὸ τὴν χλιδή, τὶς πολυτέλειες, τὰ πλούσια δεῖπνα καὶ τὶς εὐωχίες τοῦ παλατιοῦ. Ἐπίσης τὸν ἐνοχλοῦσε ὁ θόρυβος τῆς πόλεως καὶ τὰ ἄτοπα ποὺ ἔβλεπε.
Γι’ αὐτὸ παρακαλοῦσε τὸ Θεὸ νὰ τὸν ἀπαλλάξει ἀπὸ ὅλα αὐτὰ καὶ νὰ τὸν ὁδηγήσει στὴν ἡσυχία καὶ τὴν καθαρότητα τῆς ἐρήμου. Νὰ βρεθεῖ τρόπος νὰ ἀπαλλαγεῖ ἀπὸ τὰ ὑψηλά του καθήκοντα καὶ νὰ ὁδηγηθεῖ σὲ δρόμο σωτηρίας.

Ὁ Θεὸς εἰσάκουσε τὶς προσευχές του. Κάποια μέρα ἄκουσε μιὰ ὑπερκόσμια φωνὴ ἀπὸ τὸν οὐρανό, ἡ ὁποία τὸν παρότρυνε νὰ ἐγκαταλείψει τὰ ἐγκόσμια καὶ νὰ ἐνδυθεῖ τὸ εὐλογημένο μοναχικὸ σχῆμα. Νὰ ἀφήσει τὸν πολύβουο κόσμο καὶ νὰ φύγει στὴν ἔρημο γὰ νὰ βρεῖ τὴ γαλήνη καὶ τὴν ἠρεμία ποὺ ἀποζητοῦσε.
 Χωρὶς χρονοτριβή, πέταξε τὰ πολυτελῆ ἐνδύματα, μεταμφιέστηκε σὲ ζητιάνος καὶ ἔφυγε κρυφὰ ἀπὸ τὸ παλάτι. Πῆρε τὸ πλοῖο καὶ κατευθύνθηκε στὴν Αἴγυπτο, στὴν κοιτίδα του ἀναχωρητισμοῦ καὶ τοῦ μοναχισμοῦ.
Ὅταν ἔφτασε στὴν Ἀλεξάνδρεια ἀναχώρησε γιὰ τὴν ἔρημο, ὅπου εἰσῆλθε σὲ κάποια σκήτη καὶ ἐκάρη μοναχός. Ἐκεῖ εἶχε καὶ δεύτερη θεία ἐμπειρία. Ἄκουσε ξανὰ φωνὴ ἀπὸ τὸν οὐρανό, ἡ ὁποία τὸν συμβούλευε νὰ ἀσκηθεῖ μὲ μεγαλύτερη προσπάθεια στὴν ἡσυχία καὶ τὴ σιωπή. Καὶ ὄντως, σὲ λίγο χρόνο ἄρχισαν νὰ διαφαίνονται οἱ πνευματικοὶ τοῦ καρποί.
Διακρίνονταν ἀνάμεσα στοὺς συνασκητές του γιὰ τὴ σοφία του, τὴν ταπείνωσή του, τὸ ἦθος του καὶ τὶς ἀρετές του. Εἶχε καταστεῖ λαμπρὸ παράδειγμα γιὰ ὅλους τοὺς ἀναχωρητὲς καὶ ἀσκητὲς τῆς περιοχῆς. Γι’ αὐτὸ τὸν εἶχαν ἐπιλέξει ὡς προϊστάμενό τους καὶ καθοδηγητή τους. Οἱ μοναχοὶ ζητοῦσαν τὶς συμβουλές του στὸν ἀγῶνα τους κατὰ τῶν παθῶν καὶ τῆς ἁμαρτίας.
Ἡ φήμη τῆς ἁγιότητάς του ἔφτασε καὶ στὶς παρακείμενες πόλεις καὶ τὰ χωριὰ τῆς περιοχῆς, στὸν ὁποῖο ἔτρεχε πλῆθος κόσμου γιὰ νὰ πάρουν τὶς εὐλογίες του, νὰ ὠφεληθοῦν πνευματικὰ καὶ νὰ τὸν συμβουλευτοῦν γιὰ κάθε πρόβλημα. Ἐκεῖνος ἀκούραστος καὶ γεμᾶτος ἀγάπη δεχόταν τοὺς πάντες. Ἡ φήμη του ἔφτασε καὶ ὡς τὸν πατριαρχικὸ θρόνο της Ἀλεξάνδρειας.
Ὁ πατριάρχης Θεόφιλος (385-412) τον ἐκτιμοῦσε ἰδιαίτερα καὶ τὸν συμβουλεύονταν γιὰ τὰ θεολογικὰ καὶ ἐκκλησιαστικὰ ζητήματα καὶ στὶς μεγάλες καὶ σοβαρὲς ἀποφάσεις του. Μάλιστα ἀρκετὲς φορές τον ἐπισκεπτόταν ὁ ἴδιος ὁ Θεόφιλος στὸ ἀσκητήριό του.
Σὲ κάποια ἀπὸ τὶς πολλὲς ἐπισκέψεις του ὁ Θεόφιλος μαζὶ μὲ μερικοὺς ἀκολούθους του, ζήτησε ἀπὸ τὸν Ἀρσένιο νὰ τοὺς πεῖ λόγο πνευματικὸ καὶ ὠφέλιμο. Ὁ Γέροντας τοὺς ρώτησε: «Ἂν σᾶς πῶ κάποιο λόγο θὰ τὸν ἐφαρμόσετε;». Ἐκεῖνοι τοῦ ἀπάντησαν «ναί». Τότε τοὺς εἶπε: «ὅπου ἀκοῦτε ὅτι βρίσκεται ὁ Ἀρσένιος νὰ μὴν πλησιάζετε». Μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο τους ἔδειξε τὴν μεγάλη ταπείνωσή του καὶ τοὺς δίδαξε τὴν ἀρετὴ τῆς ταπείνωσης, ἡ ὁποία εἶναι γιὰ τοὺς ἀσκητὲς ἡ πρώτη καὶ μεγάλη ἀρετή. Τοὺς συμβούλεψε: «ὅσο μεγάλος εἶσαι, τόσο περισσότερο νὰ ταπεινώνεις τὸν ἑαυτό σου»!
 
Ἐφαρμόζοντας τὴν ταπείνωση ὁ ἴδιος ἀπέφευγε τὶς πολλὲς ἐπισκέψεις. Μάλιστα μὲ τὴ συνοδεία τῶν μαθητῶν τοῦ Ἀλεξάνδρου καὶ Ζωίλου ἄφησε τὴ Σκήτη του καὶ κατέφυγε στὴν Πέτρα, στὴν Μέμφιδα καὶ μετὰ στὴν Κανώπη, ὅπου συνέχισε τὴν ἄσκησή του, μὲ ἀδιάλειπτη προσευχή, νηστεία καὶ ἀγρυπνία. Ζοῦσε ὡς ἐπίγειος ἄγγελος καὶ ἀκτινοβολοῦσε, διότι εἶχε ἀξιωθεῖ τῆς κατὰ χάριν θεώσεως ἀπὸ αὐτὴ τὴ ζωή. Κοιμήθηκε εἰρηνικὰ τὸ 445.
Πρὶν παραδώσει τὴν ἁγιασμένη ψυχή του στὸν Κύριο, ρωτήθηκε ἀπὸ τοὺς μαθητές του, ποὺ ἤθελε νὰ τὸν ἐνταφιάσουν.
Ἐκεῖνος τοὺς ἀπάντησε: «Παιδιά μου δέστε μου ἕνα σχοινὶ στὰ πόδια μου καὶ σύρετέ με στὸ βουνὸ καὶ παρατῆστε μὲ ἐκεῖ».
Τόση μεγάλη ἦταν ἡ ταπείνωσή του, ὥστε δὲν ἤθελε εὐπρεπῆ κηδεία!

Ἡ μνήμη του ἑορτάζεται στὶς 8 Μαΐου. Ἀποτελεῖ γιὰ τοὺς μοναχοὺς πρότυπο ἀγωνιστὴ κατὰ τῶν παθῶν καὶ δάσκαλο τῆς ταπείνωσης.
Ὁ ἅγιος Νικόδημος Ἁγιορείτης περιγράφει τὴν ἐμφάνιση τοῦ Ἀρσενίου: «Ξηρὸς στὸ σῶμα καὶ μακρὺς στὸ μέγεθος. Εἶχε τὰ γένια ὡς τὴν κοιλιά, ἡ μορφὴ τοῦ προσώπου του ἦταν ἀγγελικὴ καὶ σεβάσμια, σὰν αὐτὴ τοῦ Πατριάρχη Ἰακώβ».
Τεμάχιο λειψάνου του βρίσκεται στὴν Ἱερὰ Μονὴ Κύκκου, στὴν Κύπρο.